Νίκος Καζαντζάκης – Πιερ Σιπριό – Συνομιλίες

Της δρ Μαρίας Δ. Φλετορίδου

Το βιβλίο του Γάλλου συγγραφέα και δημοσιογράφου Πιερ Σιπριό Νίκος Καζαντζάκης – Πιερ Σιπριό. Συνομιλίες, με εισαγωγή της Αθηνάς Βουγιούκα, που κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Καστανιώτη, δεν είναι απλώς μια προσθήκη στην πλούσια καζαντζακική βιβλιογραφία, αλλά αποτελεί ένα πολύτιμο τεκμήριο αφού περιλαμβάνει την τελευταία συνέντευξη του Καζαντζάκη στον Σιπριό τον Μάιο του 1957, έξι μήνες πριν από τον θάνατό του. Η εκτενής αυτή συνέντευξη μεταδόθηκε σε επτά εκπομπές από το κανάλι France Culture του εθνικού σταθμού της Γαλλικής Ραδιοφωνίας (RTF), αποσπάσματά της δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα Combat και σε λογοτεχνικά περιοδικά, ενώ το σύνολο των συνομιλιών μεταξύ του συγγραφέα και του Σιπριό δημοσιεύθηκε σε αυτοτελή τόμο, στη Γαλλία το 1990.

Οι συνομιλίες διαρθρώνονται σε εφτά αλληλοσυμπληρούμενα κεφάλαια, σε καθένα από τα οποία ο Καζαντζάκης μοιράζεται πολύτιμες σκέψεις του για τη μετάπλαση του βιώματος σε λογοτεχνία, για τις μυθιστορηματικές τεχνικές του, τη χρήση των μύθων στη λογοτεχνική σύνθεση, τη δημιουργία των ηρώων, για τα πρόσωπα που τον ενέπνευσαν και αποτέλεσαν κύριους πυλώνες της δημιουργίας του, από τον Χριστό και τον Βούδα ώς τον Λένιν, τον Μπερξόν και τον Νίτσε, κι ακόμα για την «αιματηρή πραγματικότητα» που εισέρχεται στα βιβλία ενδυόμενη μύθους, θρύλους και παραδόσεις. «Όταν ήμουν παιδί, ο μύθος και η πραγματικότητα αποτελούσαν ένα σώμα», όπως χαρακτηριστικά αποφαίνεται. Στο β’ μέρος του βιβλίου την εικόνα του Νίκου Καζαντζάκη συμπληρώνουν δύο άρθρα του Σιπριό για τον Έλληνα συγγραφέα, καθώς και μια ανθολογία αφορισμών προερχόμενων από την Ασκητική.
Η συμβολή του Πιερ Σιπριό στη συζήτηση αποδεικνύεται πολύτιμη. Γνωρίζοντας σε βάθος το έργο του συγγραφέα, καθώς και το λογοτεχνικό τοπίο της εποχής, ωθεί τον Καζαντζάκη σε έναν αυθόρμητο απολογισμό της πορείας του, σε μια περιήγηση στο λογοτεχνικό σύμπαν του και τον κόσμο των ιδεών που τον καθόρισαν. Ο Σιπριό αρκείται στον ρόλο του σιωπηλού αρχιτέκτονα της συνέντευξης. Σχήματα που απαντούν συχνά στο καζαντζακικό έργο αναπτύσσονται εδώ αναδεικνύοντας το βάθος και τη σημασία τους. Η ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας, η ιστορία της Κρήτης, ποιητική και συγγραφική τέχνη, καλλιτεχνική ελευθερία και ευθύνη, πραγματικότητα και φαντασία, πολιτική και θεολογία, φιλοσοφία και χρόνος, θάνατος και δημιουργία είναι μερικά μόνο από τα θέματα που κουβεντιάζουν οι δυο συνομιλητές.

