Μια επιλογή από τα άρθρα του στην «Καθημερινή», στην κυριακάτικη στήλη «Πτυχές», συνθέτουν το υλικό του βιβλίου του δημοσιογράφου Νίκου Βατόπουλου με τίτλο «Περπατώντας στην Αθήνα», που κυκλοφορεί με πρωτοβουλία των εκδόσεων Μεταίχμιο έγινε η αφορμή για τη συζήτησή μας. Με κείμενα και φωτογραφικό υλικό τα οποία αφορούν στην αρχιτεκτονική της Αθήνας με την εδώ και χρόνια ακούραστη και σταθερή περιήγηση και διεισδυτική του ματιά, ο κ. Βατόπουλος παραδίδει ένα συλλεκτικής δημοσιογραφικής, φωτογραφικής και λογοτεχνικής αξίας λεύκωμα για γνωστές και άγνωστες γωνιές της Αθήνας.Εξ ου και ο τίτλος του αθηναιογράφου που του έχει αποδοθεί για τη συμβολή του στον χώρο του αστικού πολιτισμού.
Το βιβλίο σας «Περπατώντας στην Αθήνα» είναι ένα βιβλίο με κείμενα και δικό σας φωτογραφικό υλικό, τα οποία αφορούν στην αρχιτεκτονική της Αθήνας. Θέλετε να μας δώσετε κάποια στοιχεία;
Είναι ένα απάνθισμα από τις μοναχικές περιπλανήσεις μου στις γειτονιές της Αθήνας. Παρότι έχω γράψει και εξακολουθώ και γράφω για το κέντρο της Αθήνας και την επίσημη, επώνυμη αρχιτεκτονική, αγαπώ ιδιαίτερα τις παλιές, αστικές συνοικίες της πρωτεύουσας, εκεί όπου μπορεί κανείς να διασταυρωθεί με γνήσιες εκδοχές της παλιάς, ελληνικής ζωής. Συστηματικά δημοσιεύω άρθρα στην «Καθημερινή» με υλικό από αυτούς τους μοναχικούς περιπάτους, που τεκμηριώνονται πάντα από φωτογράφηση και που κάθε σπίτι στο οποίο αναφέρομαι σημειώνεται πάντα με την ακριβή διεύθυνση, συχνά και με την περιγραφή του. Γιατί ζητούμενο είναι να μπορεί και ο αναγνώστης να ακολουθήσει τα ίδια βήματα. Μια επιλογή από τα άρθρα μου στην «Καθημερινή», στην κυριακάτικη στήλη «Πτυχές», συνθέτουν το υλικό του βιβλίου μαζί με πλούσια εικονογράφηση και ένα νέο πρόλογο. Τα μικρά αυτά σημειώματα – συγκροτημένα πλέον σε ένα συμπαγές και ενιαίο σώμα – αποκτούν άλλο βάρος και διαβάζονται σαν μία ελεγεία στην ιστορική στρωματογραφία της Αθήνας. Το βιβλίο εκδόθηκε με πρωτοβουλία και επιμέλεια των εκδόσεων «Μεταίχμιο».
Ποιο είναι το βασικό σας κριτήριο για να επιλέξετε ένα κτίριο και να γράψετε γι’ αυτό;
Η αυθεντικότητα και η μοναδικότητα. Υπάρχουν σπίτια που χτίστηκαν από απλούς μαστόρους και που πλέον σχεδόν κανείς δεν έχει επαρκείς πληροφορίες για την ιστορία τους, που μπορεί να συγκινήσουν το ίδιο ή και με μεγαλύτερη ένταση από ένα κτίριο εγνωσμένης αξίας, μελετημένο και δημοσιευμένο. Μου αρέσει να διασώζω «ανώνυμα» κτίρια από την αφάνεια. Αλλά, αυτό δεν σημαίνει ότι αγνοώ την επίσημη ιστορία της Αθήνας. Κάθε άλλο. Όλα συνυπάρχουν.
Πόσο σημαντικό είναι να γνωρίζουμε τις «γωνιές» της πόλης μας;
Είναι σημαντικό στον βαθμό που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τη δική μας θέση στην ιστορία της πόλης και να συνειδητοποιήσουμε τη διαδρομή των γενεών. Οι γωνιές της πόλης είναι ένα παλίμψηστο στο οποίο οφείλουμε την ιδιαίτερη φυσιογνωμία και ατμόσφαιρα κάθε αστικού συνόλου.
Ο τίτλος του αθηναιογράφου που σας έχει αποδοθεί για τη συμβολή σας στον χώρο του αστικού πολιτισμού τι σημαίνει για εσάς;
Είναι πολύ τιμητικό να θεωρούμαι αθηναιογράφος, καθώς αναλογίζομαι τη μακρά παράδοση αθηναιογραφίας από τον 19ο αιώνα ώς σήμερα. Είναι κάτι που σχεδόν… προέκυψε μέσα από τη συστηματική μου αρθρογραφία επί 30 συνεχή έτη. Το ενδιαφέρον μου για την Αθήνα και τη νεότερη αστική ιστορία της πάντα με γοήτευε και από μικρό παιδί φωτογράφιζα και μελετούσα.
