Τα τζάκια και οι ξυλόσομπες με την καύση ξύλων και άλλων υλικών αμφίβολης ποιότητας πολλές φορές αποτελούν την τελευταία πενταετία την κυριότερη πηγή αερορύπανσης στον Βόλο, με το φαινόμενο να εντείνεται κυρίως τις βραδινές ώρες από τις 8 μέχρι και τις 11 το βράδυ. Σε αυτό το συμπέρασμα καταλήγουν όλα τα στοιχεία ερευνών που έχει πραγματοποιήσει το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας τα τελευταία χρόνια.
Το ζήτημα της αερορύπανσης επανήλθε στην επικαιρότητα τις τελευταίας ημέρες με αφορμή και την καύση RDF που προτίθεται να κάνει χρήση η ΑΓΕΤ μετά από άδεια του υπουργείου Περιβάλλοντος.
Ο Βόλος είναι μια πόλη που ήδη έχει επιβαρυνθεί πολύ από την αερορύπανση με μεγάλες αιτίες στην ανθρώπινη υγεία.
Μέχρι και το 2012, δηλαδή πριν φουντώσει για τα καλά η οικονομική κρίση, η κύρια πηγή ρύπανσης στον Βόλο ήταν το καυσαέριο από τα αυτοκίνητα και οι βιομηχανίες.
Από το 2012 και μετά όμως η καύσεις υλικών από τα τζάκια και τις ξυλόσομπες αποτελούν την κύρια αιτία για τη ρύπανση στον Βόλο, ενώ σημαντικό ρόλο έχει και το σκραπ ιδίως για την περιοχή των Παλαιών.
Για το πολύ σοβαρό ζήτημα της ρύπανσης στην πόλη μας μιλά ο υποψήφιος διδάκτορας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας κ. Γιώργος Πρώιας, ο οποίος ήδη έχει ειδικευτεί σε θέματα, όπως αυτοματισμοί στις αρδεύσεις, τις γεωργικές κατασκευές και στην εκμηχάνιση της γεωργίας, στη χωρική ανάλυση και διαχείριση περιβάλλοντος και στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας από το Εργαστήριο Εφαρμοσμένης Μηχανικής, Ενέργειας και Συστημάτων Τεχνολογίας, ενώ είναι ενεργό μέλος και στην Εταιρεία Αξιοποίησης και Διαχείρισης Περιουσίας Π.Θ.
Το φυσικό τείχος
Ο ίδιος ανέφερε αρχικά πως «η πόλη του Βόλου είναι μια παράκτια πόλη μεσαίου μεγέθους στην περιοχή της Θεσσαλίας και εκτείνεται κατά μήκος του βόρειου τμήματος του Παγασητικού Κόλπου, στην ανατολική ακτή της Κεντρικής Ελλάδας. Είναι μία από τις ελληνικές πόλεις που υποφέρουν από την ατμοσφαιρική ρύπανση. Η περίπτωση του Βόλου είναι ένα ενδιαφέρον παράδειγμα, όπου κατά τις τελευταίες δεκαετίες η αστικοποίηση και η αυξημένη εκβιομηχάνιση έχουν ως αποτέλεσμα την υποβάθμιση της ποιότητας του αέρα στην περιοχή. Οι μετεωρολογικοί παράγοντες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, ενώ η σύνθετη τοπογραφία του Βόλου οξύνει επεισόδια ατμοσφαιρικής ρύπανσης.