Ο Καζαντζάκης υπερτονίζει την πολιτική διάσταση της γραφής του, υπενθυμίζοντας ότι έγραψε και έδρασε σε μια ταραγμένη εποχή και μετέφερε τα γεγονότα και τις αγωνίες της στο έργο του, όχι απηχώντας απλώς την εποχή του, αλλά δοκιμάζοντας να την ερμηνεύσει και να την κατανοήσει ο ίδιος, διερευνώντας στα γεγονότα και τα αφηγούμενα περιστατικά την πανανθρώπινη σημασία τους, διευρύνοντας δηλαδή στο τοπικό το υπερεθνικό και το παγκόσμιο. Στις συνομιλίες του με τον Σιπριό αναδεικνύει όλες τις διαστάσεις της καζαντζακικής προβληματικής και της προσωπικότητάς του, ενώ την ίδια στιγμή «παραδίδει» μαθήματα δημιουργικής γραφής επιλέγοντας ωστόσο να μιλήσει για την τέχνη της γραφής μέσα από τη βιωμένη εμπειρία. Αποδομεί τα δημιουργικά στάδια, αποκαλύπτοντας τις εμμονές και τις πεποιθήσεις του, ενώ την ίδια στιγμή αυτοβιογραφείται, αφού η γραφή δεν είναι γι’ αυτόν μια στείρα παρατήρηση της ζωής, αλλά ένα τρόπος ζωής, ή όπως χαρακτηριστικά αποτείνεται: ««Ο ζωντανός έγκλειστος εαυτός μου» μόνο με το γράψιμο βγαίνει από τη φυλακή του».
Οι ιδέες του Καζαντζάκη μοιάζουν απολύτως επίκαιρες – «Σήμερα, ένας συγγραφέας, αν είναι πράγματι δραστήριος, είναι ένας άνθρωπος που υποφέρει και ανησυχεί βλέποντας την πραγματικότητα», «Η Ελλάδα αν επιβιώνει ακόμα, επιβιώνει, νομίζω από θαύματα», «Η σύγχρονη Ελλάδα συνθλίβεται από το όραμα της Αρχαίας Ελλάδας. Φέρει το βαρύ φορτίο ενός συντριπτικού παρελθόντος […] Είναι σκληρό να είσαι απόγονος ενός μεγάλου προγόνου». Ο τόνος του διατηρείται πάντα σφριγηλός και αιρετικός – «η επιτυχία δεν είναι παρά συσσώρευση διωγμών και παρεξηγήσεων», «Είμαι εχθρικός προς την παράδοση, αλλά όταν αυτή ισχυρίζεται ότι διατηρεί αμετακίνητη την καθεστηκυία τάξη», «Δεν πρέπει να είμαστε διασκεδαστές του κοινού. Η λογοτεχνία δεν πρέπει να είναι τσίρκο».

Ανθολόγιο της καζαντζακικής σκέψης, εγχειρίδιο δημιουργικής γραφής, δείκτης πορείας της καλλιτεχνικής δημιουργίας, μαρτυρία μιας ταραγμένης εποχής, το βιβλίο Νίκος Καζαντζάκης – Πιερ Σιπριό. Συνομιλίες είναι όλα αυτά μαζί και την ίδια στιγμή υπενθυμίζει την οικουμενική διάσταση του έργου του Έλληνα συγγραφέα. Ίσως γιατί, όπως εξομολογείται κι ο ίδιος ο Καζαντζάκης στον Γάλλο δημοσιογράφο, «Η θέαση του κόσμου δεν είναι για μένα αισθητικής τάξεως. Ο αγώνας μεταξύ του Καλού και του Κακού, που συνεχίζεται λυσσαλέα στην ανθρώπινη καρδιά, με εμποδίζει να δω τον κόσμο με γαλήνιο μάτι. […] Αισθάνομαι ότι σήμερα η ψυχή μας, που βρίσκεται σε απόγνωση, προσδοκά κάτι πιο επιτακτικό από την ομορφιά. […] Η ομορφιά μπορεί να περιμένει. Οι στιγμές που διέρχεται η ανθρωπότητα είναι κρίσιμες. […] Είτε το θέλω είτε όχι, εισέρχομαι στην υπηρεσία του πεπρωμένου της εποχής μας. Η ζωή είναι στρατευμένη, στρατεύομαι μαζί της».

Το βιβλίο «Νίκος Καζαντζάκης – Πιερ Σιπριό – Συνομιλίες» σε μετάφραση Μαρίας Φλετορίδου, δρ Γαλλικής Φιλολογίας, θα παρουσιαστεί από τον Όμιλο Φίλων Νίκου Καζαντζάκη Βόλου τη Δευτέρα 15 Απριλίου στο Αχίλλειον στις 7.30 μ.μ.
Ομιλητές οι εκπαιδευτικοί: Κική Δανιηλίδου, Σέρυ Δεληγιάννη, Λεωνίδας Χριστοδουλίδης, Βασιλική Μελισσουργού, Ιωάννης Κοϊνάκης, Μαρία Φλετορίδου και Λιλή Τσουρνάβα – Κουτσορίζωφ, ιατρός – συγγραφέας. Αποσπάσματα των Συνομιλιών Καζαντζάκη – Σιπριό διαβάζουν οι ηθοποιοί Αμαλία Γκιζά και Βασίλης Μητσάκης. Συντονίζει ο Αντώνης Δ. Αντωνίου, υπεύθυνος Σχολικών Δραστηριοτήτων Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Μαγνησίας.
Η εκδήλωση θα κλείσει με κρητικούς χορούς και λύρα.
Συνδιοργανωτές στην εκδήλωση: Η Διεθνής Εταιρεία Φίλων Νίκου Καζαντζάκη – ΔΕΦΝΚ με έδρα το Ηράκλειο, η Αντιδημαρχία Πολιτισμού Δήμου Βόλου, ο Σύνδεσμος Φιλολόγων Μαγνησίας, η Εταιρία Θεσσαλικών Ερευνών (ΕΘΕ), ο Δικηγορικός Σύλλογος Βόλου, τα ΓΑΚ Μαγνησίας, η Κρητική Αδελφότητα Βόλου «Το Αρκάδι» και το Κε.Βι.Μα.Συ.