Τα κείμενά σας διαβάζονται από τους αναγνώστες της Καθημερινής, από όλους τους Έλληνες, με μεγάλο ενδιαφέρον. Η Αθήνα είναι κατά την άποψή σας ο άξονας γύρω από τον οποίο περιστρέφονται και οι υπόλοιπες πόλεις;
Η Αθήνα είναι Αθήνα, αλλά κάθε πόλη έχει την ιστορία και την αξία της. Γράφω για την Αθήνα γιατί είμαι γέννημα – θρέμμα της Αθήνας. Πιστεύω το ίδιο θα έκανα να είχα γεννηθεί σε άλλη πόλη.
Τι σας ενοχλεί περισσότερο τα τελευταία χρόνια στην Αθήνα;
Η βαθιά παρακμή του δημόσιου χώρου, κάτι που άλλωστε υπήρχε πάντα, αλλά έχει κανείς την αίσθηση ότι η καταρράκωση μεγάλων περιοχών της πρωτεύουσας έχει κάνει το πρόβλημα οξύτερο. Με στενοχωρεί η διάρρηξη του κοινωνικού ιστού και τα έρημα, κλειστά σπίτια, η εγκατάλειψη και η βεβήλωση. Με εξοργίζει η έλλειψη καθαριότητας, για την οποία ευθύνη φέρουν και οι πολίτες.
Ποια εποχή θεωρείτε ότι ήταν η καλύτερη έως σήμερα για την πρωτεύουσα;
Ακόμη και η σημερινή εποχή, με το πλήθος των προβλημάτων θα μπορούσε να είναι πολύ καλή, καθώς υπάρχει μια δυναμική νέα γενιά στην οποία πιστεύω πολύ. Αλλά σαφώς η εποχή μας δεν μπορεί να κριθεί θετικά. Πιο δυναμική εποχή θεωρώ τη δεκαετία 1957-1967, όταν υπήρχε πίστη στο μέλλον, πολιτιστική κίνηση, κοινωνική άνοδος και βελτίωση των συνθηκών ζωής, παρά τα σημαντικά λάθη που έγιναν εις βάρος της νεοκλασικής κληρονομιάς της Αθήνας.
Ο αστικός πολιτισμός εξελίσσεται διαρκώς. Ετοιμάζετε κάποια νέα ενότητα κειμένων ή κάτι σχετικό, σαν συνέχεια του βιβλίου για το οποίο συζητάμε τώρα;
Συνεχίζω πάντα, με σταθερότητα, εμμονικά θα έλεγα, τους περιπάτους μου στην Αθήνα, από τους οποίους αντλώ το υλικό μου μέσω της παρατήρησης και της φωτογράφησης. Σχεδιάζω να ετοιμάσω ένα επόμενο βιβλίο σε συνομιλία με έργα σύγχρονων Ελλήνων ζωγράφων.
Η φωτογραφική απόδοση, το δημοσιογραφικό ένστικτο και η λογοτεχνική προσέγγιση. Πόσο γοητευτικό να συνυπάρχουν οι τρεις αυτές ιδιότητες στο βιβλίο σας και ποια ιδιότητα ήταν πιο επίπονη στην ολοκλήρωση του βιβλίου σας;
Με τα χρόνια καλλιέργησα και ανέπτυξα ένα ύφος που πλέον βγαίνει αβίαστα. Αυτό τον συνδυασμό στον οποίον αναφέρεστε τον απελευθερώνω στη στήλη «Πτυχές», στην «Καθημερινή», η οποία καθώς έχει προσωπικό ύφος κι επιτρέπει τέτοιου είδους ελευθερίες. Μου αρέσει πολύ να φωτογραφίζω πόλεις και να αναζητώ τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους, τα οποία μετά αφηγούμαι.
Όλη η Ελλάδα έχει πολλά ενδιαφέροντα κτίρια. Έχετε μπει στη διαδικασία να προχωρήσετε την έρευνα και πέρα από την Αθήνα;
Παρότι έχω ταυτιστεί με την Αθήνα, με ενδιαφέρει πάρα πολύ να εξερευνήσω και άλλες πόλεις. Λατρεύω την Ελλάδα και αγαπώ όλες τις πόλεις, ακόμη και αυτές που δεν θεωρούνται ωραίες ή ιδιαιτέρως ελκυστικές. Πιστεύω ότι κάθε τόπος έχει τις δικές του ιστορίες και ότι αν είσαι ανοικτός άνθρωπος θα δεις παντού ομορφιές. Σαφώς, υπάρχουν πόλεις στην Ελλάδα με μεγάλη ιστορία, γεμάτες μνημεία και κτίρια αρχιτεκτονικής αξίας. Απλώς αυτό απαιτεί χρόνο και προς το παρόν είμαι δεσμευμένος στην Αθήνα. Πάντως, σε κάθε μου ταξίδι στην Ελλάδα ή το εξωτερικό φροντίζω να εμβαθύνω και να καλλιεργώ σχέσεις με τις πόλεις που επισκέπτομαι.
Συνέντευξη: Χαριτίνη Μαλισσόβα