Ο Βολιώτης εκπαιδευτικός κ. Νικόλαος Μίχος αποσπασμένος τα τελευταία χρόνια σε σχολεία της Ουκρανίας και γραμματέας του Συντονιστικού Γραφείου Εκπαίδευσης Μαριούπολης μιλά σήμερα στη «Θ» για τη τη φυγή του από την περιοχή που χτυπά η καρδιά του ομογενειακού ελληνισμού της Ουκρανίας.
Στη Μαριούπολη, με την οποία έχει διακοπεί κάθε επικοινωνία τόσο με τις σχολικές μονάδες, όσο και με τους κατοίκους, διαμένει ένας μεγάλος αριθμός ομογενών με βαθιά αγάπη για την Ελλάδα και τον πολιτισμό της. Αφού επισημαίνει πως η καταγωγή των «Ελλήνων της Αζοφικής» έρχεται από τα βάθη των αιώνων, εξηγεί πως αναπτύχθηκε η ομογενειακή παροικία της πόλης και της ευρύτερης περιοχής με αποτέλεσμα στην Ουκρανία να έχει αποκτήσει ιδιαίτερα, σε σχέση με άλλες περιοχές του πλανήτη, χαρακτηριστικά.
Υποστηρίζει επίσης πως παρά το παρελθόν γεγονός του διωγμού της ελληνικής γλώσσας οι μικροί μαθητές της εξακολουθούν να εκφράζουν την αγάπη τους γι’ αυτήν, ενώ Έλληνες εκπαιδευτικοί παρέμειναν στις θέσεις τους και στις δύσκολες αυτές μέρες, αψηφώντας τους κινδύνους.
«Σήμερα, τη στιγμή που μιλάμε, η Μαριούπολη, η πόλη όπου κατοικούσαμε, έχει ισοπεδωθεί ολοκληρωτικά και αποτελεί πόλη φάντασμα. Ανάλογες καταστάσεις επικρατούν και στα δύο «ελληνικά χωριά» που βρίσκονταν πιο κοντά στη ζώνη πυρός (περίπου 5 χλμ. μόλις μακριά), δηλαδή στο Σαρτανά και στο Στάριι Κριμ. Τα δύο αυτά χωριά έχουν βομβαρδιστεί ολοσχερώς, έχουν χάσει τη ζωή τους αρκετοί Έλληνες ομογενείς, ανάμεσά τους και μικρά παιδιά και, σύμφωνα με ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες που έχουμε, ανάμεσά στους νεκρούς είναι και δύο ντόπιες δασκάλες Ελληνίδες ομογενείς, οι οποίες δίδασκαν μαζί μας την ελληνική γλώσσα στα σχολεία» λέει με συγκίνηση ο Βολιώτης εκπαιδευτικός του οποίου το σχολείο που μέχρι πρόσφατα δίδασκε έχει ήδη βομβαρδιστεί.
– Η φυγή σας έγινε από τη Μαριούπολη έγινε με ομαλό τρόπο ή υπήρξε επεισοδιακή;
Υπηρετώ τα τελευταία δύο χρόνια στην Ουκρανία ως αποσπασμένος εκπαιδευτικός και είμαι τοποθετημένος αφενός μεν στο Συντονιστικό Γραφείο Εκπαίδευσης Μαριούπολης, εκτελώντας υπηρεσίες γραμματειακής και διοικητικής υποστήριξης, αφετέρου δε διδάσκω την ελληνική γλώσσα σε ένα από τα δύο ουκρανικά σχολεία, τα οποία βρίσκονται πιο κοντά στη γραμμή πυρός και στις αυτονομιστικές επαρχίες του Ντονιέτσκ και του Λουγκάνσκ, στο σχολείο Νο 46 του χωριού Στάριι Κριμ (σημαίνει «Παλαιά Κριμαία»).
Με τις οδηγίες της πολιτικής ηγεσίας του ΥΠΑΙΘ, σχεδιάστηκε ένα επιχειρησιακό σχέδιο απομάκρυνσής μας από τη χώρα της Ουκρανίας σε τέσσερις διαφορετικές ομάδες εκπαιδευτικών με τα ιδιωτικά μας αυτοκίνητα μέσα από ασφαλείς οδικούς άξονες που μας υποδείχθηκαν από το υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδας.
