Περιπέτεια στα Λιχαδονήσια

Του Κυριάκου Παπαγεωργίου

Μόλις γυρίσαμε από τη Στρογγυλή, το Μακρουλό και τη Μονολιά.
«Μα πού βόσκουν τα ονόματα αυτά»;
Α, ναι! Δεν σας τόπα; Είναι ονόματα νησιών που δεν τα βλέπει ο ήλιος της δημοσιότητας, παρά μόνο η συννεφιά της καλής γειτονίας με τρεις πασίγνωστες στεριές: Της Λοκρίδας, της Φθιώτιδας και της Εύβοιας, ενώ παραπλέουν στο τρίγωνο των θαλασσών, του Μαλιακού, του Βόρειου Ευβοϊκού κι ενός διαύλου που βγάζει στο Αιγαίο…
Είναι εφτά νησιδάκια που πλέουν ανάμεσα σε στεριές και αβαθείς πυθμένες, σε μήκος κύματος γαλάζιο και πλάτος τ’ ουρανού επιεικές…
*
Τα Λιχαδονήσια πρώτα απ’ όλα πρέπει να πούμε ότι οφείλουν το όνομά τους στον υπηρέτη του Ηρακλή, Λίχα.
Η σύζυγος του Ηρακλή, Διηάνειρα, λέει ο σχετικός μύθος, νομίζοντας πως είναι απατημένη, του έστειλε με τον Λίχα έναν δηλητηριασμένο χιτώνα. Τη στιγμή που ο Ηρακλής τον φόρεσε και άρχισε να υποφέρει από τους πόνους, θύμωσε με τον Λίχα που του έφερε τον χιτώνα, τον άρπαξε και τον εκσφενδόνισε προς τη θάλασσα. Τα μέλη του Λίχα που διασκορπίστηκαν, έπεσαν γύρω από το ακρωτήρι Κήναιο, όπου ο Ποσειδώνας τα μεταμόρφωσε σε μικρά νησάκια, που πήραν τ’ όνομά τους από αυτόν (τον Λίχα) κι είναι πια σήμερα γνωστά ως Λιχαδονήσια.

Από τα διασκορπισμένα μέλη του Λίχα τα πέντε είναι ορατά κι αναγνωρίσιμα από αέρος. Τα άλλα δυο αποτελούν ανώνυμες κι επίπεδες βραχονησίδες. Τα πέντε πρώτα φέρνουν τα παρακάτω ονόματα: Το μεγαλύτερo νησάκι κουβαλάει το τριπλό όνομα Μανόλια, Μονολιά και Μακρουλό. Το δεύτερο ονομάζεται Στρογγυλή, είναι σαφώς μικρότερο, αλλά πιο ορεινό και δασωμένο. Μετά έχουμε τη Μικρή Στρογγυλή, το Στενό και τη Βάγια, ενώ τα υπόλοιπα είναι απλές βραχονησίδες και ονομάζονται ποντικονήσια. Στο πρώτο από αυτά έχουν βρεθεί απομεινάρια αρχαίου οικισμού, ο οποίος ουδέποτε έχει ανασκαφεί. Σε κάποιο από τα νησιά στέκουν ακόμη τα εγκαταλειμμένα πέτρινα σπίτια των ψαράδων. Στην κορυφή της Στρογγυλής υψώνεται ανάμεσα στα πυκνά ελαιόδεντρα που το στολίζουν ένας φάρος του 1870.
Στην πραγματικότητα οι νησίδες αυτές είναι αποτέλεσμα ηφαιστειακής δραστηριότητας και ένα μεγάλο τμήμα τους βυθίστηκε από σεισμό που έγινε το 426 π.Χ. Οι Λιχάδες ή Λιχαδονήσια είναι συστάδα 7 μικρών νησίδων στα βορειοδυτικά της Εύβοιας μεταξύ του Μαλιακού και του Βόρειου Ευβοϊκού κόλπου. Βρίσκονται ανάμεσα στα ακρωτήρια Κήναιον της Εύβοιας και Κνημίδα της Λοκρίδας από τη μεριά της Φθιώτιδας.
Η προσέγγισή τους γίνεται από τρεις διαφορετικές στεριανές αφετηρίες. Η πρώτη και πιο κοντινή φυσικά γίνεται από τον Άγιο Γεώργιο Λιχάδας, από τη μεριά δηλαδή της Εύβοιας.
Η δεύτερη από τη μεριά της Φθιώτιδας και τα χωριά Ράχες, Αχλάδι και Αχινό. Και η τρίτη από την πλευρά των Καμένων Βούρλων.
Εμείς αποφασίσαμε να την πλησιάσουμε από το ψαροχώρι της παραλιακής Πελασγίας. Έτσι αποπλεύσαμε ένα πρωί με πεντάμετρο φουσκωτό για να παραπλεύσουμε την απέναντι ακτή της Εύβοιας και να βγούμε στο ακρωτήρι Βασιλίνα, με τον ομώνυμο φάρο κι από κει ακτοπλέοντας το εξωτερικό του ακρωτηρίου Λιχάς ή Κήναιον να ξανοιχτούμε με κατεύθυνση το πρώτο από τα νησάκια του συμπλέγματος που το λένε Μακρουλό ή Μανόλια κι είναι ασφαλώς το μεγαλύτερο και πιο ενδιαφέρον από όλα τα άλλα.
Οδηγούμε με κατεύθυνση το βόρειο τμήμα του νησιού, στο οποίο φτάνουμε ύστερα από μισή ώρα διάπλου κι αποβιβαζόμαστε εκεί όπου υπάρχει εγκαταλειμμένη και καταφανώς οργανωμένη παραλία, η οποία βέβαια λειτουργεί μονάχα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.
Σήμερα (10 του Οκτώβρη) επικρατεί άπνοια και απόλυτη ερημιά σε ολόκληρο το μακρουλό νησί που το είπαν έτσι γιατί είναι μακρόστενο.
Δένοντας το φουσκωτό από μια μαύρη πέτρα παρατηρούμε γύρω μας πολλές διάσπαρτες και σχεδόν φυτεμένες στην άμμο μαυρόπετρες που αποτελούν τα στίγματα της ηφαιστειακής δραστηριότητας της γύρω περιοχής.
*

