Παραμονές Χριστουγέννων σ’ ένα μικρό καπηλειό στη Σκιάθο μία συντροφιά πέντε καπεταναίων συζητάει ζωηρά. Ένας εξ αυτών διηγείται στους υπόλοιπους ένα περιστατικό από το τελευταίο ταξίδι του, για κάποιον επιβάτη που παρέλαβε από το λιμάνι του Βόλου. Έναν άγνωστο άντρα, ο οποίος επέστρεψε στη γενέτειρά του μετά από απουσία 2,5 δεκαετιών.
Έτσι ξεκινάει η υπόθεση στον «Αμερικάνο» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, ένα διήγημα που δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στην αθηναϊκή σατυρική εφημερίδα «Το Άστυ» πριν από 129 χρόνια. Τον ρόλο του πρωταγωνιστή κρατάει ένας Σκιαθίτης, ο οποίος βρέθηκε μετανάστης στην Αμερική, μέχρι που πήρε την απόφαση να γυρίσει πίσω στον τόπο του. Και μάλιστα, δίχως κανείς να τον περιμένει, αφού οι γονείς του πέθαναν από χρόνια και ο αρραβώνας του με μία συντοπίτισσά του έχει λησμονηθεί.
Ο «Αμερικάνος», που έχει χαρακτηριστεί διήγημα της ξενιτιάς, μεταφέρθηκε στη θεατρική σκηνή για πρώτη φορά πριν από έντεκα χρόνια. «Ο βασικός λόγος είναι η κρυστάλλινη αλήθεια που εκπορεύεται από τον ποιητικό λόγο του Σκιαθίτη συγγραφέα. Ο κόσμος φαίνεται να την έχει ανάγκη περισσότερο από ποτέ. Επιθυμεί διακαώς ν’ ακουμπήσει η ψυχή του σε έναν λόγο λυτρωτικό και παρηγορητικό», είχε επισημάνει ο Θανάσης Σαράντος σε παλαιότερη συνέντευξή του, δίνοντας τη δική του ερμηνεία στο γεγονός ότι το έργο που πρωταγωνιστεί και σκηνοθετεί, αντέχει στον χρόνο. Μέχρι σήμερα έχει προσελκύσει περισσότερους από 60.000 θεατές διατρέχοντας την Ελλάδα από τη μία άκρη μέχρι την άλλη. Επί του παρόντος, πάντως, το κοινό μένει μακριά, αφού στον καιρό της πανδημίας τα θέατρα μένουν κλειστά. Ωστόσο, αρχής γενομένης από το μεθεπόμενο Σάββατο 19 Δεκεμβρίου και μέχρι τις 3 Ιανουαρίου 2021, ο «Αμερικάνος» θα προβληθεί διαδικτυακά, σε έξι παραστάσεις μέσω της ιστοσελίδας Viva.gr.
Στην παράσταση, που είναι ωριαίας διάρκειας, διατηρήθηκε ατόφια η γλώσσα του Παπαδιαμάντη, ενώ η «ζωντανή» μουσική υπόκρουση (στο πιάνο βρίσκεται ο Κώστας Ευαγγελίδης) προσδίδει μία ιδιαίτερη διάσταση στην παραγωγή. Η απόφαση του Θανάση Σαράντου να κρατήσει αυτούσιο τον λόγο του σπουδαίου Σκιαθίτη συγγραφέα, μοιάζει με το μεγαλύτερο ατού της παράστασης, που πάνω απ’ όλα πετυχαίνει το εξής: Επιβεβαιώνει τη διαχρονικότητα του έργου του Παπαδιαμάντη, αφού ο ήρωας του διηγήματος μοιάζει να ξεπήδησε από το σήμερα. Ο Παπαδιαμάντης καταπιάστηκε τότε με το θέμα της ξενιτιάς, που όμως θεωρείται επίκαιρο και στις μέρες μας. Η ιστορία του Σκιαθίτη που βρέθηκε χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από την πατρίδα του, για να ξεφύγει από τη φτώχεια και να διεκδικήσει ένα καλύτερο αύριο, είναι μία από τις αμέτρητες που διαδραματίστηκαν στην Ελλάδα του 19ου αιώνα, με πρωταγωνιστές όλους εκείνους που αναζήτησαν την τύχη τους μακριά από εδώ.
Ο Σαράντος, ο οποίος στον «Αμερικάνο» κρατάει τον ρόλο του αφηγητή, ενώ παράλληλα ερμηνεύει όλα τα πρόσωπα που αναφέρονται στο διήγημα, έχει ασχοληθεί και άλλες φορές με έργα του Παπαδιαμάντη. Η πρώτη ήταν το 1997. Τότε ανήκε στο δυναμικό του ΔΗΠΕΘΕ Βόλου και υπό την σκηνοθεσία της Λυδίας Κονιόρδου έλαβε μέρος στην παράσταση με τίτλο «Χριστουγεννιάτικες και άλλες ιστορίες», την οποία είχε παρακολουθήσει και το βολιώτικο κοινό. Η δεύτερη ήταν το 2009 με τον «Αμερικάνο», ενώ το 2011 πήρε σειρά το «Όνειρο στο κύμα» στο Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, με αφορμή τότε τη συμπλήρωση εκατό ετών από τον θάνατο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη.