Του
Κων/νου Χαριλ. Καραγκούνη,
καθηγητού της Ανωτάτης
Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Αθηνών,
[email protected], www.kxkaragounis.gr
Μεγάλη Παρασκευή σήμερα. Δυο μέρες για την Ανάσταση, που κυλούν αργά και βασανιστικά. Εν τω μεταξύ, οι ιερές Ακολουθίες μάς κάνουν να μπερδεύουμε λίγο τα γεγονότα που συνδέονται με τα Πάθη τού Κυρίου. Πας το πρωί στην Εκκλησία, ακούς τον Εσπερινό! Πας το βράδυ, ψέλνεται ο Όρθρος. Η Εκκλησία έκρινε ότι στους ενοριακούς ναούς (όχι στα μοναστήρια) είναι ωφελιμότερο οι Όρθροι τών ημερών να τελούνται αποβραδίς. Ο υμνογραφικός πλούτος αυτών είναι τόσο σπουδαίος, ώστε η Εκκλησία δε θέλησε να τον στερήσει από τα τέκνα της, που για βιοτικούς λόγους δε μπορούν να προσέλθουν το πρωί. Έτσι, των Βαΐων το βράδυ τελείται ο Όρθρος τής Μ. Δευτέρας (Νυμφίος· και Παγκάλου Ιωσήφ)· το βράδυ τής Μ. Δευτέρας ο Όρθρος τής Μ. Τρίτης (δέκα παρθένων)· το βράδυ τής Μ. Τρίτης ο Όρθρος τής Μ.Τ ετάρτης (τροπάριο Κασσιανής)· το βράδυ τής Μ.Τ ετάρτης ο Όρθρος τής Μ. Πέμπτης· κ.ο.κ. Τα πρωινά των ημερών τελούνται οι Εσπερινοί τους.
Ίσως κανείς διαμαρτυρηθεί για το μπέρδεμα αυτό, αλλά η Εκκλησία γνωρίζει την «οικονομία», που θα πει, ξέρει να οικονομεί τα πράγματα και τις καταστάσεις προς το πνευματικό συμφέρον τού λαού της. Εξάλλου, λατρεύοντες τον «άχρονο» και «υπέρχρονο» Τριαδικό Θεό είναι μάταιο να μας απασχολεί ο χρόνος. Εντούτοις, ο Χριστός ως Θεάνθρωπος εφάνη στον κόσμο μέσα στο χρόνο. Τα αδιαμφισβήτητα γεγονότα από την Γέννησή Του έως την Ανάληψή Του έλαβαν χώρα εν χρόνω. Είναι ιστορικό πρόσωπο με συγκεκριμένη χωροχρονική δράση, μαρτυρείται δε από ιστορικά κείμενα. Επομένως, μας ενδιαφέρει πολύ η ακρίβεια των γεγονότων που σχετίζονται με τη ζωή και τον θάνατό Του, μάλιστα, επειδή από αυτά εξαρτάται άμεσα η προσωπική μας σωτηρία.
Για τη θεματολογία των πρώτων ημερών δε δημιουργείται ζήτημα. Τα πράγματα, όμως, είναι σοβαρά το βράδυ τής Μ. Τετάρτης, που προβάλλεται το Πάθος τού Χριστού και οφείλουμε να έχουμε καλή γνώση αυτού· τί προηγήθηκε, τί μεσολάβησε, τί έκβαση είχε. Εδώ αρχίζουν οι παρανοήσεις:
α) Το βράδυ τής Μ. Τετάρτης τελείται στους ναούς ο Όρθρος τής Μ. Πέμπτης του Νιπτήρος και του Μυστικού Δείπνου. Έτσι, ο λαός θεωρεί, ότι ο Μυστικός Δείπνος (όπου ο Κύριος ένιψε τα πόδια των μαθητών Του και παρέδωσε το μέγα Μυστήριο τής Θ. Ευχαριστίας) έγινε το βράδυ τής Μ. Τετάρτης. Λάθος. Ο ΜΥΣΤΙΚΟΣ ΔΕΙΠΝΟΣ ΕΓΙΝΕ ΤΟ ΒΡΑΔΥ ΤΗΣ Μ. ΠΕΜΠΤΗΣ.
β) Το πρωί τής Μ. Πέμπτης ο λαός τρέχει να κοινωνήσει, άλλος από καλή διάθεση, άλλος από ζήλο, από συνήθεια, άλλος για το έθιμο· ελάχιστοι γνωρίζουν ότι αυτή τη μέρα ο Ιησούς Χριστός για πρώτη φορά προσέφερε το Σώμα Του και το Αίμα Του στην ανθρωπότητα.
