Του
Γ. Καπουρνιώτη
Η φετινή επέτειος του Πολυτεχνείου αποτελεί το 50ό έτος συμπλήρωσης από τα γεγονότα της 17ης Νοεμβρίου του 1973. Μια εξαιρετικά σημαντική στιγμή στην ιστορία του ελληνικού κράτους, που σημάδεψε όσο λίγα γεγονότα τη μετέπειτα πορεία των κοινωνικοπολιτικών εξελίξεων της χώρας. Όπως είναι ευρέως γνωστό η εξέγερση αυτή έγινε κυρίως από νέους φοιτητές και φοιτήτριες, που ήθελαν όσο τίποτα να ανατρέψουν τις ισορροπίες στον πολιτικό χώρο της Ελλάδας, δεδομένης της ανελευθερίας και της αυταρχικότητας που διέκρινε το στρατιωτικό καθεστώς της χούντας των συνταγματαρχών.
Το Πολυτεχνείο δεν χρειάζεται λεπτομέρειες. Είναι ο μύθος της ελευθερίας, το σύμβολο της αγνότητας, είναι εντέλει η Χρυσή Εποχή. Έκτοτε, εμείς οι Έλληνες (μπορεί και το ανθρώπινο γένος συνολικά) πήραμε τον κατήφορο: έκπτωση, εκφυλισμός… Το Πολυτεχνείο ήταν μια ανάσα ελευθερίας για τον άνθρωπο. Μια ανάσα ελευθερίας, ακόμα και αν δεν κατάφερε να πραγματοποιήσει τους στόχους του…
Πριν από κάποιο διάστημα είχα δοκιμάσει να καλέσω στη γιορτή του σχολείου μας κάποιους από τους πρωταγωνιστές που έζησαν από κοντά τα γεγονότα. Τρεις φορές ατύχησα. Την πρώτη φορά μου είπαν: «Μα καλά, δεν βλέπετε ότι δεν ασχολούμαστε πια με αυτά;». Την επόμενη μου δήλωσαν πως προτιμάνε τη νιρβάνα τους! Τη δε τρίτη φορά μου είπαν με αυστηρό ύφος: «Πού θες τώρα να με μπλέξεις;». Και συνέχισαν (με παράπονο): «Δυστυχώς δεν πρόκειται να επαναληφθεί. Έχουμε πλέον εκφυλιστεί! Τώρα έχουμε αποκτήσει, πλέον, κακές συνήθειες. Δεν μας ενδιαφέρει το Είναι, αλλά το Φαίνεσθαι». Ω, ας είναι! Από ό,τι φαίνεται οι πρωταγωνιστές έχουν κόπωση και τραύματα! Για αυτούς το Πολυτεχνείο είναι ένα επίδικο αντικείμενο, κι έχουν ρίξει μαύρη πέτρα πίσω τους, έχουν γυρίσει προ πολλού σελίδα. Πενήντα χρόνια μετά, αναρωτιέμαι, αν το Πολυτεχνείο, στον 21ο αιώνα, θα παραμένει ένα ζωντανό σύμβολο;
Στον τόπο µας όλοι οι αγώνες συνδέονται µε τη διεκδίκηση της Δημοκρατίας και της Ελευθερίας, καθώς τα αγαθά αυτά δεν ήταν και δεν θα πρέπει να θεωρούνται πάντοτε δεδομένα. Η φοιτητική εξέγερση του Πολυτεχνείου έσωσε ασφαλώς την τιμή της πατρίδας μας και μετέδωσε εκείνο το αναγκαίο αίσθημα αξιοπρέπειας και περηφάνιας στον λαό, που ναι μεν δεν είχε, στη μεγάλη πλειονότητά του, αποδεχτεί και επιδοκιμάσει την τυραννία, είχε όμως σκύψει από φόβο το κεφάλι. Τα γεγονότα εκείνων των ημερών, για όσους πήραν μέρος, ήταν το δώρο με το οποίο τους αντάμειψε η Ιστορία για όλη την ευτέλεια, τη χυδαιότητα, τη γελοιότητα και τη βία που δοκίμασαν στην εφηβεία και στην πρώτη νεότητά τους στα χρόνια της δικτατορίας. Από μια άποψη δηλαδή υπήρξαν τυχεροί, γιατί δεν επιφυλάσσει πάντα η Ιστορία ένα τέτοιο πλούσιο δώρο. Ο κεντρικός πυρήνας αυτής της μοναδικής εμπειρίας είναι πως κατάλαβαν, με την ψυχή και με το σώμα, αυτό που διάβαζαν σε κάποια βιβλία, πως είναι δηλαδή δυνατό να έρθει μια στιγμή στη ζωή που, απροσδόκητα, χωρίς καν να το αποφασίσουν με το μυαλό τους, πολλοί άνθρωποι μπορούν να βάλουν κάτι πάνω και από την ίδια τη ζωή τους και να νικήσουν ακόμη και τον φόβο του θανάτου. Ας μην λησμονούμε ότι ήταν η τελευταία μεγάλη ιστορική πράξη του λαού μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, την οποία έγραψε με το αίμα των παιδιών του ζητώντας «Ψωμί Παιδεία, Ελευθερία». Ήταν μια πράξη που έδωσε στην κοινωνία μας τη μακροβιότερη περίοδο ειρήνης, ανάπτυξης και δημοκρατικής σταθερότητας.
