Μέσα από μαρτυρίες και πολύτιμα τεκμήρια που υπάρχουν στα Γενικά Αρχεία του Κράτους στη Μαγνησία, σε λίγες ημέρες θα «ζωντανέψει» η εικόνα του κατοχικού Βόλου, ενώ παράλληλα θα φωτιστούν πτυχές της Εθνικής Αντίστασης ενάντια στους Ιταλούς και Γερμανούς κατακτητές και του Εμφυλίου που σπάραξε την πατρίδα μας μέχρι το 1949. Φέτος συμπληρώνονται 73 χρόνια από την 19η Οκτωβρίου 1944, την ημέρα που ο Βόλος απελευθερώθηκε από τα ναζιστικά στρατεύματα κατοχής. Τα ΓΑΚ Μαγησίας δίνουν το περίγραμμα εκείνης της ταραχώδους περιόδου, κοινωνώντας τον πλούτο των αρχείων τους. Στιγμές από την οδυνηρή καθημερινότητα χιλιάδων Βολιωτών, οι οποίοι ταλαιπωρήθηκαν από την πείνα, τις εκτελέσεις και τις διώξεις κατά τη διάρκεια της γερμανικής Κατοχής, θα παρουσιαστούν στην έκθεση με τίτλο «19 Οκτωβρίου 1944 – Ο Βόλος ελεύθερος». Θα πραγματοποιηθεί ανήμερα της 73ης επετείου στο Αναγνωστήριο των Γενικών Αρχείων του Κράτους στον Νομό, ενώ από τις 20 μέχρι τις 31 Οκτωβρίου θα πάρει σειρά το ομώνυμο εκπαιδευτικό πρόγραμμα για μαθητές από δημοτικά, γυμνάσια και λύκεια.
Το εξαιρετικό αφιέρωμα για την απελευθέρωση του Βόλου επιμελούνται οι Άλκηστις Σανιδά, Αγγελική Νικολάου και η προϊσταμένη των ΓΑΚ Μαγνησίας Αννίτα Πρασσά, η οποία μίλησε για την εκδήλωση κι έδωσε μία διαφορετική διάσταση της γιορτής που άρχισε να καθιερώνεται τα τελευταία χρόνια και στην Ελλάδα, όσον αφορά στις εκδηλώσεις μνήμης.
«Συνήθως γιορτάζεται η απελευθέρωση σε όλη την Ευρώπη, και μόνο στην Ελλάδα μέχρι πρόσφατα τονιζόταν η επέτειος του «Όχι». Δηλαδή της έναρξης του πολέμου. Εδώ και τρία χρόνια στην Αθήνα υπάρχει ο εορτασμός της απελευθέρωσης στην Αθήνα, όπου συμμετέχουν και τα κεντρικά ΓΑΚ μαζί με άλλους φορείς», σημείωσε η κ. Πρασσά και πρόσθεσε: «Εδώ στον Βόλο είμαστε τα πρώτα περιφερειακά ΓΑΚ, που γιορτάζουμε την επέτειο της αποχώρησης των Γερμανών και αποφασίσαμε να μην περιοριστούμε μόνο στην έκθεση, αλλά να υλοποιήσουμε ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα για τους μαθητές της ΣΤ’ τάξης του Δημοτικού, των Γυμνασίων και Λυκείων. Η δράση θα γίνει σε συνεργασία με τις διευθύνσεις Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Βρήκαμε άμεση ανταπόκριση και από τους δύο προϊσταμένους, κ.κ. Πολύζο και Σαβελίδη, οι οποίοι δέχθηκαν πρόθυμα το κάλεσμά μας για συνεργασία. Μας ενδιαφέρει να γνωρίσουν οι μαθητές του τόπου μας αυτή την εποχή, η οποία στα σχολικά εγχειρίδια δεν αναφέρεται εκτεταμένα, δεν αναδεικνύεται όπως θα έπρεπε. Μας δίνεται η δυνατότητα να μιλήσουμε, με τη δέουσα προσοχή βέβαια και αξιοποιώντας το πλούσιο αρχειακό υλικό που έχουμε, για τα πραγματικά γεγονότα εκείνης της εποχής».
Μέσα από τα ντοκουμέντα που έχουν συγκεντρώσει τα ΓΑΚ Μαγνησίας, στην έκθεση θα αποτυπωθεί η καθημερινή πάλη ενός λαού, ο οποίος κάτω από ακραίες συνθήκες πάλευε για την επιβίωσή του: «Η καθημερινότητα ενός Βολιώτη ήταν πολύ δύσκολη στην Κατοχή. Πολλά σπίτια είχαν επιταχθεί, υπήρχαν τα συσσίτια, η μαύρη αγορά και τα δελτία τροφίμων. Τα πακέτα με τσιγάρα Ματσάγγου, ήταν το νόμισμα της εποχής. Η πόλη είχε πολύ έντονο πρόβλημα. Υπήρξαν πολλοί θάνατοι από την πείνα. Τα αρχεία του κοιμητηρίου είναι ενδεικτικά. Είχε στηθεί ένα εφιαλτικό σκηνικό, όπου κυριαρχούσαν ο φόβος του κατακτητή, η συσκότιση, οι βομβαρδισμοί, η προδοτική δράση των δοσίλογων και άλλα πολλά. Θα μιλήσουμε για το Ολοκαύτωμα των Εβραίων και τους διωγμούς που υπέστησαν. Ή το πώς αντιστάθηκαν οι πνευματικοί άνθρωποι εκείνη την περίοδο, γιατί υπήρξαν τέτοιοι που συσπειρώθηκαν κι έκαναν διάφορες εκδηλώσεις, οι οποίες είχαν έναν στόχο: Να δώσουν ψυχική δύναμη στους συμπολίτες τους».