Όλοι οι εκπαιδευτικοί έπρεπε να φύγουν στο διήμερο Κυριακής-Δευτέρας 13-14 Φεβρουαρίου. Τελευταίοι αποχωρήσαμε εγώ ως γραμματέας και ο αν. συντονιστή Εκπαίδευσης Μαριούπολης, Dr. Ηλίας Ιωαννάκης, γιατί αφενός μεν είχαμε την ευθύνη εποπτείας της σχετικής επιχείρησης και αφετέρου έπρεπε να συγκεντρώσουμε και να πάρουμε μαζί μας στο ταξίδι προς την Ελλάδα το απαραίτητο αρχειακό υλικό (υπηρεσιακές σφραγίδες, φακέλους και έγγραφα) που θα εξασφάλιζαν τη συνέχιση λειτουργίας του Γραφείου από οποιαδήποτε άλλο γεωγραφικό σημείο. Εμείς, αποχωρήσαμε την Τρίτη 15 Φεβρουαρίου και, ύστερα από ένα ταξίδι 40 ωρών και 2300 περίπου χιλιομέτρων φτάσαμε στην Ελλάδα.
Συμπερασματικά, μετακινηθήκαμε οριακά ελάχιστες ημέρες πριν το μεγάλο ξέσπασμα των πολεμικών επιχειρήσεων. Έτσι, λοιπόν, το συγκεκριμένο επιχειρησιακό σχέδιο εστέφθη με επιτυχία, χωρίς κανένας Έλληνας εκπαιδευτικός να κινδυνεύσει στο ελάχιστο.
– Ζήσατε τα τελευταία χρόνια σε μια πόλη μισού εκατομμυρίου κατοίκων, στην περιφέρεια της οποίας βρίσκονται αρκετά χωριά με επίσης έντονο το ελληνικό στοιχείο. Ποια ήταν η ιστορική διαδρομή του ελληνισμού στην περιοχή; Ποια είναι σήμερα η θέση του στην περιοχή και ευρύτερα στη χώρα;
Η Μαριούπολη αποτελεί έναν μεγάλο βιομηχανικό κόμβο και εμπορικό λιμάνι στα νοτιοανατολικά της Ουκρανίας και είναι ουσιαστικά το κέντρο της ουκρανικής μεταλλουργίας. Αυτή τη στιγμή στη Μαριούπολη κατοικούν περίπου 500 χιλιάδες άνθρωποι, με τους Έλληνες να αποτελούν την πολυπληθέστερη εθνοτική ομάδα.
Το ιδιαίτερο αυτό χαρακτηριστικό γνώρισμα μας επιτρέπει να αποφανθούμε ότι στην πόλη της Μαριούπολης και στην ευρύτερη περιοχή της Αζοφικής Θάλασσας χτυπά η καρδιά του ομογενειακού ελληνισμού της Ουκρανίας. Σύμφωνα με την τελευταία απογραφή του ουκρανικού κράτους το 2014, οι Έλληνες ομογενείς ήταν γύρω στους 160.000. Σήμερα υπολογίζεται ότι ξεπερνούν τους 180.000. Η πλειονότητα εξ αυτών κατοικούν στην πόλη της Μαριούπολης και σε εικοσιτέσσερα (24) «ελληνικά» χωριά περιμετρικά αυτής.
Οι «Έλληνες της Αζοφικής», όπως αποκαλούνται στο εσωτερικό της Ουκρανίας διακρίνονται σε δύο πληθυσμιακές-γλωσσολογικές ομάδες: α) τους «Ρωμιούς», οι οποίοι ομιλούν μία ελληνική διάλεκτο με ρίζες στη βυζαντινή περίοδο και β) τους «Ουρούμ» που είναι Ταταρόφωνοι – Τουρκόφωνοι, εξαιτίας της γειτνίασής τους με Τατάρους στην πατρογονική γη της Κριμαίας, οι οποίοι ομιλούν μία διάλεκτο που ανήκει στα τουρκομανικά γλωσσικά ιδιώματα. Οι ομιλούντες τα «ρουμέικα» ίδρυσαν τα χωριά: Γιάλτα, Ουρζούφ, Σαρτανά, Τσερμαλίκ, Μάλι (Μικρό) Γιανισόλ, Τσερντακλί, Στίλα και Κωνσταντινούπολη. Οι ταταρόφωνοι ουρούμ ίδρυσαν τα χωριά: Μανγκούς, Στάρι (Παλιά) Κριμ (Κριμαία), Καράν, Λάσπα, Καμάρ, Κερμεντσίκ, Μπογκατίρ, Ουλακλί και Μπέσεφ. Οι δύο προαναφερθείσες διάλεκτοι χωρίζονται σε πέντε επιμέρους ιδιώματα και ομιλούνται περισσότερο από τους πιο ηλικιωμένους και ιδιαίτερα στα χωριά της Γιάλτας και του Μαλογιανισόλ. Οι διάλεκτοι αυτοί είναι κυρίως προφορικές. Ωστόσο, και οι δύο προαναφερθείσες ομάδες διατηρούν ατόφια την ελληνική τους συνείδηση και την αίσθηση ότι η Ελλάδα είναι η μητέρα πατρίδα και το διατρανώνουν υπερήφανα όποτε τους δίνεται η ευκαιρία.