γ) Τι νομίζει ο λαός ότι έγινε τη Μ.Τ ετάρτη; Αφού το βράδυ τής Μ. Τετάρτης, στον Όρθρο τής Μ. Πέμπτης, ακούει τα περίφημα τροπάρια για τον Νιπτήρα, τον Δείπνο, την προδοσία τού Ιούδα, για την έξοδο τού Ιησού και των μαθητών Του στο Όρος των Ελαιών, για την αγωνιώδη φρικτή προσευχή Του, για τον ερχομό των κακούργων, το φίλημα του Ιούδα, τη βίαιη Σύλληψη και την προμελετημένη καταδίκη Του από τον Άννα και τον Καϊάφα, λογικό είναι, ο λαός να θεωρεί ότι αυτά έγιναν το βράδυ τής Μ. Τετάρτης. Λάθος. ΟΛΑ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΠΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΑΝ ΤΟΝ ΜΥΣΤΙΚΟ ΔΕΙΠΝΟ ΕΓΙΝΑΝ ΤΟ ΒΡΑΔΥ ΤΗΣ Μ.ΠΕΜΠΤΗΣ.
Πριν προχωρήσουμε και με άλλες λανθασμένες εντυπώσεις γύρω από τον χρόνο των Παθών τού Κυρίου, ας μείνουμε λίγο στον Μυστικό Δείπνο. Ερωτούν ορισμένοι: «Έτρωγε κρέας ο Χριστός;». «Χόρευε ο Χριστός;». «Γελούσε ο Χριστός;». Υπάρχει δε και το ζήτημα, τί άρτο φάγανε στον Μυστικό Δείπνο και με τί άρτο παρέδωσε το Μυστήριο τής Θ. Ευχαριστίας: Με ένζυμο άρτο, όπως το φυλάσσει η Ορθόδοξη Εκκλησία, ή με άζυμο;
-Για το αν έτρωγε κρέας ο Ιησούς και για το αν χόρεψε ποτέ: Πολύ απλή η απάντηση. Ο Κύριος αφενός υπήρξε τέλειος άνθρωπος, αφετέρου υπήρξε ακριβέστατος τηρητής τού Μωσαϊκού Νόμου. Τι φαντάζεται κανείς; Ότι επί 30 χρόνια, κατά τα οποία εόρταζε το Εβραϊκό Πάσχα, αθετούσε τη βρώση του Πασχάλιου Αμνού, που ήταν αυστηρή εντολή εορτασμού; Επίσης, το τελετουργικό τού Πασχάλιου Δείπνου των Εβραίων περιελάμβανε ανύμνηση σχετικών Ψαλμών και ειδικούς λατρευτικούς χορούς. Τα Ευαγγέλια μαρτυρούν ότι ο Ιησούς και οι μαθητές «υμνήσαντες, εξήλθον εις το Όρος των Ελαιών». Ο Ιησούς ως τέλειος τηρητής του Νόμου, φύλαξε τα πάντα μέχρι κεραίας, γι’ αυτό μπορούσε να λέει: «Ποιος από σας μπορεί να με ελέγξει για κάποια αμαρτία;». Λόγος μόνον ενός Αναμάρτητου!
-Για το αν γελούσε: Μπορεί κανείς να φανταστεί, ότι ο Ιησούς πήγε στον Γάμο τής Κανά με κατήφεια και σκυθρωπότητα; Ότι όταν ζήτησε να φέρουν κοντά Του τα «παιδία», τα ευλόγησε με πρόσωπο βλοσυρό χωρίς χαμόγελο στοργής και αγάπης; Όταν άνοιξαν τα μάτια τους οι νεκροί που ανέστησε και οι δαιμονισμένοι που θεράπευσε, αντίκρισαν ένα άγριο και θλιβερό βλέμμα; Στους μαθητές Του, μετά την Ανάστασή Του, εμφανίστηκε με αγριότητα ή με το χαμόγελο τού Νικητού τού θανάτου; Υπάρχει δαιμονικός «γέλως»· ο Κύριος δεν υπέκυψε σε κάτι τέτοιο. Υπάρχει και χαμόγελο Χαράς, που είναι Καρπός τού Αγ. Πνεύματος. Είναι δυνατόν να εστερείτο κάτι τέτοιο ο Θεάνθρωπος;
-Όσο για τον άρτο που προσφέρθηκε στον Μυστικό Δείπνο, αν ήταν άζυμος ή ένζυμος: Κι εδώ τα πράγματα είναι ξεκάθαρα. Ας παρακολουθήσουμε τα παρακάτω με προσοχή.
Το Εβραϊκό Πάσχα δεν έπεφτε πάντοτε Σάββατο, αλλά σε οποιαδήποτε ημέρα τής εβδομάδας. Το έτος Σταυρώσεως τού Κυρίου, κατά θεία Οικονομία, το Πάσχα συνέπεσε Σάββατο.
Το 24ωρο των Εβραίων δεν ξεκινούσε τα μεσάνυχτα, αλλά με τη δύση τού ήλιου. Επομένως, την Παρασκευή εκείνης της χρονιάς μετά τη δύση τού ήλιου ξεκινούσε το Σάββατο του Πάσχα.
