Ο «Φτωχολάζαρος» και άλλα έθιμα της Λαμπρής στον Πτελεό

Γέννημα-θρέμμα του Πτελεού, η κ. Σοφία Καλαντζή ζει μέχρι και σήμερα στο χωριό, που καταφέρνει να συντηρεί αρκετά και ενδιαφέροντα έθιμα της Λαμπρής. Καθ’ όλη τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας, ο Πτελεός φορά τα… γιορτινά του και υποδέχεται με κατάνυξη τις άγιες ημέρες του Πάσχα.

Η δραστήρια γυναίκα, η οποία είναι αντιπρόεδρος του Λαογραφικού Ομίλου Πτελεού, μίλησε για τις συνήθειες που αναβιώνουν κάθε χρόνο τέτοια εποχή στο Φτελιό (παλιά ονομασία του χωριού), όπου οι συγχωριανοί της γιορτάζουν με ευλάβεια την Ανάσταση του Κυρίου. Η κ. Καλαντζή, η οποία γνωρίζει από πρώτο χέρι την πλούσια παράδοση του Πτελεού, εξήγησε πως «η Μεγάλη Εβδομάδα αρχίζει από την Κυριακή των Βαΐων το βράδυ, όπου τελείται η Ακολουθία του Νυμφίου, ενώ τα νιόπαντρα ζευγάρια έχουν φροντίσει από την προηγούμενη ημέρα να πάνε βάγια και λουλούδια στην εκκλησία και μετά τη Θεία Λειτουργία παίρνουν στο σπιτικό τους την ανθοδέσμη που ετοιμάζουν».
Ωστόσο, ο εορτασμός του Λαζάρου στο Φτελιό ξεκινά από αύριο, με την κ. Καλαντζή να λέει: «Την Παρασκευή πριν των Βαΐων, τα κορίτσια κρατώντας καλαθάκια στολισμένα με όμορφα λουλούδια γυρίζουν στα σπίτια και τραγουδούν τον Λάζαρο. Στα παλιά χρόνια οι νοικοκυρές φίλευαν τις «Λαζαρίνες» με χρήματα, αλλά και με άλλα καλούδια, όπως αμύγδαλα, καρύδια και αυγά. Την Παρασκευή είναι ο «Φτωχολάζαρος» και τα κορίτσια τραγουδούσανε το «Ήρθε ο Λάζαρος, ήρθαν τα βάγια». Αντίθετα, το Σάββατο λέγαμε πως είναι ο «πλούσιος Λάζαρος» και τα κορίτσια έλεγαν τα Κάλαντα του Λαζάρου στα βλάχικα».

Το επίκεντρο των λατρευτικών εκδηλώσεων των Φτελιανών όλη την Εβδομάδα των Παθών είναι ο ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου. «Τη Μεγάλη Εβδομάδα πάμε ανελλιπώς στην εκκλησία. Είναι κατανυκτικά πάντα», σημείωσε, ενώ έπειτα αναφέρθηκε στο βάψιμο των αυγών: «Τη Μεγάλη Πέμπτη φτάνει η ώρα και γι’ αυτό, ενώ οι νοικοκυρές απλώνουν ένα κόκκινο πανί στα μπαλκόνια τους. Κάποιες βάφουν αυγά βράζοντας χυμό από παντζάρια ή στερεώνουν φυλλαράκια με κάλτσες και αποτυπώνεται έτσι το σχέδιο πάνω στο αυγό, ενώ τα αγόρια του χωριού τραγουδάνε το «Σήμερα μαύρος ουρανός σήμερα μαύρη μέρα».

Το βράδυ της Μ. Πέμπτης μετά την Ακολουθία των Δώδεκα Ευαγγελίων, σειρά παίρνει ο στολισμός του Επιταφίου, ενώ την επόμενη ημέρα, στην κορύφωση του Θείου Δράματος, γίνεται η περιφορά σε όλο τον Πτελεό: «Οι γυναίκες ξενυχτούν και στολίζουν τον Επιτάφιο με λουλούδια, που έχουν κόψει από τους κήπους τους. Στην περιφορά που γίνεται το βράδυ της Μ. Παρασκευής σύσσωμο το χωριό ακολουθεί με κατάνυξη. Μάλιστα, στα εγκώμια ψάλλουμε κι εμείς με την 20μελή χορωδία του Λαογραφικού Ομίλου. Κι εννοείται ότι οι νοικοκυρές δεν μαγειρεύουν. Τη Μ. Παρασκευή, οι οικογένειες τρώνε μαρούλι με ξύδι, ελιές και χαλβά. Ειδικά τα πιο παλιά χρόνια δεν επιτρεπόταν να μαγειρέψει καμία γυναίκα».

Το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου ξεκινούν και οι προετοιμασίες για τη μαγειρίτσα, που θα στρωθεί στο τραπέζι μετά την Ανάσταση, ενώ η αντιπρόεδρος του Λαογραφικού Ομίλου αναφέρθηκε σε μία ακόμη συνήθεια των Φτελιανών. «Εκείνη την ημέρα κάποτε, οι τσομπάνηδες μοίραζαν πρόβειο γάλα στο χωριό, δίχως να ζητούσαν χρήματα. Οι γυναίκες έπηζαν γιαούρτι και προσφερόταν ανήμερα το Πάσχα, αμέσως μετά τον οβελία», είπε, ενώ θυμήθηκε και το «διάβασμα» της σπάλας: «Οι παλιότεροι κοιτούσαν το οστό της πλάτης, όταν τα ζώα που σφάζαμε, ήταν μεγαλωμένα στο σπίτι του καθενός. Εξέταζαν τα σημάδια κι έβλεπαν εάν θα πήγαινε καλά η υπόλοιπη χρονιά, εάν θα είχαν υγεία κ.ά. Επίσης, τα παιδιά κρατούσαν τα κότσια κι έπαιζαν ένα παιχνίδι, τους «Βασιλιάδες». Τότε δεν υπήρχαν κινητά, υπολογιστές».
Οι εορτασμοί της Λαμπρής στο Φτελιό ολοκληρώνονται τη δεύτερη ημέρα του Πάσχα, με την κ. Καλαντζή να λέει: «Πέρυσι αναβιώσαμε τη γιορτή του Αγίου Γεωργίου στο ομώνυμο ξωκλήσι που υπάρχει έξω από το χωριό. Βρίσκεται σε μία πολύ ωραία τοποθεσία. Απέναντι είναι το Τρίκερι και «βλέπει» το Αιγαίο. Προσφέρουμε φαγητά και άλλα εδέσματα, πάμε και το χορευτικό. Πιο παλιά γίνονταν μεγάλο πανηγύρι, έφερναν και ορχήστρες. Φέτος, θα πάμε τη Δευτέρα του Πάσχα, στις 29 Απρίλη».