Η σύγχρονη θέση του ελληνισμού στην περιοχή της Μαριούπολης και σε ολόκληρη την Ουκρανία είναι ιδιαίτερα νευραλγική και σημαντική. Τα δικαιώματα και τα συμφέροντα των Ελλήνων εκπροσωπούνται στο έπακρο από 96 ελληνικούς συλλόγους σε 21 περιοχές της Ουκρανίας, οι οποίες από το 1995 έχουν ενωθεί στην Ομοσπονδία Ελληνικών Συλλόγων Ουκρανίας (Ο.Ε.Σ.Ο.).
Ως άμεση συνέπεια των άψογων φιλικών ουκρανοελληνικών σχέσεων ήταν η σύναψη συμφωνιών για την αδελφοποίηση ή τη συνεργασία μεταξύ τοπικών κυβερνήσεων, ελληνικών συλλόγων, εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και καλλιτεχνικών συγκροτημάτων. Σήμερα σύναψη αδερφοποίησης με την Ελλάδα έχουν πραγματοποιήσει οι πόλεις της Οδησσού (Φθιώτιδα, Πειραιάς), του Κίεβο (Αθήνα), του Ντνιπρό (Θεσσαλονίκη), του Νίζιν (Ιωάννινα), της Μαριούπολης (Ρόδος, Κάλυμνος, Κορυδαλλός), του Μπερντιάνσκ (Γλυφάδα), της κωμόπολης του Σαρτανά (δήμοι Ζωγράφου, Αθηνών, νησί Κύθνος), της Γιάλτας (δήμος Χολαργού), της κωμόπολης. Στάριι Κρίμ (σχολείο Αρσάκειο στην Αθηνα) κ.λπ.
Το 2004 ιδρύθηκε στη Μαριούπολη, με την πρωτοβουλία της ΟΕΣΟ και του Παγκόσμιου Συμβούλιου Απόδημου Ελληνισμού (ΣΑΕ) το ελληνικό ιατρικό κέντρο «Ιπποκράτης», βασικός χορηγός του οποίου ήταν η διεθνής μη κερδοσκοπική οργάνωση «Hellenicare». Με βάση το Ελληνικό Ιατρικό κέντρο «Ιπποκράτης» το 2008 άνοιξε η ιδιωτική επιχείρηση Elinmed για τη βελτίωση της ιατρικής περίθαλψης των κοινωνικά ανυπεράσπιστων και φτωχών πληθυσμών της νοτιοανατολικής Ουκρανίας.
Τεράστια προσωπική συμβολή στην εκλαΐκευση της δραστηριότητας της ελληνικής διασποράς της Ουκρανίας στην Ελλάδα, στην ενδυνάμωση και την ανάπτυξη πραγματοποίησε ο πρόεδρος του Φιλανθρωπικού Ιδρύματος «Ίδρυμα Μπούμπουρα», κος Παντελής Μπούμπουρας.
– Πόσο ζωντανή παραμένει η ελληνική γλώσσα και ο πολιτισμός μας;
Η ιστορία των Ελλήνων ομογενών της Αζοφικής Θάλασσας χάνεται στην αχλύ των αιώνων. Διαχρονικά, οι Έλληνες κατοίκησαν διαμέσου των αποικιών και των πόλεων – κρατών ήδη από τον 6ο αιώνα π.Χ. ολόκληρες περιοχές γύρω από τη Μαύρη Θάλασσα και ιδιαίτερα γύρω από την περιοχή της Αζοφικής Θάλασσας, την οποία και κατονόμαζαν ως Μαιώτιδα λίμνη.
