Της Έλενας Δημητρίου, νομικού και μέλους των Μαχητικών & Ελεύθερων Βόλου
Ο όρος “γονική αποξένωση” υπήρχε στο νομοσχέδιο για τη συνεπιμέλεια και προέρχεται από το ψευτο-“σύνδρομο γονικής αποξένωσης”.
Το σύνδρομο γονικής αποξένωσης έχει εμπνευστή τον Αμερικανό παιδοψυχίατρο Γκάρντνερ που το δημιούργησε στις αρχές της δεκαετίας του ‘80 και αναφέρεται σε γενικές γραμμές στην εικασία ότι ο φόβος ενός παιδιού ή η απόρριψή του προς έναν γονέα, τυπικά τον γονέα που δεν έχει την επιμέλεια, προκαλείται από την κακοπροαίρετη επιρροή του προτιμώμενου γονέα, τυπικά αυτού που έχει την επιμέλεια.
Στη συνέχεια, ο Γκάρντνερ υποστήριξε ότι οι ψευδείς κατηγορίες σεξουαλικής κακοποίησης δημιουργούν γονική αποξένωση ή βαριάς μορφής σύνδρομο γονικής αποξένωσης. Με βάση αυτό το σύνδρομο λοιπόν δημιουργήθηκε franchise συλλόγων μπαμπάδων που χρησιμοποιούν την καταγγελία για σεξουαλική κακοποίηση τέκνων ως όπλο για να στηριχτεί το σύνδρομο .
Πρέπει να τονιστεί ότι ο “γκούρου” του συνδρόμου αυτού, Γκάρντνερ, ήταν υπέρ της παιδοφιλίας, αιμομικτικής ή μη, διότι ισχυριζόταν ότι η παιδοφιλία ήταν διαδεδομένη και η κοινωνία έπρεπε να την αποδεχθεί.
Συγκεκριμένα, ο Γκάρντνερ υποστήριζε ότι η σεξουαλική κακοποίηση των παιδιών από τον πατέρα είναι φυσιολογική, μόνο που πρέπει να εξηγηθεί στο παιδί ότι είχε την ατυχία να γεννηθεί σε μια κοινωνία υπερβολικά κατασταλτική και ηθικοπλαστική. Γι αυτό και σχετικά με τη θεραπεία παιδιού που είχε κακοποιηθεί σεξουαλικά από τον πατέρα του πρότεινε “Κρατείστε το παιδί συνδεδεμένο με τον κακοποιό. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να λαμβάνεται ώστε να μην αποξενώνεται το παιδί από το γονέα που το παρενοχλεί. Η σεξουαλική κακοποίηση δεν είναι απαραίτητα τραυματική”.
Υποδείκνυε επίσης ότι “τα παιδιά θέλουν να κάνουν σεξ με ενήλικες και μπορεί να τους αποπλανήσουν “.
Για τις μητέρες που ανακαλύπτουν ότι ο σύζυγός τους κακομεταχειρίζεται το παιδί τους σεξουαλικά, ο Γκάρντνερ επιρρίπτει την ευθύνη της κακοποίησης στη μητέρα, επειδή δεν εκπληρώνει τις σεξουαλικές επιθυμίες του πατέρα.
Προέτρεπε στα συγγράμματά του “Ενθαρρύνετέ την να μείνει με τον κακοποιό σύζυγό της. Κατηγορείστε αυτή και την κόρη για τη σεξουαλική παρενόχληση από τον πατέρα” (εδώ βλέπουμε καθαρά το victim blaming).
Αντιλαμβανόμαστε λοιπόν ότι κατά τον Γκάρντνερ, και αληθείς να είναι οι ισχυρισμοί της μητέρας για τη σεξουαλική κακοποίηση του παιδιού της από τον πατέρα, δεν πρέπει να προστατέψει το παιδί της και να κινηθεί δικαστικά, γιατί η κακοποίηση είναι κάτι φυσιολογικό και είναι υπεύθυνη κι η ίδια, αλλιώς δημιουργεί γονική αποξένωση.
Και, για να αντιληφθούμε πλήρως το μισογυνισμό αυτού του ψυχιάτρου, παραθέτουμε την άποψή του για το βιασμό, τον οποίο δεν θεωρεί αδίκημα διότι είναι “το τίμημα που πληρώνει η γυναίκα λόγω της ικανοποίησης που εισπράττει από την αποδοχή του σπέρματος”.
Επίσημοι φορείς αλλά και ειδικοί έχουν απορρίψει το σύνδρομο επιστημονικά και νομικά. Πιο συγκεκριμένα:
Η Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία απέρριψε το σύνδρομο ως νοσολογική οντότητα και δεν το συμπεριέλαβε στο διεθνούς κύρους στατιστικό και διαγνωστικό εγχειρίδιό της.
Επίσης, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ.) δεν περιλαμβάνει το σύνδρομο αυτό στο σχετικό εγχειρίδιό του.
