Όταν έχεις απέναντί σου έναν άνθρωπο πολυταξιδεμένο, ο οποίος έχει γυρίσει αμέτρητες χώρες συγκεντρώνοντας εντομολογικό υλικό από κάθε γωνιά του πλανήτη, το μόνο σίγουρο είναι ότι έχει να σου διηγηθεί ατελείωτες ιστορίες από τις περιπέτειες που βιώνει πολλές δεκαετίες τώρα. Από τις ζούγκλες της Λατινικής Αμερικής και της Ινδονησίας, μέχρι την οροσειρά Αλτάι στην Κεντρική Ασία και τις επισκέψεις του στην Αφρική, ο κ. Αθανάσιος Κουτρούμπας έχει καταγράψει μοναδικά ταξίδια σε κάθε άκρη της γης. Ο γνωστός εντομολόγος, ο οποίος γεννήθηκε το 1946 στη Μακρινίτσα, έχει στη συλλογή του πάνω από 100.000 έντομα διαφόρων τάξεων, κυρίως λεπιδόπτερα και τα εκθέτει στο Εντομολογικό Μουσείο Βόλου. Φέτος το μοναδικό ετούτο δημιούργημα του διακεκριμένου ερευνητή, που στεγάζεται σε ιδιόκτητο χώρο, συμπληρώνει 30 χρόνια λειτουργίας στην πόλη, ενώ ο ίδιος έχει κάθε λόγο να υπερηφανεύεται ότι διαθέτει μία από τις μεγαλύτερες ιδιωτικές συλλογές εντόμων στην Ευρώπη.
Λίγες ημέρες πριν αναχωρήσει για την Τανζανία, όπου θα πραγματοποιήσει την επόμενη ερευνητική αποστολή του, ο Δρ Αθανάσιος Κουτρούμπας, αλλά και την βράβευσή του προ μηνός με το βραβείο περιβαλλοντικής ευαισθησίας «Οικόπολις 2017», μίλησε για το έργο της ζωής του. Άλλωστε, το Εντομολογικό Μουσείο Βόλου, μοναδικό στο είδος του στη χώρα, αποκαλύπτει στο κοινό έναν κόσμο απίστευτα μικρό, αλλά συνάμα συναρπαστικό φανερώνοντας ταυτόχρονα το μεγαλείο της φύσης.
Το πάθος του για τα έντομα χρονολογείται από την εποχή που ήταν ακόμη μαθητής στο δημοτικό σχολείο. Το χόμπι του που ικανοποιούσε πάνω απ’ όλα την παιδική του περιέργεια, πήρε άλλη υπόσταση από το 1964 κι έπειτα, όταν εισήχθη στην Ανωτάτη Γεωπονική Σχολή Αθηνών. Ακολούθησε το διδακτορικό του στο Παρίσι με υποτροφία, ενώ από το 1978 εργάστηκε ως εντομολόγος-ερευνητής στο Εθνικό Ίδρυμα Αγροτικής Έρευνας με έδρα το Ινστιτούτο Προστασίας Φυτών Βόλου.
Στις προθήκες του Μουσείου υπάρχουν έντομα που συνέλεξε σε ηλικία 12 ετών και θυμίζουν στον ίδιον το πώς ξεκίνησαν όλα. Κι εάν αναλογιστεί κάποιος ότι από την αρχαιότητα ακόμη η ψυχή των ανθρώπων συμβολίζεται με τη μορφή μίας πεταλούδας, δεν χρειάζεται δεύτερη σκέψη για τον παραλληλισμό με τα βήματα που ακολούθησε.
Το κίνητρό του; Ο συντοπίτης εντομολόγος αποκάλυψε τι είναι εκείνο που τον γοητεύει περισσότερο στο βασίλειο των εντόμων, καταφεύγοντας στους στίχους του Ομήρου από το προοίμιο της Οδύσσειας: «Πάντοτε είχα ως γνώμονα τον Όμηρο και τους στίχους «Πολλών δ’ ανθρώπων ίδεν άστεα και νόον έγνω, πολλά δ’ ο γ’ εν πόντω πάθεν άλγεα ον κατά θυμόν». Σε ελεύθερη μετάφραση αυτό αποδίδεται ως εξής: «Γνώρισε πολιτείες πολλές, έμαθε πολλών ανθρώπων τις βουλές, κι έζησε καταμεσής στο πέλαγος πάθη πολλά που τον σημάδεψαν». Η αναζήτηση είναι το παν. Κι αυτό με χαρακτηρίζει από παιδί ακόμη».
Το διαβατήριο του κ. Κουτρούμπα είναι γεμάτο από τις σφραγίδες των χωρών που επισκέφτηκε. Άλλοτε με συναδέλφους κι άλλοτε με την οικογένειά του, που τον στηρίζει με όλες τις δυνάμεις της εξ αρχής: «Συχνά ταξιδεύω μόνος ή με συνοδεύει ο Φρεντ Παρασκευουδάκης, ο οποίος είναι ελληνικής καταγωγής και εργάζεται ως καθηγητής μικροβιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Βαλτιμόρης. Έχουμε κάνει πολλά ταξίδια μαζί. Κι αυτός έχει έρθει στη χώρα μας κι έχουμε πιάσει πολλά και όμορφα έντομα στην Ελλάδα, όπου έχουμε καλό βιότοπο. Επίσης, σε αρκετές αποστολές ήμουν μαζί με Γάλλους εντομολόγους, αφού είμαι μέλος του Εντομολογικού Συλλόγου των Παρισίων, ενώ υπήρξαν ταξίδια που με ακολούθησε η σύζυγός μου. Οφείλω να πω ότι η Όλγα συνέδραμε το έργο μου, ενώ έδειξε… πηνελόπεια υπομονή κατά τη διάρκεια των ταξιδιών μου που υποχρεωνόμουν να λείπω για καιρό από τον Βόλο. Τώρα στην Τανζανία, που έχει έξι φορές την έκταση της Ελλάδας, θα μείνουμε 22 ημέρες. Πιο παλιά έτυχε να λείψω και περισσότερο. Θυμάμαι κάποτε στο Πακιστάν συμπλήρωσα 34 ημέρες παραμονής».