Στη διάρκεια του 18ου αιώνα (περίπου το 1780) ένας μεγάλος πληθυσμός Ελλήνων (παραπάνω από 18.000) με αναγκαστικό διάταγμα της Μεγάλης Αικατερίνης εγκαταλείπουν υποχρεωτικά τα σπίτια, την πατρογονική γη και τις περιουσίες τους στη χερσόνησο της Κριμαίας και με οδηγό και επικεφαλής τον μητροπολίτη Ιγνάτιο πραγματοποιούν μία μεγάλη πορεία εν μέσω κακουχιών, λιμών και λοιμών στη διάρκεια της οποίας πεθαίνουν εκατοντάδες άνθρωποι, ιδρύοντας τελικά 24 καινούρια χωριά περιμετρικά της Αζοφικής και στην ενδοχώρα, καθώς και την πόλη της Μαριούπολης αφιερωμένη στην Υπεραγία Θεοτόκο.
Στη δεκαετία μεταξύ του 1920 και του 1930, οι Έλληνες βρίσκονται στην κορυφή της ανάπτυξης των εθνικών πολιτισμών στη Μαριούπολη και τα γύρω χωριά. Στη βάση αυτού του γεγονότος άνοιξαν πολλά ελληνικά σχολεία και δημιουργήθηκε το ελληνικό τμήμα της παιδαγωγικής τεχνικής σχολή, η οποία αργότερα εξελίχθηκε στην Ελληνική Παιδαγωγική Τεχνική Σχολή της Μαριούπολης. Την ίδια χρονική περίοδο ξεκίνησε στη Μαριούπολη η έκδοση της εφημερίδας «ΚΟΛΕΧΤΙΒΙΣΤΙΣ», ενώ ιδρύθηκε και ένας ελληνικός εκδοτικός οίκος στο πλαίσιο του οποίου εκδόθηκε το μοναδικό παιδικό περιοδικό στην τότε Σοβιετική Ένωση με τίτλο: «Νέος μαχιτίς» (αργότερα μετονομάστηκε σε «Πιονέρος»).
Ωστόσο, όπως είναι γνωστό ιστορικά, η τρομοκρατία που εφαρμόστηκε κατά την περίοδο της διακυβέρνησης του Στάλιν με τη λεγόμενη «ελληνική επιχείρηση» κατά τα έτη 1937 – 1939, επέφερε καταστροφή σε όλα τα προαναφερθέντα επιτεύγματα και δημιουργήματα του εξελληνισμού της Ουκρανίας, καθώς και σε όλους τους άλλους εθνικούς πολιτιστικούς μετασχηματισμούς.
Πιο συγκεκριμένα, οφείλω να σημειώσω στο σημείο αυτό ότι η περίπτωση των Ελλήνων ομογενών στην Ουκρανία δεν ομοιάζει ούτε στο ελάχιστο με τις αντίστοιχες ομογενειακές ελληνικές παροικίες στα υπόλοιπα κράτη του πλανήτη. Και αυτό συμβαίνει γιατί, όπως προαναφέρθηκε, στο παρελθόν οι Έλληνες ομογενείς που διαβιούσαν υπό τη σκέπη της Σοβιετικής Ένωσης, υπέστησαν απερίγραπτους διωγμούς, προκειμένου να μη χρησιμοποιούν την ελληνική γλώσσα και δηλώνουν άρνηση και αποστροφή στην ελληνική τους καταγωγή. Σε όλα τα «ελληνικά χωριά» που επισκεφτήκαμε τον Σεπτέμβριο σε περιοδεία με τον Έλληνα Πρέσβη του Κιέβου υπάρχουν επιτύμβιες στήλες με ονόματα ομογενών οι οποίοι βασανίστηκαν, διώχτηκαν και δολοφονήθηκαν από επιχειρήσεις «εθνικής εκκαθάρισης» του σταλινικού καθεστώτος διότι αρνούνταν να εκχωρήσουν την ελληνική τους ταυτότητα και να απαξιώσουν την ελληνική τους καταγωγή. Το παρελθόν γεγονός του ανηλεούς διωγμού της ελληνικής γλώσσας και του ελληνικού πολιτισμού είχε ως επίπτωση στη σύγχρονη εποχή τη μεγάλη δυσκολία στη χρήση της ελληνικής γλώσσας από τους ομογενείς. Παρατηρούνταν, δηλαδή, το φαινόμενο να αισθάνονται και να δηλώνουν υπερήφανα την ελληνική τους καταγωγή, χωρίς, ωστόσο, σε αρκετές περιπτώσεις, να ομιλούν την ελληνική γλώσσα. Στο ζήτημα αυτό, συνέβαλλαν και τα δύο κράτη με το «Πρόγραμμα Εκπαιδευτικής και Μορφωτικής Συνεργασίας» που ισχύει ανάμεσα στην Ελλάδα και την Ουκρανία από το 1998 και με τη συνακόλουθη τοποθέτηση Ελλήνων αποσπασμένων εκπαιδευτικών υπό την εποπτεία του Συντονιστικού Γραφείου Εκπαίδευσης Μαριούπολης, με κύρια αποστολή την παροχή και την ενίσχυση της ελληνόγλωσσης εκπαίδευσης στις σχολικές δομές όπου φοιτούν μαθητές και μαθήτριες ελληνικής αλλά και ουκρανικής καταγωγής.
