Η Παρασκευή Τσιμά, ιστορικός αρχαιολόγος, υπεύθυνη στο «Στέκι Παιδιού» της Διεύθυνσης Εκπαίδευσης της Αντιδημαρχίας Παιδείας και Εκπαίδευσης του Δήμου Βόλου, μιλά στη Θ για τις εκπαιδευτικές δράσεις και τα προγράμματα με αφορμή την πρόσφατη έκθεση έργων των μαθητών του 4ου Δημοτικού Σχολείου Βόλου.
Συνέντευξη
ΧΑΡΙΤΙΝΗ ΜΑΛΙΣΣΟΒΑ
«Μια φορά κι έναν καιρό ήταν ένα άλογο…» σε συνεργασία με το 4ο Δημοτικό Σχολείο Βόλου, ένα πρόγραμμα που διήρκησε από τον Οκτώβριο του 2023 έως και τον Απρίλιο του 2024. Θέλετε να μας δώσετε κάποια στοιχεία για το πρόγραμμα;
Η Παιδική – Εφηβική Βιβλιοθήκη του «Στέκι Παιδιού» της Διεύθυνσης Εκπαίδευσης της Αντιδημαρχίας Παιδείας και Εκπαίδευσης του Δήμου Βόλου διοργανώνει πρωτότυπα εκπαιδευτικά προγράμματα με θέματα που αφορούν στην ιστορία, την αρχαιολογία, το περιβάλλον, την τέχνη και τα υλοποιεί με τα σχολεία της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης του Νομού Μαγνησίας. Η έμπνευση για το συγκεκριμένο εκπαιδευτικό προήλθε από μια εξαιρετική έκθεση τέχνης και επιστήμης που διοργάνωσε η Αμερικάνικη Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα το 2022 με τίτλο «ΙΠΠΟΣ: Το Άλογο στην Αρχαία Αθήνα». Η έκθεση περιλάμβανε μια ποικιλία αρχαιοτήτων όπως μαρμάρινα γλυπτά, αγγεία και νομίσματα από την Πρωτογεωμετρική (1050-900 π.Χ.) έως την Ελληνιστική Περίοδο (330-30 π.Χ.) και απευθυνόταν τόσο σε ενήλικες, όσο και σε παιδιά. Ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα που εστιάζει στη μακρόχρονη σχέση του ανθρώπου με τα άλογα από την προϊστορική περίοδο μέχρι σήμερα. Το άλογο συνοδοιπορεί με τον άνθρωπο από την εξημέρωσή του στη στέπα και αποτελεί το βασικό μέσο μεταφοράς αλλάζοντας εντελώς τις δυνατότητες μετακίνησης του ανθρώπου.
Το πρόγραμμα παρακολούθησαν όλοι οι μαθητές του 4ου Δημοτικού Σχολείου Βόλου, από την Α’ έως και την ΣΤ’ Δημοτικού προσαρμοσμένο ανάλογα με την ηλικία των μαθητών. Κάθε πρόγραμμα ολοκληρωνόταν με εργαστήρια εικαστικών, ζωγραφικής και κεραμικής με διαφορετικά κάθε φορά θέματα εμπνευσμένα από τον ίππο και την απεικόνιση του στα αγγεία, στα νομίσματα, στη γλυπτική και στη ζωγραφική.
Ποιος ήταν ο στόχος της υλοποίησης του συγκεκριμένου προγράμματος;
Ξεκινώντας από το άλογο που είναι ένα ζώο πολύ αγαπητό και οικείο στα παιδιά, αρχικός στόχος είναι να αναδειχθεί η καθοριστική θέση που κατέχει το συγκεκριμένο ζώο στην ιστορία του ανθρώπου από τα προϊστορικά χρόνια μέχρι σήμερα, καθώς η εξημέρωση και χρήση του αλόγου επέτρεψε τις μετακινήσεις και τις μεταφορές πραγμάτων. Η ομορφιά, η ταχύτητα, η δύναμη του ίππου ενέπνευσε τους ανθρώπους ώστε να δημιουργήσουν σπουδαία έργα τέχνης στο πέρασμα των αιώνων. Ο θαυμασμός ήταν τόσο μεγάλος που μέχρι και όνομα αφιέρωσαν οι αρχαίοι Έλληνες, Φίλιππος, για τον φίλο του αλόγου. Ο ίππος πρωταγωνιστεί στην ελληνική μυθολογία και γεννά καταπληκτικά μυθολογικά όντα, τον Κένταυρο, τον φτερωτό Πήγασο, τον Δούρειο ίππο, τα άλογα του Διομήδη και πολλά άλλα που απεικονίζονται σε αγγεία, νομίσματα, ψηφιδωτά. Είναι σύμβολο πλούτου και ισχύος. Παίζει ρόλο στη θρησκεία, στον πόλεμο, στις ιπποδρομίες.