Δεν είναι όμως μόνο οι χαμηλής έντασης άνεμοι που εγκλωβίζουν ουσιαστικά τη ρύπανση πάνω από την πόλη. Ακόμη και όταν φυσούν ισχυροί νότιοι άνεμοι, η ρύπανση παραμένει, καθώς το Πήλιο λειτουργεί σαν τείχος. Όπως καταγράφεται στη μέχρι τώρα έρευνα, για όλες τις ταχύτητες του ανέμου, όταν η κατεύθυνση του ανέμου είναι από το νότο, ακόμη και με σχετικά υψηλές ταχύτητες ανέμου, φαίνεται ότι το ποσοστό κακών επιπέδων ποιότητας του αέρα είναι υψηλό. Αυτό μπορεί να αποδοθεί στο γεγονός ότι η πόλη του Βόλου προς τα βόρεια και βορειο-ανατολική πλευρά οριοθετείται από το Πήλιο. Κατά συνέπεια, οι άνεμοι του νότιου τομέα επίσης, δεν μπορούν να διασκορπίσουν τους ρύπους, οι οποίοι είναι παγιδευμένοι πάνω από την πόλη δημιουργώντας χαμηλά επίπεδα ποιότητας του αέρα».
Τα αιωρούμενα σωματίδια
Τον χειμώνα ο Βόλος αντιμετωπίζει πρόβλημα με τα αιωρούμενα σωματίδια. Όπως ανάφερε ο κ. Πρώιας «τα αιωρούμενα σωματίδια αποτελούν έναν από τους σημαντικότερους ρύπους της ατμόσφαιρας των αστικών περιοχών και αποτελούν ένα σύνθετο μείγμα μικροσκοπικών σωματιδίων που προέρχονται τόσο από ανθρωπογενείς, όσο και από φυσικές πηγές. Η αυξημένη συγκέντρωση αιωρούμενων σωματιδίων αποτελεί ακόμα και σήμερα μείζον περιβαλλοντικό πρόβλημα σε πολλές χώρες της Ε.Ε., ενώ νέα στοιχεία σχετικά με αρνητικές επιπτώσεις τους στην ανθρώπινη υγεία έχουν προκύψει. Στην Ελλάδα, καθώς και σε άλλες χώρες της Ε.Ε., υπάρχει ανάγκη και χώρος για περαιτέρω βελτίωση, σχετικά με τις στρατηγικές ελέγχου των εκπομπών αιωρούμενων σωματιδίων.
Επιδημιολογικές μελέτες της τελευταίας δεκαετίας, στην Ευρώπη και τις Η.Π.Α., έχουν τεκμηριώσει την ύπαρξη βραχυχρόνιων συνεπειών στην υγεία όπως είναι η αναπνευστική και καρδιαγγειακή νοσηρότητα κατά την έκθεση σε αυξημένα επίπεδα συγκέντρωσης αιωρούμενων σωματιδίων. Παράλληλα, οι μελέτες που έχουν γίνει μέχρι τώρα παρέχουν ενδείξεις ότι οι μακροχρόνιες επιδράσεις είναι σημαντικότερες µε βράχυνση του προσδόκιμου επιβίωσης, καθώς και την πρόκληση πολλών πρόωρων θανάτων και αύξηση των ημερών µε περιορισμένη δραστηριότητα ετησίως κ.ά.». Δεν είναι τυχαίο ότι, σύμφωνα με παλαιότερη πανευρωπαϊκή έρευνα στις πόλεις της Νότιας Ευρώπης, για κάθε αύξηση των ΡΜ10 κατά 10 μg/m3 παρατηρείται αύξηση της θνησιμότητας κατά 1%».
Ανησυχητικές καταγραφές
Ο υποψήφιος διδάκτορας πρόσθεσε πως «σε ό,τι αφορά στην εκπομπή μικροσωματιδίων, υπερτερεί η καύση ξύλου στο τζάκι και ακολουθούν κατά φθίνουσα σειρά η καύση ξύλου σε ξυλόσομπα, η καύση πέλετ, η καύση πετρελαίου και, τέλος, η καύση φυσικού αερίου με σχεδόν μηδενικές εκπομπές.
Ένα παραδοσιακό τζάκι εκλύει στην ατμόσφαιρα 30 φορές περισσότερα αιωρούμενα σωματίδια απ’ ό,τι ένας καλά συντηρημένος καυστήρας πολυκατοικίας με 25 διαμερίσματα.
