Ποιητικά βιβλία από τις νέες εκδόσεις – Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης (21η Μαρτίου) 

Της 

Χαριτίνης Μαλισσόβα

Η Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης καθιερώθηκε στις 21 Μαρτίου και ανακηρύχθηκε από την Εκπαιδευτική Επιστημονική και Πολιτιστική Οργάνωση των Ηνωμένων Εθνών το 1999 «με στόχο να υποστηρίξει τη γλωσσική πολυμορφία μέσω της ποιητικής έκφρασης και να αυξήσει την ευκαιρία να ακουστούν οι γλώσσες που απειλούνται με εξαφάνιση». Σκοπός της είναι να προωθήσει την ανάγνωση, τη γραφή, τη δημοσίευση και διδασκαλία της ποίησης σε όλο τον κόσμο και, όπως λέει η αρχική διακήρυξη της UNESCO, «να προσφέρει νέα αναγνώριση και ώθηση στα εθνικά, περιφερειακά και διεθνή κινήματα ποίησης».

Η αρχική έμπνευσή της ανήκει στον Έλληνα ποιητή Μιχαήλ Μήτρα, ο οποίος το φθινόπωρο του 1997 πρότεινε στην Εταιρεία Συγγραφέων να υιοθετηθεί ο εορτασμός της ποίησης στην Ελλάδα, όπως και σε άλλες χώρες, και να οριστεί συγκεκριμένη μέρα γι’ αυτό.

Η πρώτη Ημέρα Ποίησης γιορτάστηκε το 1998 στο παλιό ταχυδρομείο της πλατείας Κοτζιά. Ετοιμάστηκε με ελάχιστα έξοδα και πολλή εθελοντική δουλειά, και είχε μεγάλη επιτυχία (πηγή Βικιπαίδεια). 

Η ύψιστη αναγνώριση για τη σύγχρονη ελληνική ποίηση είχε έρθει αρκετά χρόνια νωρίτερα με δύο Βραβεία Νόμπελ Λογοτεχνίας που απονεμήθηκαν στον Γιώργο Σεφέρη το 1963 και στον Οδυσσέα Ελύτη το 1979.

Με αφορμή την επικείμενη ημέρα ποίησης προτείνουμε νέα ποιητικά βιβλία και ένα δοκίμιο που αφορά στην εξερεύνηση του ποιητικού λόγου γνωστών εγχώριων ποιητών.

Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ, 

Βυζαντινά ενθυμήματα (Έμμετρα), 

Gutenberg 

Η πολύχρονη συμβίωσή μου με τα βυζαντινά κείμενα, εξηγεί η Ελένη Γλύκατζη – Αρβελέρ μού επιτρέπει να σταχυολογήσω γεγονότα που μεμονωμένα μπορεί να θεωρηθούν ασήμαντα ή δευτερεύουσας σημασίας, τοποθετημένα όμως στο σύνολο ιστορικών πληροφοριών αποτελούν ενδιαφέρουσες μαρτυρίες. Έμμετρα, γιατί τα δούλεψα σε νύχτες αγρυπνίας και ήταν τρόπος για να θυμηθώ τη συνέχεια και συνοχή τους την επομένη, χάρη ακριβώς στο ομοιοκατάληκτο. Στιχουργήματα λοιπόν, όχι ακριβώς ποιήματα, που διευκολύνουν ίσως την κατανόηση μιας πολύχρονης και πολύπλοκης ιστορίας όπως η βυζαντινή.

Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ, 

Κρυπτομνησίες, 

Gutenberg 

Ασφαλώς θα είναι λάθος (ίσως όχι ολότελα), επισημαίνει το οπισθόφυλλο του βιβλίου, να θεωρηθεί το περιεχόμενο αυτοβιογραφικό, πράγμα που δεν εμποδίζει όμως να είναι γνήσιο και αυθεντικό. Είναι σίγουρα πάντως οι στίχοι αυτοί αποσπάσματα εμπειριών, αλλοτινών ή πιο πρόσφατων. Είναι η ομοιοκαταληξία εργαλείο στην υπηρεσία της μνήμης (κυρίως όταν το ποίημα είναι από ένα νυχτερινό ενύπνιο), αλλά είναι και άσκηση γλωσσικής πειθαρχίας.