Στα χρόνια αυτά η ανάπτυξη της ελληνόγλωσσης εκπαίδευσης και η προώθηση και καθιέρωση των αρχών και αξιών του ελληνικού πολιτισμού στην ουκρανική κοινωνία υπήρξε γοργή και αλματώδης, χάρη στις άοκνες προσπάθειες του Συντονιστικού Γραφείου Εκπαίδευσης Μαριούπολης και των Ελλήνων αποσπασμένων εκπαιδευτικών. Οι τελευταίοι χωρίς να φείδονται κόπων και θυσιών, εργάζονται με αυταπάρνηση και επαγγελματικό ζήλο, αλλά και αγάπη προς τους Ουκρανούς και τους ελληνικής καταγωγής μαθητές, με αποτελέσματα εντυπωσιακά, όπως καταδεικνύουν τα ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά επιτυχίας των Ελλήνων ομογενών αλλά και των ουκρανών μαθητών στις σχετικές εξετάσεις ελληνομάθειας που πραγματοποιούνται κάθε χρόνο στις πόλεις του Κιέβου, της Μαριούπολης και της Οδησσού. Πέρα από τις εκπαιδευτικές τους υπηρεσίες, ακόμη και τον τελευταίο μήνα, μέχρι και λίγες ημέρες πριν να ξεσπάσει η πολεμική λαίλαπα της ρωσικής εισβολής στο ουκρανικό έδαφος, οι Έλληνες εκπαιδευτικοί παρέμεναν στις θέσεις τους, αψηφώντας τους κινδύνους που παραμόνευαν στους οδικούς άξονες, προκειμένου να μεταβούν στα σχολεία των όμορων προς τη Μαριούπολη «ελληνικών χωριών» και να διδάξουν την ελληνική γλώσσα και τον ελληνικό πολιτισμό.
-2.500 χιλιόμετρα από τη μητέρα Ελλάδα γιορτάσετε πρόσφατα και την παγκόσμια ημέρα της ελληνικής γλώσσας. Ποιες ήταν οι σκέψεις των μαθητών σας;
Είναι ιδιαίτερα συγκινητικό το γεγονός ότι στον τελευταίο εορτασμό για την ημέρα της ελληνικής γλώσσας στις 9 Φεβρουαρίου του 2022, λίγες ημέρες πριν από τη βίαια και αποτρόπαια εισβολή των δυνάμεων του ρωσικού στρατού στη φίλια χώρα της Ουκρανίας, δημιουργήσαμε με τους μαθητές μου στο σχολείο του χωριού Στάριι Κριμ ένα βίντεο – αφιέρωμα, το οποίο προβλήθηκε σε σχετική εορταστική τηλεδιάσκεψη που οργάνωσε το ΥΠΑΙΘ, παρουσία της υπουργού, κ. Νίκης Κεραμέως και της υφυπουργού, κ. Ζέττας Μακρή. Στο σχετικό βίντεο καταδεικνύεται με προφάνεια τόσο η αγάπη των μικρών μαθητριών/μαθητών για τη νεοελληνική γλώσσα, την οποία θεωρούν γλώσσα της πολιτισμικής τους κληρονομιάς, όπως αναφέρουν, καθώς και το ιδιαίτερα υψηλό επίπεδο χρήσης της, παρότι στην Ουκρανία δεν διδάσκουμε σε αμιγή ελληνικά σχολεία, αλλά σε ουκρανικά σχολεία. Στα ουκρανικά σχολεία διδάσκεται υποχρεωτικά η ελληνική ως δεύτερη ξένη γλώσσα από δύο έως πέντε ώρες εβδομαδιαίως.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό γνώρισμα της αγάπης των μαθητών μας για την ελληνική γλώσσα και τον ελληνικό πολιτισμό είναι ότι μας εξέφραζαν στα μαθήματα διακαώς την επιθυμία τους να ταξιδέψουν στην Ελλάδα και να γνωρίσουν τα μνημεία πολιτισμού του Παρθενώνα, του Ναού του Ποσειδώνα στο Σούνιο, του Ναού του Απόλλωνα στους Δελφούς, της Αρχαίας Ολυμπίας, του Ιερού της Δωδώνης, του ιερού χώρου στο Δίον της Πιερίας, των αρχαιολογικών μουσείων της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης και τόσων άλλων. Μάλιστα, τα προαναφερθέντα μνημεία έχουν τη δυνατότητα να τα αναγνωρίζουν επάνω στον χάρτη της Ελλάδας.
