Ιστορική διαδικασία επαναπροσέγγισης ΗΠΑ – Κούβας, που ξεκίνησε (επισήμως) τον περασμένο Δεκέμβριο υπό μορφή ανακοινώσεων, μπαίνει σήμερα σε νέα περισσότερο… απτή φάση καθώς οι ηγέτες των δύο χωρών συναντώνται πρόσωπο με πρόσωπο στον Παναμά.
Οι Μπαράκ Ομπάμα και Ραούλ Κάστρο πρόκειται να δώσουν το «παρών» στην έβδομη Σύνοδο Κορυφής της Αμερικανικής Ηπείρου (Summit of the Americas) που διεξάγεται σήμερα και αύριο στην πρωτεύουσα του Παναμά. Οι δυο τους είχαν ανταλλάξει μια πρώτη χειραψία το 2013, στην κηδεία του Νέλσον Μαντέλα στο Γιοχάνεσμπουργκ. Η σημερινή τους συνάντηση, ωστόσο, είναι η πρώτη αφότου Ουάσιγκτον και Αβάνα ανακοίνωσαν στις 17 Δεκεμβρίου την πρόθεση να αποκαταστήσουν πλήρως τους διπλωματικούς τους δεσμούς έπειτα από περίπου πέντε δεκαετίες αντιπαλότητας.
Για την Κούβα, η παρουσία σήμερα στον Παναμά σηματοδοτεί την έξοδο από τη διεθνή απομόνωση, και την επίσημη επιστροφή στις τάξεις του Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών, από τον οποίο είχε αποκλειστεί το 1962. Είναι η πρώτη φορά στα χρονικά που η Κούβα παίρνει μέρος σε Σύνοδο Κορυφής της Αμερικανικής Ηπείρου, πράγμα που από μόνο του συνιστά ιστορική εξέλιξη. Οι εν λόγω Σύνοδοι ξεκίνησαν το 1994 στο Μαϊάμι και διοργανώνονται ανά περίπου τρία χρόνια. Μέχρι και το 2012, Ουάσιγκτον και Καναδάς επέλεγαν να «ρίχνουν πόρτα» στους Κουβανούς, με τις χώρες της Λατινικής Αμερικής να αντιδρούν έντονα, και το κλίμα να μοιάζει σε κάποιες περιπτώσεις… εκρηκτικό.
Πίσω στο παρόν ωστόσο, τα δεδομένα έχουν αλλάξει και το έδαφος δείχνει πια πρόσφορο για προσεγγίσεις. Τα επιτελεία των Ομπάμα και Κάστρο δεν έχουν προγραμματίσει κάποια επίσημη διμερή συνάντηση μεταξύ των δύο ηγετών στον Παναμά. Είναι ωστόσο βέβαιο ότι αυτοί θα έχουν διμερείς επαφές στο περιθώριο της Συνόδου, με όλα τα βλέμματα στραμμένα πάνω τους και την υφήλιο να περιμένει εναγωνίως εκείνη την «ιστορική» χειραψία.
Είναι ουσιαστικά η πρώτη φορά που οι ηγεσίες των δύο χωρών κάθονται στο ίδιο τραπέζι και συζητούν μετά το 1958 και τη συνάντηση Αϊζεχάουερ – Μπατίστα, η οποία «συμπτωματικά» είχε επίσης λάβει χώρα στον Παναμά (καθώς η χειραψία Κλίντον – Φιντέλ το 2000 στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ δεν μπορεί να εκληφθεί ως κανονική συνάντηση).
Για τον Ομπάμα, η χρονική στιγμή μοιάζει ιδανική. Το 59% των Αμερικανών παρουσιάζεται να στηρίζει την επαναπροσέγγιση με την Αβάνα, ενώ ακόμη και εντός της Κούβας ο Αμερικανός πρόεδρος φέρεται να απολαμβάνει εντυπωσιακά υψηλά ποσοστά δημοφιλίας (έως και 80% σύμφωνα με μυστική δημοσκόπηση).
