Της Λίλυς Οικονόμου,
δρ. Κυματικής Ενέργειας Πανεπιστημίου
του Λάνκαστερ, επιστημονική συνεργάτιδα
Ινστιτούτου Ωκεανογραφίας – ΕΛΚΕΘΕ
Την περασμένη Δευτέρα, το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης ενέκρινε μια σημαντική νομοθεσία για την αποκατάσταση της φύσης. Η νομοθεσία αυτή θέτει ως στόχο να αποκατασταθεί τουλάχιστον το 20% των χερσαίων και θαλάσσιων περιοχών της ΕΕ μέχρι το 2030 και όλων των οικοσυστημάτων που χρειάζονται αποκατάσταση μέχρι το 2050. Η νέα νομοθεσία επιβάλλει δεσμευτικούς στόχους για την αποκατάσταση όλων των τύπων οικοσυστημάτων και είναι μέρος της φιλόδοξης «Πράσινης Συμφωνίας», η οποία ωστόσο έχει συναντήσει αντιδράσεις κυρίως από συντηρητικά κόμματα λόγω αιτημάτων των αγροτών. Οι αγρότες υποστηρίζουν ότι οι περιβαλλοντικοί κανονισμοί της ΕΕ ασκούν πρόσθετη πίεση σε έναν κλάδο που ήδη πλήττεται σοβαρά από την κλιματική αλλαγή.
Παρά την τεράστια σημασία της για την προστασία της βιοποικιλότητας και την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, αυτή η νομοθεσία είχε μια δύσκολη πορεία. Αν και αντιμετώπισε μια πρωτοφανή εκστρατεία παραπληροφόρησης, ευτυχώς τα κράτη μέλη που την υποστήριξαν – συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας – κατάφεραν να εξασφαλίσουν την απαραίτητη πλειοψηφία για την έγκρισή της.
Η αποκατάσταση των θαλάσσιων οικοσυστημάτων
Αυτή η νομοθεσία είναι πολύ σημαντική για το θαλάσσιο περιβάλλον, καθώς απαιτεί νέους τρόπους σκέψης και συνεργασίας. Προβλέπεται ότι θα ενισχύσει τη βιοποικιλότητα, θα βελτιώσει τις οικοσυστημικές υπηρεσίες (π.χ., δέσμευση άνθρακα), και θα προωθήσει πιο βιώσιμες αλιευτικές πρακτικές. Επίσης η νομοθεσία αναφέρει τη βελτίωση της συνδεσιμότητας μεταξύ των οικοτόπων ώστε να διευκολυνθεί η ανάπτυξη των πληθυσμών των ειδών, η μετανάστευση αυτών, καθώς και η προσαρμογή τους στην κλιματική αλλαγή. Περιλαμβάνει επίσης την απομάκρυνση και τον έλεγχο των ξενικών ειδών (π.χ., λεοντόψαρο, λαγοκέφαλος).
Ένα άλλο παράδειγμα μέτρων αποκατάστασης για το θαλάσσιο περιβάλλον είναι η παροχή υποστρωμάτων που θα επιτρέψουν την επιστροφή της θαλάσσιας ζωής. Κάτι τέτοιο μπορεί να επιτευχθεί μέσω της αποκατάστασης κοραλλιογενών και άλλων υφάλων. Επίσης προτείνεται η αποκατάσταση θαλάσσιων λειμώνων και φυκοδασών μέσω ενεργής σταθεροποίησης του πυθμένα, αλλά και η μείωση των πιέσεων που δέχονται αυτά, καθώς και η ενεργή αναπαραγωγή και φύτευση. Τέλος, η νομοθεσία στοχεύει στη μείωση της θαλάσσιας ρύπανσης (π.χ., υπερβολική συγκέντρωση θρεπτικών, ηχορύπανση, πλαστικά), καθώς και στην αποκατάσταση λόγω ρύπανσης από επικίνδυνες χημικές ουσίες και αστικά και βιομηχανικά λύματα. Μακροπρόθεσμα, η αποκατάσταση των θαλάσσιων οικοσυστημάτων θα βελτιώσει την ανθεκτικότητα της Μεσογείου, προστατεύοντας παράλληλα τις παράκτιες κοινότητες από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, και προσφέροντας οικονομικά αλλά και κοινωνικά οφέλη.
Το επόμενο βήμα και έλεγχος εφαρμογής
Τώρα, τα κράτη μέλη πρέπει να υποβάλουν εθνικά σχέδια αποκατάστασης της φύσης στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, περιγράφοντας πώς θα επιτύχουν τους στόχους τους. Πρέπει να υποβάλλουν τακτικές εκθέσεις με δείκτες βιοποικιλότητας, ενώ δίνεται προτεραιότητα στις περιοχές Natura 2000. Για την παρακολούθηση θα χρησιμοποιηθούν προηγμένες τεχνολογίες, όπως η υπηρεσία Copernicus, in-situ δεδομένα, και επιστημονικά δεδομένα πολιτών.
Ο καθοριστικός ρόλος των επιστημόνων
Αξίζει να σημειωθεί πως καθοριστικό ρόλο στη μεγάλη αυτή νίκη έπαιξε η υποβολή ανοιχτής επιστολής υπέρ της νομοθεσίας από 6000+ επιστήμονες. Η επιστολή παρουσίαζε επιστημονικά στοιχεία που αντικρούουν με αποφασιστικότητα τα επιχειρήματα των επικριτών, όπως οι ισχυρισμοί ότι οι κανονισμοί θα απειλήσουν θέσεις εργασίας, θα μειώσουν τις γεωργικές αποδόσεις ή θα βλάψουν την αλιεία. Αυτή η κινητοποίηση αλλά και η γενικότερη ενεργή συμμετοχή της επιστημονικής κοινότητας αποδεικνύουν ότι η περιβαλλοντική επιστήμη μπορεί να υπερασπιστεί τη φύση και το καλό του συνόλου της κοινωνίας, στέλνοντας το μήνυμα ότι η προστασία του περιβάλλοντος και η βιώσιμη ανάπτυξη είναι αδιαπραγμάτευτες προτεραιότητες για το μέλλον της Ευρώπης.