Η κ. Πρασσά στάθηκε ιδιαίτερα στην αντίσταση των Βολιωτών: «Στην περιοχή μας αναπτύχθηκε έντονο αντιστασιακό κίνημα. Κι αυτό φαίνεται μέσα και από τις προφορικές μαρτυρίες που διαθέτουμε για την Αντίσταση. Υπήρχε έντονη συμμετοχή. Βέβαια, ήταν και οι δοσίλογοι, αλλά υπερτερούσαν οι αγωνιστές. Αντιστέκονταν, αν κι αυτό είχε συνέπειες, όπως οι εκτελέσεις από τους Γερμανούς. Κυκλοφορώντας μέσα στην πόλη, έχουμε την οδό Δονδολίνων, που κρεμάστηκαν από τους Γερμανούς. Υπάρχουν οδόσημα που μας θυμίζουν ανάλογα γεγονότα. Στην πλατεία Ελευθερίας, που είναι και το κέντρο του Βόλου, οι Γερμανοί κρεμούσαν αντιστασιακούς. Περνούσαν οι Βολιώτες από εκεί κι έβλεπαν απαγχονισμένους συμπολίτες τους, για εκφοβισμό και παραδειγματισμό. Θα έχουμε επίσης υλικό που αφορά στην Κίτρινη Αποθήκη. Υπήρξε χώρος εγκλεισμού, βασανιστηρίων, εκτελέσεων, όπως και οι φυλακές Αλεξάνδρας στην πρώην οδό Αλεξάνδρας, σημερινής 28ης Οκτωβρίου, οι καπναποθήκες Ιωσαφάτ, ενώ εκεί που κάποτε λειτουργούσε ο κινηματογράφος «Lido», γίνονταν οι ανακρίσεις. Ο Βόλος έχει πολλά σημεία που θυμίζουν εκείνη την εποχή. Στην έκθεση θα γίνει επίσης αναφορά στα μαρτυρικά χωριά μας, όπως είναι η Δράκεια, οι Μηλιές, η Κερασιά και άλλα, που λεηλατήθηκαν από τους Γερμανούς και καταστράφηκαν στα χρόνια της κατοχής. Οι παλιότεροι τα γνωρίζουν όλα αυτά, τα πιο νέα παιδιά όχι και τόσο, γι’ αυτό κάνουμε και την εκπαιδευτική δράση».
Το ιστορικό φαινόμενο του δοσιλογισμού απασχολεί την κ. Πρασσά, που αναφέρθηκε στην προσπάθεια να ριχθεί άπλετο φως σε σκοτεινές πτυχές της τοπικής ιστορίας: «Υπήρξαν Έλληνες που συνεργάστηκαν με τον κατακτητή και κατέδιδαν συμπατριώτες τους. Αν γνωρίζουμε τα ονόματά τους; Η τελευταία βιβλιογραφία έχει βοηθήσει προς αυτή την κατεύθυνση. Είχε ξεκινήσει η Νίτσα Κολιού, αλλά και άλλοι αντιστασιακοί, όπως ο Λάζαρος Αρσενίου. Εμείς έχουμε αρχειακό υλικό. Το αρχείο είναι αδιάψευστος μάρτυρας και υλικό τεκμηρίωσης για κάθε φαινόμενο ή γεγονός. Εμάς δεν μας ενδιαφέρει να στήσουμε δικαστήριο. Ή να πούμε: «Ήταν αυτοί, καταδικάστε τους». Με αφορμή τις αρχειακές πηγές που διαθέτουμε, θα επιχειρήσουμε να θίξουμε και κάποια τραυματικά γεγονότα, τα οποία δεν αναδεικνύει η σχολική Ιστορία, αλλά η επίσημη ιστοριογραφία μιλάει γι’ αυτά».
Η προϊσταμένη των ΓΑΚ στάθηκε ιδιαίτερα στην ευαισθητοποίηση των μαθητών. «Θέλουμε να κινηθούμε προς αυτή την κατεύθυνση, αλλά και στο τι έγινε από τον πόλεμο και μετά. Και η διαδρομή μέχρι τις 19/10/1944 που απελευθερώθηκε ο Βόλος, ήταν μακρά, με πολλές συνέπειες για τον τόπο.
Ας μη ξεχνάμε ότι λίγο μετά ακολούθησε ένας εμφύλιος πόλεμος, π.χ. έχουμε το παράδειγμα στο Τρίκερι, που ήταν τόπος εξορίας. Οι διαστάσεις του εμφύλιου και οι συνέπειές του κάλυπταν τη μεταπολεμική Ελλάδα μέχρι πολύ πρόσφατα. Αρχές της δεκαετίας του ’80 άρχισε να αναγνωρίζεται η Εθνική Αντίσταση. Πολλοί άνθρωποι ήταν περιθωριοποιημένοι, έχοντας υποστεί τον διαχωρισμό των κοινωνικών φρονημάτων», υπογράμμισε χαρακτηριστικά και κατέληξε με το συμπέρασμα ότι η έκθεση της 19ης Οκτωβρίου μπορεί να προσφέρει σκέψη για προβληματισμό, αλλά και γνώση της νεότερης Ιστορίας: «Η ειρήνη δεν είναι κάτι δεδομένο, έχουμε ευθύνη να τη διαφυλάξουμε. Υπάρχει και η αναζωπύρωση του φασισμού σε όλη την Ευρώπη, που θα πρέπει να μας κάνει πιο ευαίσθητους, να μην εφησυχάζουμε, εμβαθύνοντας παράλληλα στο ιστορικό πλαίσιο της εποχής εκείνης».