Επίσης, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα με συμμετοχή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, τα αποτελέσματα της στοιχειακής ανάλυσης των αιωρουμένων σωματιδίων αναδεικνύουν τα ασβέστιο, κάλιο, σίδηρος, θείο και πυρίτιο ως τα βασικά στοιχεία που ανιχνεύονται στην ευρύτερη περιοχή.
Ο ψευδάργυρος και ο μόλυβδος παρουσίασαν σχετικά υψηλές τιμές συγκέντρωσης σε σύγκριση με άλλα αστικά περιβάλλοντα και πιθανώς να σχετίζονται με μεταλλουργικές δραστηριότητες όπως η φορτοεκφόρτωση σκραπ. Τα μαγνήσιο, αργίλιο, πυρίτιο, τιτάνιο, μαγγάνιο, σίδηρος και στρόντιο παρουσίασαν υψηλότερες συγκεντρώσεις κατά τη διάρκεια της θερμής περιόδου. Τα στοιχεία αυτά σχετίζονται με τη σκόνη του εδάφους και επομένως τα υψηλά επίπεδα που καταγράφηκαν είναι πιθανόν να οφείλονται σε αυξημένη επαναιώρηση σκόνης κατά την ξηρή θερινή περίοδο. Τέλος, τα στοιχεία βανάδιο, νικέλιο, χαλκός, ψευδάργυρος, σελήνιο, αντιμόνιο, βάριο και μόλυβδος παρουσίασαν υψηλότερες τιμές συγκέντρωσης κατά τη διάρκεια της ψυχρής περιόδου, γεγονός που υποδηλώνει αυξημένη ανθρωπογενή δραστηριότητα, όπως κυκλοφορία αυτοκινήτων και λειτουργία συστημάτων κεντρικής θέρμανσης.
Ο κ. Πρώιας τόνισε πως μέχρι και το 2012 επικρατέστερη πηγή PM10 σε όλες σχεδόν τις θέσεις δειγματοληψίας στην πόλη του Βόλου είναι τα οχήματα και κυρίως τα πετρελαιοκίνητα. Εξαίρεση αποτελεί η συνοικία Παλαιών, όπου η φορτοεκφόρτωση του scrap είναι περίπου ίση με την κυκλοφορία των πετρελαιοκίνητων.
Αλλά από το 2012 και μετά υψηλή συνεισφορά στα PM10 σε όλες σχεδόν τις θέσεις δειγματοληψίας φαίνεται να έχει η καύση σκουπιδιών, αλλά και βιομάζας (τζάκια, ξυλόσομπες). Τις απογευματινές ώρες, οι συγκεντρώσεις αιωρούμενων σωματιδίων ήταν υψηλότερες από τις πρωινές, σε όλες τις θέσεις μέτρησης. Το γεγονός αυτό συνδέεται κυρίως στη λειτουργία των συστημάτων οικιακής θέρμανσης και δευτερευόντως στην κυκλοφορία. Τα Σαββατοκύριακα οι τιμές των μετρήσεων είναι υψηλότερες, κυρίως τις απογευματινές ώρες, σε σχέση με τις υπόλοιπες ημέρες της εβδομάδας. Το γεγονός αυτό ενδεχομένως να οφείλεται κυρίως στην οικιακή θέρμανση, καθώς τα Σαββατοκύριακα δεν υπάρχει εμπορική δραστηριότητα και η κυκλοφορία οχημάτων είναι μειωμένη. Οι μετρήσεις που πραγματοποιήθηκαν σε σημεία που βρίσκονται μέσα στο κέντρο της πόλης του Βόλου κατέγραψαν υψηλότερες τιμές συγκέντρωσης αιωρούμενων σωματιδίων, σε αντίθεση με τα σημεία που βρίσκονται περιφερειακά από αυτό. Από τα αποτελέσματα επιβεβαιώνεται ότι πολύ καθοριστικό παράγοντα στη διαμόρφωση των επιπέδων συγκέντρωσης των αιωρούμενων σωματιδίων έχει τόσο η τιμή της ταχύτητας του πνέοντος ανέμου, όσο και η διεύθυνση πνοής του.