Το Συμβούλιο της Ευρώπης δεν αναγνωρίζει το σύνδρομο, διότι θεωρεί ότι με βάση αυτό τα θύματα ξαναθυματοποιούνται από τους κακοποιητές τους.
Το 2021, το Ανώτατο Δικαστήριο της Ιταλίας έκρινε την γονική αποξένωση αντισυνταγματική.
Σύμφωνα με την καθηγήτρια Joan S. Meier του πανεπιστημίου George Washington, η κατηγορία της γονικής αποξένωσης δεν είναι απλώς τακτική άμυνας του θύτη, αλλά προέκταση της ίδιας της κακοποιητικής του συμπεριφοράς ώστε να στρεβλώνει την πραγματικότητα και το θύμα να παραμένει πάντα θύμα υπό την εξουσία του δράστη.
Με την εφαρμογή του συνδρόμου έχουμε άρνηση του δικαιώματος του παιδιού να έχει προστασία όταν κακοποιείται από τους γονείς του.
Ο Παγκύπριος Δικηγορικός Σύλλογος, τον Ιούνη του 2015, σημειώνει παράλληλα ότι οι θεωρίες περί γονικής αποξένωσης, όταν εγείρονται σε απάντηση κατηγοριών για κακοποίηση παιδιών από τον ένα γονέα, αποπροσανατολίζουν τη διαδικασία και στρέφουν τη συζήτηση γύρω από το υποτιθέμενο σύνδρομο και μακριά από το ζήτημα της κακοποίησης υπονομεύοντας έτσι τη δυνατότητα του δικαστηρίου να ανταποκριθεί στο έργο του. Αυτό θέτει σε κίνδυνο τα ίδια τα παιδιά που κινδυνεύουν από κακοποίηση αλλά αποτρέπει και γονείς των οποίων τα παιδιά έχουν πέσει θύματα τέτοιας κακοποίησης από το να ζητήσουν διερεύνηση των περιστατικών και τη βοήθεια του δικαστηρίου.
Η δε Επιτροπή που ελέγχει την εφαρμογή της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης για την πρόληψη και τη καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας -που έχει κυρωθεί και από την Ελλάδα- επικρίνει ως επιστημονικά αστήρικτη την έννοια της γονικής αποξένωσης (συνήθως του πατέρα που επίσης αποδίδεται στη μητέρα) τονίζοντας την υψηλή επικινδυνότητά της.
Το σύνδρομο λοιπόν της γονικής αποξένωσης ή ο όρος γονική αποξένωση δεν περιελήφθη ως όρος στο νόμο 4800/21 για τη συνεπιμέλεια διότι είναι μια θεωρία που έχει καταρριφθεί από την επιστημονική και νομική κοινότητα.
Δυστυχώς όμως συνεχίζει να βρίσκει έδαφος στο δικαστήριο και αυτό συμβαίνει και στα ελληνικά δικαστήρια όπου κατά κόρον αναφέρεται σε αγωγές επιμέλειας το σύνδρομο γονικής αποξένωσης ή η γονική αποξένωση και το λαμβάνει υπόψη του και το δικαστήριο . Τέλος, το πιο εξωφρενικό είναι ότι κατατίθενται και μηνύσεις εναντίον γυναικών -μητέρων- για δήθεν άσκηση εκ μέρους τους ενδοοικογειακής βίας προς τα παιδιά τους λόγω της δήθεν γονικής αποξένωσης από τον πατέρα τους .
Βλέπουμε λοιπόν ότι η γονική αποξένωση είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται βασικά εναντίον των γυναικών- μητέρων- που έχουν την επιμέλεια των παιδιών τους και στηρίζεται και συντηρεί το σεξισμό και τη πατριαρχία, καθώς και το τρίπτυχο πατρίς – θρησκεία – οικογένεια στο οποίο στηρίζεται και η πατριαρχία.
Οι μητέρες που καταγγέλλουν τους πρώην συζύγους τους για κακοποίηση των παιδιών τους βρίσκονται οι ίδιες κατηγορούμενες ότι παραβιάζουν αποφάσεις επικοινωνίας διότι οι πατέρες αυτοί έχουν το δικαίωμα να επικοινωνούν ακόμη και να έχουν την επιμέλεια των παιδιών τους μέχρι να εκδοθεί καταδικαστική απόφαση εναντίον τους.
Αυτές τις γυναίκες τις στηρίζουμε για να αντιμετωπίσουν το πόλεμο που έχει εξαπολυθεί εναντίον τους και να συνεχίσουν τον αγώνα τους .
Γι αυτό δηλώνουμε την αλληλεγγύη μας στον αγώνα τους για να σταματήσει η έμφυλη βία που στηρίζεται σε αυτή τη θεωρία της γονικής αποξένωσης και για να μην γίνεται έμφυλη διάκριση στα δικαστήρια .