– Ποια είναι η τύχη ανθρώπων με τους οποίους ήσαστε μαζί πριν μισό περίπου μήνα; Επικοινωνείτε; Ποια είναι η κατάστασή τους σήμερα; Τα σχολεία στα οποία διδάξετε, παραμένουν ως είχαν ή έχουν βομβαρδιστεί;
Είναι αλήθεια ότι τις τελευταίες δύο εβδομάδες βιώνουμε βαριά συναισθηματική φόρτιση, καθόσον είχαμε αναπτύξει ιδιαίτερες διαπροσωπικές σχέσεις τόσο με Έλληνες ομογενείς όσο και με ουκρανούς πολίτες στη Μαριούπολη και στα γύρω «ελληνικά χωριά». Είχαμε καθημερινή τηλεφωνική και διαδικτυακή επικοινωνία μέσω των οποίων μας περιέγραφαν αναλυτικά τα όσα βίωναν. Επιπροσθέτως, μέχρι και πριν λίγες ημέρες είχαμε καθημερινή επαφή με τους μαθητές μας, γιατί συνεχίζαμε και παρείχαμε τις εκπαιδευτικές μας υπηρεσίες διαμέσου της τηλεκπαίδευσης. Ήταν αφόρητη η στενοχώρια που βιώναμε από τις συνεχόμενες εκκλήσεις των μικρών παιδιών και των ουκρανών εκπαιδευτικών που διδάσκουν μαζί με εμάς την ελληνική γλώσσα στα σχολεία, οι οποίοι μας καλούσαν να επιστρέψουμε στη Μαριούπολη και να τους βοηθήσουμε. Ωστόσο, τα τελευταία εικοσιτετράωρα, εν μέσω του ανηλεούς βομβαρδισμού της Μαριούπολης και των «ελληνικών χωριών» περιμετρικά αυτής, έχει διακοπεί κάθε επικοινωνία τόσο με τις σχολικές μονάδες, όσο και με τους κατοίκους, γεγονός που έχει αναστατώσει όλους τους συναδέλφους εκπαιδευτικούς, οι οποίοι αγωνιούν για την τύχη των ανθρώπων αυτών.
Χαρακτηριστικά αναφέρουμε ότι από τα λεγόμενα των ανθρώπων που παρέμειναν εκεί, για όσο διάστημα είχαμε επικοινωνία, διαπιστώνεται ότι σταδιακά διακόπηκε η παροχή ηλεκτρικού ρεύματος, υδροδότησης και φυσικού αερίου για τη θέρμανση των οικιών. Ταυτόχρονα, δεν υπήρχε πρόσβαση σε πόσιμο νερό, τα τρόφιμα εξαντλήθηκαν και τα αποθέματα σε φάρμακα εξανεμίστηκαν εν ριπή οφθαλμού. Οι ρωσικές δυνάμεις βομβάρδισαν ανελέητα όχι μόνο στρατιωτικούς στόχους, όπως υποστηρίζουν, αλλά και σπίτια αμάχων, με την πρόφαση ότι μέσα σε αυτά κρύβονται ουκρανοί στρατιώτες. Ταυτόχρονα, σαν μέγγενη έχουν αποκόψει τις περιοχές αυτές από τις οδικές διόδους διαφυγής με αποτέλεσμα κανείς κάτοικος να μην μπορεί να διαφύγει προς τα δυτικά.