Τα παιδιά έρχονται σε επαφή με την απεικόνισή του σε όλες τις εκφάνσεις της καλλιτεχνικής έκφρασης ιδιαίτερα στην αρχαία ελληνική τέχνη κι έτσι παρατηρούν αγγεία, γλυπτά, νομίσματα, αλλά και σύγχρονα έργα τέχνης που αποτελούν και την έμπνευση για τα δικά τους πρωτότυπα έργα.
Πώς ανταποκρίθηκαν οι μαθητές κατά τη διάρκεια της υλοποίησής του;
Κάθε εκπαιδευτικό πρόγραμμα ακολουθώντας τις σύγχρονες παιδαγωγικές μεθόδους δομείται έτσι ώστε να κρατάει αμείωτο το ενδιαφέρον των παιδιών. Οι ασκήσεις εμψύχωσης, η αφήγηση μύθων σε μορφή ηχοϊστορίας, το οπτικοακουστικό υλικό, οι ασκήσεις εκπαιδευτικού δράματος για τις μεγαλύτερες ηλικίες, το εκπαιδευτικό υλικό και τα εργαστήρια ζωγραφικής και κεραμικής που ολοκλήρωναν τη δράση, όλα μαζί συνέβαλαν στην ολοκληρωμένη βιωματική προσέγγιση του θέματος και ενέπνευσαν τα παιδιά ώστε να δημιουργήσουν στο τέλος στα εργαστήρια τα δικά τους μοναδικά έργα.
Μεταφέρατε στον χώρο του σχολείου την έκθεση των έργων των μαθητών. Τι συμβολίζει αυτή η κίνηση και πόσο σημαντική είναι η συνεργασία του σχολείου με τους φορείς που επιμελούνται αντίστοιχα προγράμματα;
Η εκπαίδευση και ο πολιτισμός μέσα σε οργανωμένες δομές όπως είναι το σχολείο και μια Παιδική Βιβλιοθήκη σε συνδυασμό με δράσεις όπως είναι τα εκπαιδευτικά προγράμματα και τα εικαστικά εργαστήρια βοηθούν όχι μόνο στη γνωστική διαδικασία, αλλά συντελούν στη συναισθηματική, αισθητική και πνευματική ανάπτυξη των παιδιών. Φανταστείτε ένα σχολείο που ξαφνικά μετατρέπεται σε χώρο τέχνης με έργα των ίδιων των παιδιών όπου όλα εκπροσωπούνται ισάξια το καθένα με το δικό του μοναδικό έργο. Πόση δύναμη και πόση αυτοπεποίθηση μπορεί να δώσει αυτό σε ένα μικρό παιδί!
Από τις πιο συγκινητικές στιγμές που ζούμε, είναι όταν τα παιδιά αναζητούν τα έργα τους και τα δείχνουν με καμάρι στους φίλους και τους συγγενείς τους, αλλά και όταν δάσκαλοι ανακαλύπτουν με έκπληξη ότι όλοι οι μαθητές τους είναι σπουδαίοι δημιουργοί. Η αγαστή συνεργασία και η εμπιστοσύνη που έχουμε αναπτύξει όλα τα αυτά τα χρόνια με σχολεία της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, μας επιτρέπουν να αξιωνόμαστε την ευλογία τέτοιων σημαντικών διοργανώσεων.
Το τμήμα εκπαιδευτικών προγραμμάτων της Παιδικής Βιβλιοθήκης του «Στέκι Παιδιού» συμπληρώνει σχεδόν δυο δεκαετίες ενεργούς και σημαντικής δράσης σε εκπαιδευτικά προγράμματα. Τι είναι αυτό που σας κινητοποιεί και συνεχίζετε με επιτυχία;
Κάθε εκπαιδευτικό πρόγραμμα είναι ένα ταξίδι που έχει ως βάση του τη βαθιά μου πίστη ότι η γνώση της ιστορίας, όχι απλά των γεγονότων της, μπορεί να αλλάξει τον τρόπο θέασης της ζωής των ανθρώπων. Η αντίληψη της ιστορίας ως αναζήτηση της μακράς διάρκειας, δηλαδή των σταθερών που χαρακτηρίζουν έναν πολιτισμό, μπορεί να δώσει έναν τρόπο ερμηνείας και επίλυσης πολλών θεμάτων από αυτά που αντιμετωπίζει ο σύγχρονος άνθρωπος. Κάθε εκπαιδευτικό πρόγραμμα ξεκινά με αφορμή ένα θέμα, το οποίο θα δομηθεί με βάση την παραπάνω αντίληψη.
Παράλληλα η ύπαρξη μια ομάδας εξειδικευμένου προσωπικού (ιστορικός αρχαιολόγος, θεατρολόγος, μουσικός, κεραμίστας, ζωγράφος, πληροφορικός, βιβλιοθηκονόμος) συντελεί στην επιτυχία των δράσεών μας.