Και μετά; Τι έκαναν αυτοί οι άνθρωποι του Πολυτεχνείου μετά; Τι έπραξαν στον δημόσιο βίο τους, πώς έζησαν τη ζωή τους; Τώρα, πενήντα χρόνια μετά το Πολυτεχνείο, δεν έχει μεσολαβήσει τίποτα τόσο τρομερό, ούτε οι πρωταγωνιστές (χτύπα ξύλο!) έχουν πεθάνει. Αντίθετα, ζουν και βασιλεύουν και απλώς ορισμένοι έχουν γυρίσει σελίδα. Γι’ αυτό άλλωστε είναι τόσο πολλά τα «τέλη» της Μεταπολίτευσης, αλλά αυτή ποτέ δεν τελειώνει. Παραλίγο να μας τελειώσει με την οικονομική κρίση του 2010. Αυτό θα ήταν το τέλος της ευμάρειας, το τέλος των προσδοκιών για διαρκή κοινωνική άνοδο. Έπειτα πήγε να τελειώσει με την «πρώτη φορά Αριστερά» το 2015 (σε συγκυβέρνηση με την ακραία Δεξιά), που παραλίγο να έφερνε πράγματι το θεσμικό τέλος της Γ’ Ελληνικής Δημοκρατίας αν υλοποιούσε το «Όχι» του δημοψηφίσματος της 5ης Ιουλίου. Όταν έγινε γνωστό στο πανελλήνιο πόση σκληρότητα και πόσος τυχοδιωκτισμός υπήρχε σε αυτό το κάποτε διωκόμενο και ώς τότε εξιδανικευμένο κομμάτι του ελληνικού πολιτικού συστήματος. Τώρα μας τελειώνει ξανά με το «φαινόμενο» του νέου αστραφτερού μετα-αρχηγού που θρονιάστηκε στο, ονόματι, αριστερό κόμμα. Αυτό είναι το κωμικό ξεφούσκωμα της Μεταπολίτευσης. Ένα πουφ, που πάει να γελοιοποιήσει ολόκληρη την πολιτική, μεταφέροντάς την από τη βραδινή ζώνη στην πρωινή.
Κι όμως. η Μεταπολίτευση είναι εδώ, όπως είναι εδώ και το ιδρυτικό της γεγονός, η ελευθερία που σηματοδότησε το Πολυτεχνείο, παρόλο που έχει ξεθωριάσει η αξία του κάτω από το βάρος του χρόνου, συνοδευόμενη και με την αμφιλεγόμενη δράση ορισμένων από τους πρωταγωνιστές του. Και είθε να μην έρθει ποτέ το τέλος της, γιατί μου φαίνεται λίγο άδικο να τσουβαλιάζονται μέσα σε αυτή τη δυσφημισμένη κατηγορία εκείνοι οι αφανείς ήρωες της εξέγερσης που ακολούθως αποτραβήχτηκαν, μαζεύτηκαν, «κάηκαν», χάθηκαν ανάμεσα στις σκιές και τις ματαιωμένες προσδοκίες της μακράς μεταπολίτευσης. Για αυτούς και για πολλούς άλλους λόγους πρέπει να τιμούμε την αντίσταση των φοιτητών, τον Νοέμβρη του 1973.