Σήμερα, τη στιγμή που μιλάμε, η Μαριούπολη, η πόλη όπου κατοικούσαμε, έχει ισοπεδωθεί ολοκληρωτικά και αποτελεί πόλη φάντασμα. Ανάλογες καταστάσεις επικρατούν και στα δύο «ελληνικά χωριά» που βρίσκονταν πιο κοντά στη ζώνη πυρός (περίπου 5 χλμ. μόλις μακριά), δηλαδή στο Σαρτανά και στο Στάριι Κριμ. Τα δύο αυτά χωριά έχουν βομβαρδιστεί ολοσχερώς, έχουν χάσει τη ζωή τους αρκετοί έλληνες ομογενείς, ανάμεσά τους και μικρά παιδιά και, σύμφωνα με ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες που έχουμε, ανάμεσά στους νεκρούς είναι και δύο ντόπιες δασκάλες ελληνίδες ομογενείς, οι οποίες δίδασκαν μαζί μας την ελληνική γλώσσα στα σχολεία. Από την καταστροφική μανία του σύγχρονου «ρωσικού Αττίλα» δεν γλίτωσαν και τα δύο σχολεία στα χωριά αυτά. Το σχολείο του Σαρτανά έχει καταστραφεί εκ θεμελίων, ενώ το σχολείο του Στάριι Κριμ, στο οποίο δίδασκα και εγώ, έχει υποστεί σημαντικές ζημιές που το καθιστούν μη λειτουργικό στο μέλλον.
– Ποια είναι η σημασία της λειτουργίας του Συντονιστικού Γραφείου Εκπαίδευσης Μαριούπολης, που εκπροσωπείται;
Το Συντονιστικό Γραφείο Εκπαίδευσης Μαριούπολης έχει ένα διευρυμένο πεδίο δράσης και προώθησης της ελληνόγλωσσης εκπαίδευσης και του ελληνικού πολιτισμού γενικότερα στις κάτωθι χώρες: Ουκρανία, Ρωσία, Γεωργία, Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν, Καζακστάν και Ουζμπεκιστάν. Κατά συνέπεια, αποτελεί πυλώνα στήριξης για τον ομογενειακό ελληνισμό σε μία γεωγραφική περιοχή που εκτείνεται από την ανατολική Ευρώπη μέχρι και την Ασία. Η υπάρχουσα παθογενής κατάσταση μέσω της οποίας έχουν υποστεί απίστευτη πίεση και ανείπωτα δεινά οι Έλληνες ομογενείς στις περιοχές αυτές, καθιστά «εκ των ων ουκ άνευ» τη συνέχιση της εύρυθμης λειτουργίας του Συντονιστικού Γραφείου Εκπαίδευσης Μαριούπολης, όπως και των ελληνικών Προξενείων. Η ύπαρξή του συνιστά εθνική αποστολή και καθήκον προς τον δοκιμαζόμενο ομογενειακό ελληνισμό. Μάλιστα, προτείναμε στην αξιότιμη υφυπουργό, κ. Ζέττα Μακρή, να μεταστεγαστεί και να λειτουργήσει προσωρινά λόγω του πολέμου στη χώρα της Ρουμανίας, είτε στο Βουκουρέστι, είτε στη Βράιλα που βρίσκονται πιο κοντά στην Ουκρανία. Επίσης, θα μπορούσε να λειτουργήσει προσωρινά από την πρωτεύουσα της Γεωργίας, πόλη της Τιφλίδας.
Προτείναμε σε δεύτερο επίπεδο να υπάρξει ειδική ρύθμιση για το επιμίσθιο εξωτερικού, ενώ στη δυσοίωνη περίπτωση μη περαιτέρω λειτουργίας του Συντονιστικού Γραφείου, να υπάρξει σχεδιασμός ώστε να αποκατασταθούν οι αποσπασμένοι εκπαιδευτικοί της Ουκρανίας και να τοποθετηθούν σε όμορα κράτη, όπως η Ρουμανία και η Γεωργία.