Κινούμαι ανεξάρτητα από τη συντροφιά μου γιατί έχω διαφορετικά ενδιαφέροντα. Πρέπει πρώτα – πρώτα να περιηγηθώ το εσωτερικό του νησιού, όπου κατά κάποιες ασθενείς και ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες υπήρχε παλαιός (άγνωστης εποχής) οικισμός, τον οποίο και θέλω με όση ταλαιπωρία και χρονοτριβή υποστώ, να τον εντοπίσω…
Από καθαρή και ασβεστωμένη περιχαράκωση μιας στράτας, η οποία διεισδύει στον ελαιώνα πάνω από την ακτή, πασχίζω να στριμωχτώ ανάμεσα στους αγκαθερούς κλώνους και την πυκνή έως αδιάβατη μεσογειακή βλάστηση, στο εσωτερικό της νησίδας.
Τεράστιες αγριλιές, μυρτιές, ρείκια και φιλίκια, σε όλες τις κλίμακες του βαθυπράσινου, προβάλλουν και μ’ υποδέχονται μέσα σ’ έναν άγριο πλούτο φυτικής δασοκάλυψης που αποτελεί και την πρώτη έκπληξη αυτής της εντυπωσιακής διάσχισης. Κλαριά σπασμένα, πέτρες, μαύρες ή γκρίζες, ορθώνουν κάθε τόσο ανάστημα γύρω από αβαθείς λεκάνες μιας σπάνιας ομορφιάς που συνέχεται κι εξαρτάται από το κλίμα και τη γνωστή φόρμα της μεσογειακής χλωρίδας.
Βυθισμένος σε έναν αχανή λαβύρινθο, χάνομαι στις όποιες τυπικές σημασίες των μονοπατιών που διασπώνται μέσα σε τούτο το αλλοπρόσαλλο πλέγμα και επηρεασμένος από τους ελιγμούς που είμαι αναγκασμένος να εκτελώ, αρχίζω να τρίβω τα μάτια μου από τη σταδιακή εμφάνιση ενός τειχίου που αποκαλύπτει την απατηλή εικόνα μιας υποτυπώδους ακρόπολης.
Μα ναι, το στοίβαγμα των μεσαίου μεγέθους μονόλιθων, η περιφορά της γραμμής που τους συνέχει, τα αναρίθμητα – οπωσδήποτε παλαιά όστρακα και τεμαχισμένα αγγεία, τα σχετικά υπερυψωμένα λοφάκια πάνω στα οποία σχεδιάζεται ένας τύπος βωμού ή οχυρωμένης ακρώρειας, όλα αυτά μαρτυρούν την ύπαρξη και τη ζωή μιας παλιάς (ίσως αρχαίας εποχής) πολιτείας, που την έσβησε ο πολιτικός χάρτης των γειτονικών πόλεων και ο διαφθορέας χρόνος…
*
Επιστρέφοντας στην ερημική αμμουδιά της Μονολιάς παρατηρώ ένα δεύτερο στρατί, σχεδιασμένο με ασβεστωμένες πετρούλες που περνάει την οργανωμένη επιχείρηση, βγαίνει από την επικράτειά της και διαγράφοντας μιαν ήπια καμπύλη διαδρομής μέσα από πεύκα και ελιές φτάνει σε δέκα λεπτά το πολύ στη νότια ακτή του Αγίου Γεωργίου, όπου και το ομώνυμο εκκλησάκι, καθώς και ένα μεγάλο παλιό πέτρινο κι εγκαταλειμμένο δίπατο κτήριο, άγνωστης ταυτότητας και ηλικίας.
Αυτή είναι η νότια πλευρά της Μονολιάς, από την οποία διακρίνονται όλες οι δορυφορικές νησίδες του γραφικού συμπλέγματος.
Από το σημείο εκείνο θα διαγράψω μια πεζοπορική διαδρομή 6,5 χιλιομέτρων που θα αποτελέσει και την οδική περίμετρο του νησιού. Βραχάκια και μαυρολίθαρα διακοσμούν την παράκτια απόληξη της νησίδας, ένδειξη της οποίας αποτελεί και η προέλευση του ηφαιστειακού χαρακτήρα του νησιού.
*