Φυσικά κάθε ταξίδι είναι και μία περιπέτεια για τον ακούραστο ερευνητή, ο οποίος είπε χαρακτηριστικά: «Έχω ένα ημερολόγιο που κρατάω σημειώσεις από κάθε μέρος που επισκέφτηκα. Κι είναι τόσες οι χώρες που έχω πάει, που πλέον δύσκολα τις θυμάμαι όλες. Βέβαια, δεν λείπουν και τα απρόοπτα. Όπως μια φορά που με λήστεψαν στην Ακτή Ελεφαντοστού, μέσα σε ένα πάρκο στο Αμπιτζάν. Γενικά, όμως, έχω ευχάριστες αναμνήσεις. Το ταξίδι, πάντως, που με σημάδεψε είναι στη Ν. Αμερική, η οποία είναι από τους σημαντικότερους βιότοπους στον κόσμο. Κι έχει πολλά πράγματα και να δεις. Όπου και να πας θα συναντήσεις αρχαιότητες, προκολομβιανές ή από την εποχή των Ίνκας και των Αζτέκων. Και να σκεφτείτε ότι έχουμε κοντά στα 2,5 εκατομμύρια γνωστά είδη εντόμων, αυτά που ήδη έχουν ταξινομηθεί. Πόσα είναι τα άγνωστα, ένας Θεός ξέρει. Ίσως, άλλα τόσα και περισσότερα. Μία λάμπα να ανάψεις το βράδυ σ’ ένα ελληνικό χωριουδάκι μας, θα μαζευτούν 100άδες έντομα που δεν έχουν προσδιοριστεί ακόμη. Έπειτα είναι και το ζήτημα της ταξινόμησης. Όταν κάνεις ένα ταξίδι 20 ημερών, σου δίνει δουλειά για 14-15 μήνες τουλάχιστον. Πέρυσι τέτοια εποχή ήμασταν Κολομβία κι ακόμη δεν έχουμε ολοκληρώσει τη δουλειά επάνω στα έντομα που φέραμε από εκεί».
Συνοδοιπόρος στην προσπάθειά του είναι πλέον ο γιος του, Γιώργος Κουτρούμπας, ο οποίος αν και σπούδασε πολιτικός μηχανικός διαδέχθηκε τον πατέρα του στο Μουσείο. «Εκείνος δίνει τη συνέχεια σε όλα τα θέματα που άπτονται της λειτουργίας του», εξομολογήθηκε ο κ. Κουτρούμπας, ο οποίος έχει επίσης την συμπαράσταση της κόρης του, Φωτεινή, την έτερη εντομολόγο της οικογένειας (είναι διδάκτορας σε γαλλικό πανεπιστήμιο, όπως και η Δήμητρα Κουτρούμπα που σπούδασε Αστροφυσική).
Όσο για τα εκθέματα, για τα οποία καμαρώνει; Ο γνωστός εντομολόγος ανέφερε: «Πολλά είναι τα έντομα που ξεχωρίζουν από τη συλλογή, η οποία κατά 98% προέρχεται από δικές μας συλλήψεις. Έχω κάνει και ανταλλαγές με ορισμένους συναδέλφους αν και ελάχιστα αποκτήθηκαν έτσι. Η συλλογή μας θεωρείται μία από τις μεγαλύτερες ιδιωτικές στην Ευρώπη. Αντίθετα οι συλλογές π.χ. του Εντομολογικού Μουσείου του Παρισιού ή του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Λονδίνου, έχουν ασύλληπτο αριθμό εκθεμάτων. Εκεί όμως δουλεύουν αιώνες και έχουν ομάδες επιστημόνων από πίσω. Εμείς εδώ μόνοι μας.
Στα αγαπημένα μου, πάντως, εκθέματα θα μπορούσα να συμπεριλάβω την πεταλούδα με την επιστημονική ονομασία Chryssiridia ripheus ή Μadagascarienses. Έχει τα χρώματα της ίριδας και αλλάζουν οι αποχρώσεις της, ανάλογα με το πώς την κοιτάζεις. Επίσης, θα ξεχώριζα το Dynastes Hercules, το μεγαλύτερο κολεόπτερο του κόσμου. Προέρχεται από τα τροπικά δάση κυρίως της Κεντρικής και Νότιας Αμερικής και είναι το μεγαλύτερο είδος στον κόσμο, ενώ εξίσου δυσεύρετο είναι το σκαθάρι Τιτάνα (Τitanus giganteus)».
* Το Εντομολογικό Μουσείο Βόλου βρίσκεται στην οδό Αρ. Ζάχου 98 και οι ξεναγήσεις γίνονται κατόπιν συνεννόησης στα τηλέφωνα 24210-48556 και 6945-296129.