Οι επιπτώσεις από το RDF
Αναφερόμενος στο RDF ο κ. Πρώιας τόνισε πως «η πόλη του Βόλου αντιμετωπίζει ήδη μεγάλο πρόβλημα αερορύπανσης και η καύση του RDF θα την επιβαρύνει επιπλέον. Η καύση του RDF θα μπορούσε να γίνεται με ασφάλεια για τη δημόσια υγεία, καθώς υπάρχει η απαιτούμενη τεχνολογία, όμως θα πρέπει να υπάρχουν οι ελεγκτικοί μηχανισμοί του κράτους για να μπορούν να πιστοποιήσουν κατά πόσο τηρείται η μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων και να επιβάλλονται αυστηρότατες ποινές όπως προβλέπει ο νόμος όπως γίνεται στα σύγχρονα ευρωπαϊκά κράτη. Κατά πόσο όμως είναι εφικτό στη σύγχρονη Ελλάδα η τήρηση των νόμων, ο έλεγχος και η απονομή δικαιοσύνης;
Το RDF αποτελείται από 62% χαρτί, 25% πλαστικό, 11% υφάσματα, 2% οργανικά υλικά και ξύλο.
Χρησιμοποιείται σε εργοστάσια τσιμέντου ως καύσιμο υλικό και για παραγωγή ηλεκτρικής/θερμικής ενέργειας. Οι Η.Π.Α. ήταν η πρώτη χώρα που χρησιμοποίησε το RDF για παραγωγή ενέργειας. Ακολουθούν η Ιαπωνία, η Γερμανία, η Αυστρία και η Ιταλία.
Τα υπέρ της καύσης RDF είναι τα εξής: Μείωση του όγκου των απορριμμάτων, εξοικονόμηση ενέργειας, μείωση των εκπομπών CO2, μείωση των εκπομπών NΟx, υψηλή θερμογόνος δύναμη (75-85% της θερμογόνου αξίας του κάρβουνου), εξοικονόμηση καυσίμων, πιο ελεγχόμενη μέθοδος από τις παράνομες χωματερές, συμβατότητα με το Πρωτόκολλο του Κιότο (μείωση εκπομπών CO2).
Το ελληνικό RDF δεν περιέχει χλωριωμένο πλαστικό (- 0,6%).
Τα κατά της καύσης RDF: Εκπομπή CO2 και φαινόμενο του θερμοκηπίου, εκπομπές αέριων ρύπων, προϊόντα ατελούς καύσης (PICs), οξείδια του αζώτου ΝΟx, αέρια οξέα, βαρέα μέταλλα, σωματίδια (εγκλωβισμένα σε ρύπους ή αέρια μορφή) π.χ. VOCs, SO2, As, HCs, Cd, CH4, HCl, Pb, Hg, Be, Ni, HF κ.ά., τέφρα (τοξική), διοξίνες – φουράνια, υγρά τοξικά απόβλητα (βαρέα μέταλλα), διαφυγή σκόνης, οσμές, κοινωνικό-οικονομικοί επιπτώσεις, θόρυβοι, οπτική ενόχληση. Επιπτώσεις: Νευρικό σύστημα, ενδομητρίωση, διάφοροι τύποι καρκίνου, δερματικές ανωμαλίες, καθυστέρηση στην ανάπτυξη κ.ά.».
Και ο επιστήμονας καταλήγει λέγοντας πως «ο καθένας μας νομίζω μπορεί να κρίνει τι πρέπει να κάνει γι’ αυτήν την πανέμορφη πόλη. Τι πραγματικά θέλουμε ως πολίτες. Ας αναρωτηθούμε όλοι και η απάντηση μπορεί εύκολα να βρεθεί».
ΦΩΤΗΣ ΣΠΑΝΟΣ