Ο Κύριος, ο Αμνός τού Θεού, έπρεπε να θυσιαστεί επί του Σταυρού όταν θα άρχιζαν οι θυσίες των πασχάλιων αρνιών των Εβραίων. Αυτές ήταν αντίτυπα. Η θυσία τού Κυρίου το πρωτότυπο.
Όταν οι Εβραίοι θα έτρωγαν το Πασχάλιο Δείπνο με το ψημένο αρνί, τα πικρά χόρτα (πικρίδες) και τον άζυμο άρτο, ο Κύριος θα ήταν ήδη Εσταυρωμένος και ενταφιασμένος.
Έτσι, το Πασχάλιο Δείπνο τού Χριστού με τους μαθητές Του έγινε μια μέρα νωρίτερα από το Πάσχα των Εβραίων, πριν αποσυρθούν τα ένζυμα αρτοσκευάσματα. Επομένως, στον Μυστικό Δείπνο καταναλώθηκε ένζυμος άρτος.
δ) Τι πιστεύει ο λαός πως έγινε τη Μ. Πέμπτη; Αφού το βράδυ τής Μ. Πέμπτης, στον Όρθρο της Μ. Παρασκευής, «βγαίνει η Σταύρωση», νομίζει ότι έγινε η Σταύρωση τού Κυρίου. (Οι εικόνες εντυπώνονται στο νου ευκολότερα από τα λόγια). Γι’ αυτό τη Μ. Πέμπτη οι νοικοκυρές κρεμάνε στα μπαλκόνια τους κόκκινα υφάσματα! Λάθος. Η ΣΤΑΥΡΩΣΗ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΕΓΙΝΕ ΤΗ Μ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ.
ε) Τι πιστεύει ο λαός για τη Μ. Παρασκευή το πρωί; Αφού το πρωί τής Μ. Παρασκευής βλέπει Επιτάφιο και αναπαράσταση Αποκαθηλώσεως, νομίζει ότι ο Χριστός από το πρωί τής ημέρας αυτής βρίσκεται στον Τάφο: «Μ. Παρασκευή· ο Χριστός είναι στον Τάφο· δεν κοιμόμαστε, δε δουλεύουμε, δε μαγειρεύουμε, δεν τρώμε…». Κι όμως, Η ΑΠΟΚΑΘΗΛΩΣΗ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΕΓΙΝΕ ΤΟ ΑΠΟΓΕΥΜΑ ΤΗΣ Μ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ. Ο Ιησούς συνελήφθη το βράδυ τής Μ. Πέμπτης, όλη τη νύχτα οδηγούταν από τον Άννα στον Καϊάφα και δικαζόταν από το κίβδηλο και παράνομο Συνέδριο των ομοεθνών Του. Η δίκη Του από τα έθνη (τον Ρωμαίο Πιλάτο και τον Ιδουμαίο Ηρώδη), τα Πάθη Του, η μεταφορά Του στον Γολγοθά και η Σταύρωσή Του έγιναν από το πρωί ως το μεσημέρι τής Μ. Παρασκευής (ώρα Γ’, 9.00 π.μ. – ώρα Στ’, 12.00 μ.). Γι’ αυτό ο τίτλος τού άρθρου είναι «Σήμερον κρεμάται»· όχι χθες.
στ) Τρεις ώρες έμεινε επί τού Σταυρού ο Κύριος (ως τη Θ’ ώρα, 3.00 μ.μ.), οπότε και παρέδωσε «αυτεξουσίως» το Πνεύμα Του. Πάντως, η Αποκαθήλωση και Ταφή Του έγιναν όντως Μ. Παρασκευή, αλλά όχι πρωί. Έγιναν βεβιασμένα μετά την Θ’ ώρα και, οπωσδήποτε, πριν από τη δύση του ήλιου, οπότε ξεκινούσε το Σάββατο, δηλαδή, το Εβραϊκό Πάσχα. Στο διάστημα αυτό έγιναν: Ο λογχισμός τού ήδη νεκρού Ιησού επί του Σταυρού· το αίτημα του Ιωσήφ από την Αριμαθαία προς τον Πιλάτο· η επιβεβαίωση του κεντυρίωνα ότι ο Χριστός πράγματι πέθανε· η παραχώρηση άδειας Αποκαθήλωσης από τον Πιλάτο· η Αποκαθήλωση, η Πλύση και ο Ενταφιασμός τού Σώματος (από τον Ιωσήφ, τον Νικόδημο, την Θεοτόκο, τον μαθητή Ιωάννη και κάποιες γυναίκες)· το σφράγισμα του Τάφου και η εγκατάσταση φρουράς για τη φύλαξή του.
Στο άρθρο της Κυριακής τού Πάσχα θα προσπαθήσουμε να λύσουμε και άλλες απορίες. Πρώτα ο Θεός!
Καλή Ανάσταση!