Χάρης Βλαβιανός, 

Αναγέννηση, 

εκδ. Πατάκη 

Στα ποιήματα της συλλογής αυτής πρωταγωνιστούν γνωστά, αλλά και άγνωστα, πρόσωπα της Αναγέννησης, που με το έργο τους διαμόρφωσαν μια ολόκληρη εποχή, τα επιτεύγματα της οποίας καθόρισαν την εξέλιξη του ευρωπαϊκού πολιτισμού.

Τα «39 πορτραίτα» του βιβλίου δίνουν την αφορμή στον Χάρη Βλαβιανό να αναλύσει σε βάθος ζητήματα -θρησκευτικά, πολιτικά, ηθικά, αισθητικά – που αφορούν την προσπάθεια των καλλιτεχνών, των ποιητών και των στοχαστών να διατηρήσουν την ελευθερία της σκέψης τους, μέσα στις αντίξοες συνθήκες της Μεταρρύθμισης και της Αντιμεταρρύθμισης, του θρησκευτικού φανατισμού δηλαδή, και να υπερασπιστούν, ακόμα και με τη ζωή τους, τα δημιουργήματά τους.

Σε μια εποχή που η πνευματική και καλλιτεχνική ζωή απειλείται από τους αυτόκλητους υπερασπιστές μιας αμφιλεγόμενης «ορθότητας», η συλλογή του Χάρη Βλαβιανού ανοίγει ένα σημαντικό πεδίο διαλόγου και αναστοχασμού.

Κατερίνα Λιάτζουρα, 

Μαργαρίτα Παπαγεωργίου, 

Άνθεα εγχώρια και εξωτικά, 

Ποιητικό ανθο-λόγιο 

με σχέδια της Ιουλίας Μιχαλέα, 

εκδ. ΑΩ

Στην από κοινού ποιητική τους συλλογή, οι δύο ποιήτριες υμνούν την ομορφιά, την ευθραυστότητα, αλλά και την απαράμιλλη ανθεκτικότητα των λουλουδιών, επαινούν την ταπεινότητα και τη σοφία τους, όπως επίσης και την ευεργετική τους επίδραση στον άνθρωπο χάρη στις αμέτρητες θεραπευτικές τους ιδιότητες. Με πίστη στη διαχρονική δύναμη της ποίησης, και με κοινή προμετωπίδα στίχους από την Οδύσσεια του Ομήρου, αλλά και ξεχωριστά – από μεν τη Λιάτζουρα, στίχους από την Σαπφώ και τον Ερωτόκριτο, από δε την Παπαγεωργίου, με στίχους από τον Λι Μπάι σε μετάφραση Γιώργου Βέη, το «Παγωτό Εσκιμώων» της Νόρμα Ντάνινγκ, καθώς και το ποίημα «Χρυσάνθεμο» της Κατερίνας Λιάτζουρα – συμπεριλαμβάνουν παράλληλα και σημαντικά πραγματολογικά στοιχεία, για το πότε, πού και κάτω από ποιες συνθήκες φύτρωσαν και ευημερούν τα λουλούδια στα οποία αναφέρονται, ή το αντίθετο, κινδυνεύουν από τον άνθρωπο και την απληστία του. Ως ατομικές ποιητικές οντότητες, αλλά και με επίγνωση του ανήκειν σε μια παγκόσμια κοινότητα ως ενεργά και υπεύθυνα μέλη της, αφομοιώνουν, συναιρούν ή και αυτούσια ενσωματώνουν στους στίχους τους και το μυθολογικό τους υπόβαθρο, τόσο την προσωπική τους μνήμη και αίσθηση, όσο και τον σύγχρονο προβληματισμό τους για την κλιματική αλλαγή, τους πολέμους και τις αιματηρές εμφύλιες ή παγκόσμιες συρράξεις. (Από την κριτική της Χρύσας Φάντη στο fractal).