Από το Μακρουλό ή τη Μονολιά θα αναχωρήσουμε διαπλέοντας τους ενδιάμεσους γραφικούς και αβαθείς κολπίσκους με στόχο και προορισμό τη Στρογγυλή, της οποίας ο δασωμένος όγκος προβάλλει ως μια δυνατή παρόρμηση αιχμής προς τον ουρανό.
Περνάμε έξω από τις χαρτογραφημένες απολήξεις των άλλων νησιών και φτάνουμε στη βόρεια βοτσαλωτή παράλια άκρη της Στρογγυλής. Δεν κατεβαίνουμε, αλλά συνεχίζουμε ολοκληρώνοντας την περίμετρο του νησιού. Δεν φαίνεται να υπάρχει άλλη εφικτή σκάλα για να ποδίσουμε στο ψηλόκορμο νησιδάκι παρεκτός η βοτσαλωτή βόρεια άκρη, από την οποία θα μπορούσαμε να σκαρφαλώσουμε έως το σημείο της κορυφογραμμής που στέκεται ολόρθος ο πέτρινος φάρος.
Θα πηδήσουμε από το φουσκωτό στις βοτσαλωτές πλάκες, ανηφορίζοντας για το εσωτερικό του νησιού. Στα πενήντα μέτρα ακριβώς βρίσκονται τα ερείπια μιας εκκλησίας του 12ου αιώνα, των χριστιανικών χρόνων.
Γύρω από την εκκλησία που γιορτάζει τη μνήμη του Αγίου Νικολάου, ανιχνεύουμε τα θεμελιώδη και κατάσπαρτα ερείπια μιας υστεροβυζαντινής εκκλησίας του 12ου αιώνα. Ο θρύλος μας λέει ότι εδώ μόνασε μια σπουδαία προσωπικότητα, ο όσιος Γρηγόριος ο Μυροβλήτης. Σώζεται η παλιά κόγχη, μια δεξαμενή κι ένα ενδεχομένως βαπτιστήριο.
Από την πλάγια όψη του ερειπίου φεύγει διακριτό και ωραίο μονοπάτι, το οποίο διαγράφει μια κυκλική πορεία πάνω στο σώμα της νησίδας και ανηφορίζει γλυκά προς την κορυφή, όπου το συγκρότημα του φαρικού δικτύου, στο οποίο μπαίνουμε σαν σε τελετουργία μύησης στα μυστήρια της φαρικής μοναξιάς.
Όλα αποπνέουν χρόνια σιωπή, σκουριά και εγκατάλειψη. Το κεντρικό κτήριο, τα βοηθητικά κελιά, η κουζίνα, οι αποθήκες και το υπέροχο καθιστικό με το τζάκι και τις εταζέρες στον τοίχο.
Φέρνουμε ολόγυρα τον φάρο, όπου είναι πεταμένα τα άχρηστα αντικείμενα που κάποτε στέγαζαν τη μοναχική ζωή του φαροφύλακα, ενώ παντού βασιλεύει ο μαρασμός κι η έκδηλη θλίψη.
Εγκαταλείποντας τη Στρογγυλή φέρνουμε βόλτα τις άλλες νησίδες, ο γύρω βυθός των οποίων είναι μαγικός.
*
Σήμερα αυτά τα νησάκια – ένα απίστευτης ομορφιάς τοπίο – αποτελούν ιδανικό προορισμό για μονοήμερες θαλάσσιες εξερευνήσεις, αρκεί να ψάξεις για να βρεις τις γωνιές εκείνες με τα πεντακάθαρα νερά, τους ζωγραφιστούς βυθούς και τις παραδεισένιες καβάντζες.
Σε κάποιο σημείο είναι βυθισμένο ένα μεγάλο σκαρί που δεν καταφέραμε να εντοπίσουμε. Ήταν ένα ναυάγιο από το 1943 (ένα φορτηγό πλοίο που έπεσε στις ξέρες των βραχονησίδων).
Θα πάρουμε τη ρότα για την απέναντι στεριά της Φθιώτιδας, αφού το κύμα ντοπάρει το μικρό φουσκωτό σκαφάκι μας που κλυδωνίζεται από την απογευματινή μπουκαδούρα του τριπλού θαλάσσιου κυκλώματος.
Πουνέντε, γαρμπή και σορόκου…