Πόσο βοηθητική για το σχολικό πρόγραμμα είναι η συμβολή των Παιδικών Βιβλιοθηκών σε σχέση με το μάθημα της Ιστορίας;
Συνηθίζω να λέω στα παιδιά ότι η ιστορία δεν είναι απλά μάθημα γιατί «η ιστορία είναι η ιστορία των ανθρώπων» και η ίδια μας η ζωή είναι κομμάτι της ιστορίας που σημαίνει ότι με κάποιον τρόπο είμαστε όλοι υπεύθυνοι για το πώς διαμορφώνεται. Επιπλέον μέσα στην έννοια της ιστορίας περιλαμβάνονται όλες οι επιστήμες και οι τέχνες. Μέσα σε αυτό το πνεύμα, λοιπόν, το «Στέκι Παιδιού» έχει την ευλογία να έχει μια Παιδική Βιβλιοθήκη ενημερωμένη ως προς τη σύγχρονη εκδοτική παραγωγή σε βιβλία γνώσεων και λογοτεχνίας για παιδιά. Διοργανώνει και υλοποιεί εκπαιδευτικά προγράμματα που απευθύνονται σε όλες τις βαθμίδες της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης ενίοτε και της δευτεροβάθμιας με θέμα την ιστορία, την αρχαιολογία και την ιστορία της τέχνης. Όλα τα προγράμματα ολοκληρώνονται με εργαστήρια εικαστικών με την καθοδήγηση εξειδικευμένου προσωπικού. Επομένως μπορεί να ενισχύσει σε πολλαπλά επίπεδα το εκπαιδευτικό έργο.
Θα μας μιλήσετε για τη μεταφορά και έκθεση των έργων των μαθητών στον χώρο του 4ου Δημοτικού Σχολείου;
Το 4ο Δημοτικό στεγάζεται σ’ ένα πολύ όμορφο υπεραιωνόβιο διδακτήριο (οικοδομήθηκε το 1913) και σύμφωνα με την αντίληψη της εποχής έχει μόνο χώρους διδασκαλίας και αύλειο χώρο. Κάναμε την παράτολμη θα έλεγα κίνηση να εκθέσουμε τα έργα σε ανοιχτό χώρο και γι’ αυτό η διάρκεια της έκθεσης διήρκησε μόνο την ημέρα των εγκαινίων, δηλαδή στις 17 Μαΐου.
Πόσο σημαντική είναι η συνεργασία των θεσμών της κεντρικής διοίκησης και της τοπικής αυτοδιοίκησης στην επιτυχημένη υλοποίηση προγραμμάτων;
Είναι πολύ σημαντική η συνεργασία μεταξύ των θεσμών, ιδιαίτερα αυτή την περίοδο που βρισκόμαστε αντιμέτωποι όλοι όσοι ασχολούμαστε με τα παιδιά με την εισβολή της τεχνολογίας και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στη ζωή τους με έναν τρόπο που μας κάνει κάποιες στιγμές να νιώθουμε ανήμποροι ως προς τη διαχείριση αυτής της πραγματικότητας. Χρειάζεται επομένως να συσπειρώσουμε τις δυνάμεις μας φορείς και θεσμοί, γονείς και εκπαιδευτικοί.
Θέλετε να μας μιλήσετε για τα προσεχή προγράμματα και τις μελλοντικές δράσεις της βιβλιοθήκης του «Στέκι Παιδιού»;
Από το 2017 η Παιδική Βιβλιοθήκη συμμετέχει στο Δίκτυο Ελληνικών Βιβλιοθηκών για την υλοποίηση της Καλοκαιρινής Εκστρατείας Ανάγνωσης και Δημιουργικότητας που διοργανώνεται από την Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος. Με σύνθημα για τη φετινή καλοκαιρινή εκστρατεία «Από τη Γη ώς τον ουρανό: μαθαίνω, σκέφτομαι, ζω…» προγραμματίζονται πλήθος δράσεων που θα ανακοινωθούν σύντομα.
Η Παιδική Βιβλιοθήκη του «Στέκι Παιδιού» ξεκίνησε τη λειτουργία της το 1987 με την πίστη στη δύναμη που έχει ο πολιτισμός και η εκπαίδευση να μεταμορφώνει τη ζωή των ανθρώπων και πάνω σε αυτή τη βάση οργανώνει όλες τις δράσεις της. Επομένως για το μέλλον ονειρευόμαστε περισσότερα βιβλία, εκπαιδευτικά προγράμματα, συνεργασίες με μουσεία και ιδρύματα. «Σ’ αυτό τον κόσμο, που ολοένα στενεύει, ο καθένας μας χρειάζεται όλους τους άλλους. Πρέπει ν’ αναζητήσουμε τον άνθρωπο, όπου και να βρίσκεται» λέει ο ποιητής Γιώργος Σεφέρης. Ας προσπαθήσουμε λοιπόν όλοι μαζί και ο καθένας μας με τη δύναμη και το τάλαντο που του χαρίστηκε!