Του Νεοκλή Μαντά,
διδάκτορα Πολεοδομίας-Ψυχογεωγραφίας,
Συνεχίζουμε και αυτή την Κυριακή, τον κύκλο συναντήσεων της Ανωτάτης Περιπατητικής Σχολής, που έθεσε ως απώτερο στόχο την αφύπνισή μας απέναντι στις διαφορετικές τροχιές που επιλέγουμε να εκτελούμε εντός των πόλεων, επηρεάζοντας την ψυχική μας διάθεση. Ήδη από την πρώτη στιγμή, τολμήσαμε να ρίξουμε άπλετο φως επάνω στην αθέατη φιλοσοφική πλευρά του καθημερινού περπατήματός μας. Εκείνη την εβένινη πλευρά, ανάλογη της σκοτεινής μεριάς του φεγγαριού, η οποία φαίνεται να προκαλεί σφοδρές υπαρξιακές δονήσεις στον πυρήνα των μνημονικών κυττάρων της μακραίωνης αστικής ζωής. Διαλύουμε τα σκοτάδια, ραίνουμε με έναρθρες ακτίνες το μελαγχολικό πέπλο που μας τυλίγει στο τέλος κάθε περιπάτου. Θέλουμε πια να κατανοήσουμε – με την ψυχή, το πνεύμα και το σώμα μας – όλους τους κοσμοϊστορικούς λόγους, για τους οποίους κάθε περιπατητική μας εξόρμηση καταλήγει να σκουραίνει το βλέμμα με απογοήτευση.
Για όλα αυτά, προσπαθούμε να αποκοπούμε από τα δεκάδες καθημερινά προβλήματα και να εξασκήσουμε έναν πιο ψύχραιμο και διαυγή αναστοχασμό πάνω στην απουσία όλων αυτών που οι επίσημες καταγραφές μάς έχουν στερήσει, θεωρώντας τα περασμένα και ξεχασμένα. Κι αν την προηγούμενη εβδομάδα αποκαλύψαμε το διαμπερές τραύμα που μας προκάλεσε η διάψευση των προφητειών εκπλήρωσης ενός επίγειου παραδείσου, σήμερα εκθέτουμε τις μετριοπαθώς εκπληρωμένες υποσχέσεις για την υλοποίηση της μιας και μοναδικής – οικουμενικής – ουτοπικής πόλης, εντός ενός απώτερου μέλλοντος τεχνοκρατικής και επιστημονικής φαντασίας. Εκθέτουμε ανεπανόρθωτα τη Μεγαλύτερη Αφήγηση με την οποία η Δύση μάς ανέθρεψε: Καμία ψυχρή επιστημονική θεώρηση – λογική ή στατιστική – δεν μπορεί να εξηγήσει ολιστικά τη θερμή αλήθεια μιας ζωής που τρέχει μακριά από τα νεκροτομεία των αναλύσεων. Κάθε κοινωνικά άδικη δυστοπία διαλύει την όποια ψευδαίσθηση επιστημονικής ουτοπίας.
Κρατώντας αυτά στον νου, συνεχίζουμε το βάδισμά μας εντός του αστικού ιστού. Ανοίγουμε ξανά τα συρτάρια και την γκαρνταρόμπα μας, κι αυτή τη φορά διαλέγουμε τον κατάλληλο ψυχογεωγραφικό εξοπλισμό για τη σημερινή περιπλάνησή μας ως αποσβολωμένοι Πλάνητες. Θα χαράξουμε μια τροχιά ανάλογη εκείνης που διέγραφε η σοκαρισμένη σιλουέτα ενός δανδή, όταν διάβαζε με το αντιδραστικά νωχελικό περπάτημά της, τον καταιγιστικά και απατηλά θαυματουργό 19ο αιώνα της νεωτερικότητας. Τότε που ο κόσμος εκμηχανιζόταν με μαθηματική ακρίβεια και η τραγική φιγούρα του δεν μπορούσε να βρει την πολυπόθητη ησυχία της μέσα στο απέραντο εργοτάξιο της μεγαλούπολης. Τότε που κάθε flâneur, σαν άλλος «βοτανολόγος του πεζοδρομίου» διερευνούσε και ερμήνευε τη μοντέρνα πλευρά της πόλης και τα άτσαλα σημάδια της προόδου με μια κοινωνική απάθεια. Υπάρχει άραγε ιδανικότερη περιβολή για να ερμηνεύσουμε με τη σειρά μας, τα ισχνά και αποστεωμένα συλλογικά οράματα, που κρύβουν μέχρι και σήμερα τα μοντέρνα αρχιτεκτονήματα των πόλεων;
Μας πήρε χρόνια και έναν μεταμοντερνισμό για να συνειδητοποιήσουμε ότι ο μοντέρνος τρόπος σκέψης δεν καλύπτει βασικές συναισθηματικές μας ανάγκες. Καμία ισοπεδωτική επεξήγηση των μυστηρίων της θνητότητάς μας δεν μπορεί να ημερέψει την αντάρα που μαίνεται μέσα μας. Και αυτές οι απρόσωπες κατασκευές με το οπλισμένο σκυρόδεμα, αυτά τα σίδερα και τα γυαλιά που είναι μπηγμένα στους σκελετούς των κτηρίων, μόνο αινίγματα μας γέμισαν με πρόφαση ουτοπικά άλματα εκτός της Ιστορίας. Μέχρι τώρα, κανένα επώνυμο θεώρημα, καμία στατική μελέτη ή κανένα πολιτικό αφήγημα δεν μπόρεσε να εκλογικεύσει το σοκ που συνεχίζουν να προκαλούν αυτά τα τεχνοκρατικά τοτέμ στο περιθωριοποιημένο κέντρο της πλανητικής μας κοινωνίας. Κι αν σε άλλες Μητροπόλεις σήκωσαν πύργους και ουρανοξύστες για να φτάσουν και ν’ αγγίξουν τον ουρανό, εμείς φροντίσαμε να σφραγίσουμε αεροστεγώς τους ορίζοντες της διαφυγής μας και να τους κατοικήσουμε. Δεν καταφέρνουν όλες οι πολιτείες τα ίδια άλματα, οι δικές μας ειδικεύονται στα νοητικά. (…) Γυρνάμε μετά από τη βόλτα μας, παίρνουμε βαθιές ανάσες και ανοίγουμε την τηλεόραση ή τον υπολογιστή. Μένουμε απαθείς και δεν επιτρέπουμε στην καρδιά μας να χτυπά δυνατά. Ξέρουμε καλά ότι πονά από το τσιμέντο που της ρίξαμε, μα δεν ραγίζει.