– Υπήρχαν καταστάσεις που προμήνυαν την εισβολή;
Εγώ υπηρετώ στην πόλη της Μαριούπολης τα τελευταία δύο (2) χρόνια. Αυτό που δεν γνωρίζουν οι περισσότεροι συμπατριώτες μας είναι ότι τα τελευταία οκτώ (8) χρόνια από το 2014 και ύστερα, από την ανακήρυξη, δηλαδή, της αυτονομίας των δύο πιο ανατολικών περιοχών της Ουκρανίας, του Ντονιέτσκ και του Λουγκάνσκ, επικρατούσε μία ψυχροπολεμική ατμόσφαιρα. Μετά τις συμφωνίες του Μινσκ για κατάπαυση του πυρός σε αυτές τις επαρχίες είχαν αναπτυχθεί στρατεύματα με τον ουκρανικό στρατό από τη μία πλευρά των συνόρων και τις δυνάμεις των αυτονομιστών, υποστηριζόμενες σε πολεμικό υλικό από τη Ρωσία, από την άλλη. Από τις πρώτες ημέρες της διαμονής μου στη Μαριούπολη υπήρξα ακροατής πυροβολισμών στο πλαίσιο ασκήσεων που πραγματοποιούσε η μία και η άλλη πλευρά για την επίδειξη ισχύος. Η συγκεκριμένη κατάσταση έλαβε τη μορφή ρουτίνας για τους κατοίκους της Μαριούπολης και της ευρύτερης περιοχής, οι οποίοι ζούσαν μία φυσιολογική ζωή με ρυθμούς που σε καμία περίπτωση δεν προμήνυαν τη ρωσική στρατιωτική εισβολή.
– Πώς συμβίωναν μέχρι πρότινος Ουκρανοί και Ρώσοι;
Οι Ουκρανοί και οι Ρώσοι αποτελούν δύο λαούς με κοινή πολιτισμική κληρονομιά, με αντίστοιχους κώδικες επικοινωνίας και συμπεριφοράς, με τα ίδια ήθη, έθιμα και παραδόσεις. Η κοιτίδα του πρώτου σλαβικού κράτους στην περιοχή ήταν η πόλη του Κιέβου, πρωτεύουσα της «Κιέβσκαγια Ρους», της Ρωσίας του Κιέβου κατά τον Μεσαίωνα. Ωστόσο, οι σύγχρονοι ουκρανοί, ανεξάρτητα αν ομιλούν ρωσικά ή ουκρανικά, έχουν πλήρη συνείδηση της εθνικής τους ταυτότητας και επιθυμούν ένα ανεξάρτητο και ελεύθερο ουκρανικό κράτος. Επειδή έχουν αγωνιστεί πολλές φορές για την εθνική τους ανεξαρτησία, θα αγωνιστούν με γενναιότητα και μέχρις εσχάτων για την προάσπιση της πατρίδας τους από τη ρωσική επιδρομή.
– Ποιο χαρακτηριστικό των Ουκρανών θαυμάζετε στην τωρινή συγκυρία;
Οι ουκρανοί είναι άνθρωποι φιλήσυχοι, εργατικοί, με πίστη στις παραδοσιακές αξίες της ειρήνης και της οικογένειας. Επιδεικνύουν απίστευτη αντοχή και υπομονή στις διάφορες κακουχίες, ενώ ταυτόχρονα είναι γενναίοι με φρόνημα και ψυχραιμία στις δύσκολες καταστάσεις. Αυτά τα τελευταία χαρακτηριστικά είναι πραγματικά αξιοθαύμαστα στην τωρινή πολεμική συγκυρία, τα οποία τους καθιστούν δυσκολοκατάβλητους απέναντι στη ρωσική λαίλαπα. Είμαι σίγουρος ότι θα αγωνιστούν με όσα μέσα διαθέτουν, ακόμη και μέσα στις πόλεις, ακόμη και με γυμνά χέρια, προκειμένου να προστατέψουν τις οικογένειές τους και την ίδια τους την πατρίδα.
– Ποια ευχή εκφράζετε για τη συνέχεια;
Ως Έλληνας και άνθρωπος της παιδείας αισθάνομαι ότι είμαι φορέας πολιτισμού και ειρήνης. Έχω την πεποίθηση, την πίστη και τον πόθο να επιστρέψω ξανά κοντά τους, στις ίδιες αίθουσες, ακόμη και αν είναι κατεστραμμένες από τον πόλεμο, προκειμένου να συνεχίσω το εκπαιδευτικό μου έργο που άφησα στη μέση. Η ευχή και η ελπίδα μου είναι να επέλθει τάχιστα το τέλος αυτού του ειδεχθούς πολέμου και να επικρατήσει η ειρήνη, έχοντας στο μυαλό και την καρδιά μου τα λόγια του Πλούταρχου: «Ο γε μην πόλεμος χειμάρρου δίκην πάντα σύρων και πάντα φέρων, μόνην ου δυναται παιδείαν παρελέσθαι (Ο πόλεμος σαν χείμαρρος παρασέρνει και επιφέρει τα πάντα, μόνο την παιδεία δεν μπορεί να εξαφανίσει).