Τζων Κητς, 

A thing of beauty –

Ποιήματα και επιστολές του Τζων Κητς,

Μετάφραση: Ασπασία Λαμπρινίδου, 

Ανθολόγος: Ασπασία Λαμπρινίδου,

εκδ. Κίχλη

200 χρόνια και πλέον μετά τον θάνατό του, η ποίηση του Τζων Κητς έχει τη δύναμη να γοητεύει και να συγκινεί, αφήνοντας τον αναγνώστη με την αίσθηση μιας ασυνήθιστης, πολύ δυνατής συνάντησης. Η παρούσα μετάφραση μερικών από τα πιο αντιπροσωπευτικά ποιήματά του, από τα πρώτα σονέτα ώς τα έργα της ωριμότητάς του, τις μεγάλες ωδές, επιχειρεί να μας συστήσει εκ νέου τον μεγάλο δημιουργό, να μεταφέρει στη γλώσσα μας το άρωμα της ποίησής του – μιας ποίησης γήινης, αλλά και αιθέριας, μιας ποίησης των αισθήσεων και των αντιθέσεων. Δοκιμάζοντας τις δυνάμεις του στα πιο διαφορετικά ποιητικά είδη, ο Κητς αποδεικνύεται ένας ευφυής πειραματιστής και ένας μοναδικός τεχνίτης του λόγου. 

Σε πορεία παράλληλη με την ποίησή του, οι επιστολές του (γράμματα σε φίλους, στα αδέρφια του, στους εκδότες του, στην αγαπημένη του Φάννυ) ανοίγουν ένα παράθυρο στην καθημερινή ζωή και σκέψη του ποιητή. Φωτίζουν τις αγωνίες μιας ψυχής που βάδιζε μέσα σε «αβεβαιότητες και μυστήρια» αναζητώντας την ομορφιά σε κάθε της έκφανση. Τα γράμματα του Κητς (κατά τον Έλιοτ, «τα σημαντικότερα που γράφτηκαν ποτέ από Άγγλο ποιητή») οδηγούν κατευθείαν στον πυρήνα της δημιουργικής διαδικασίας και τη φωτίζουν με τον πιο ουσιαστικό τρόπο.

Αλέξης Πολίτης, 

Διαβάζοντας ποίηση, 

εκδ. Κίχλη

Διονύσιος Σολωμός – Αλέξανδρος Μάτσας

Μανόλης Αναγνωστάκης – Τίτος Πατρίκιος

Γιώργης Μανουσάκης – Αργύρης Χιόνης

Διονύσης Σαββόπουλος και Η ανθολογία Χαμηλή φωνή

Κάθε έργο τέχνης εμπεριέχει ένα αίτημα ακύρωσης του χρόνου: Γράφοντας, ζωγραφίζοντας, σκαλίζοντας το μάρμαρο, ο καλλιτέχνης προσπαθεί να νικήσει τον χρόνο, να φτιάξει κάτι ες αεί. Εδώ, ο συγγραφέας επιχειρεί να δείξει με τρόπο απλό και χειροπιαστό το πώς κάποιοι ποιητές στήνουν έναν ολότελα καινούριο κόσμο, πιο πραγματικό από τον πραγματικό, πώς τον απεικονίζουν και πώς ταυτόχρονα οδηγούν το μάτι του αναγνώστη να διακρίνει διά γυμνού οφθαλμού και τα μη ορατά. Γιατί τα ποιήματα δεν γράφονται, βέβαια, με ιδέες, αλλά ούτε και με λέξεις· γράφονται με εικόνες.

Σύντομα δοκίμια, που δεν απαιτούν ιδιαίτερες γνώσεις· απλώς κάποια προσοχή και ενίοτε διάβασμα του ποιητικού κειμένου «με το μολύβι στο χέρι». Τα κεφάλαια του τόμου: «Διονύσιος Σολωμός. Η πρώτη γραφή του «Λάμπρου»», «Αλέξανδρος Μάτσας. Η πάλη της ποίησης με τον χρόνο», «Μανόλης Αναγνωστάκης. Διαβάζοντας ποιήματα, Αναγνώστες του Αναγνωστάκη, Σαν τα παλιά τα γυάλινα ρολόγια…», «Τίτος Πατρίκιος. Ενώπιος ενωπίω, Λυσιμελείς σκέψεις για την πολιτική και για τον έρωτα», «Γιώργης Μανουσάκης. Οι δυσκολίες της κατανοητής ποίησης, Τοπίο μυστικό», «Αργύρης Χιόνης», «Διονύσης Σαββόπουλος. «Φύσα, θάλασσα πλατιά», «Μακρύ ζεϊμπέκικο για τον Νίκο»» και, τέλος, «Η ανθολογία Χαμηλή φωνή».