Πέρα από τη θεωρία ωστόσο, ως προς το «πρακτέο» της αμερικανο-κουβανικής επαναπροσέγγισης εξακολουθούν να υπάρχουν εκκρεμότητες. Σχεδόν τέσσερις μήνες μετά τις «ιστορικές» ανακοινώσεις του Δεκέμβρη, οι πρεσβείες των δύο χωρών παραμένουν κλειστές, ενώ η Κούβα εξακολουθεί να βρίσκεται στη λίστα των ΗΠΑ με τις χώρες που υποστηρίζουν τρομοκράτες.
Στον απόηχο ωστόσο των ανακοινώσεων και παρά τις εκκρεμότητες, η Κούβα έχει ήδη αρχίσει να βλέπει πρακτικά οφέλη. Περίπου τρία εκατ. τουρίστες την επισκέφθηκαν τους πρώτους τρεις μήνες μετά τη 17η Δεκεμβρίου (όσοι δηλαδή ολόκληρο το 2014) με τις προβλέψεις για το επόμενο 12μηνο να ανεβάζουν τον αριθμό τους σε 10 εκατ.
Στη σύνοδο
Επιστολή διαμαρτυρίας από Μαδούρο
Είναι η πρώτη φορά στα χρονικά που Ηνωμένες Πολιτείες και Κούβα προσέρχονται σε μια Σύνοδο με διαθέσεις προσέγγισης. Το γενικότερο κλίμα, ωστόσο, στη Σύνοδο Κορυφής της Αμερικανικής Ηπείρου, που ξεκινάει σήμερα στον Παναμά, ίσως να μην είναι τόσο φιλικό όσο θέλουν να ελπίζουν ορισμένοι. Η Βενεζουέλα, η οποία ξεχωρίζει και είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Κούβας, προσέρχεται στον Παναμά με… άγρια αντιαμερικανικές διαθέσεις. Ο πρόεδρος της Βενεζουέλας Νίκολας Μαδούρο λέγεται ότι πρόκειται να παραδώσει στον Ομπάμα επιστολή διαμαρτυρίας, συνοδευόμενη από περίπου 10 εκατ. υπογραφές, με την οποία θα καταγγέλλει την πρόσφατη κίνηση της Ουάσιγκτον να κηρύξει το Καράκας «απειλή για την εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ» και να επιβάλει κυρώσεις εναντίον Βενεζουελανών αξιωματούχων. Μένει να φανεί εάν οι διαμαρτυρίες του Μαδούρο θα καταφέρουν να επισκιάσουν το θετικό κλίμα στις σχέσεις Ουάσιγκτον-Αβάνας στη Σύνοδο. Υπενθυμίζεται, πάντως, ότι στη συγκεκριμένη κόντρα η Κούβα έχει επισήμως πάρει το μέρος της Βενεζουέλας.
Ο Πάπας
Η Σύνοδος Κορυφής, που ξεκινάει σήμερα στον Παναμά, έχει ωστόσο ενδιαφέρον και για άλλον έναν λόγο: Επειδή θα πάρει μέρος σε αυτήν για πρώτη φορά στα χρονικά και το Βατικανό, που υπό την ηγεσία του (Λατινοαμερικανού) Πάπα Φραγκίσκου διεκδικεί μεγαλύτερη επιρροή στις διεθνείς εξελίξεις. Η Αγία Εδρα πρόκειται να εκπροσωπηθεί στη Σύνοδο από τον καρδινάλιο Πιέτρο Παρόλιν.
Υπενθυμίζεται ότι το Βατικανό είχε συμβάλει παρασκηνιακά ως διαμεσολαβητής και στη διαδικασία επαναπροσέγγισης ΗΠΑ-Κούβας, με τον Πάπα Φραγκίσκο να στέλνει σχετικές επιστολές στους ηγέτες των δύο χωρών ήδη από το καλοκαίρι του 2014. Υπό αυτό το πρίσμα η παρουσία του Βατικανού στον Παναμά μόνο τυχαία δεν είναι