Για το νέο της βιβλίο με τίτλο «Ιστορικά Ημιτόνια» μιλά σήμερα στη «Θ» η κ. Μαρία Σπανού, η οποία καταθέτει, όπως λέει, μία ψηφίδα στην ατομική και συλλογική γνώση της τοπικής και εθνικής μας συνείδησης και αυτογνωσίας. Η πρόεδρος του Λυκείου των Ελληνίδων Βόλου αναφέρεται στην αγάπη της να ακούει ιστορίες τόπων και ανθρώπων, αλλά και πόσο της αρέσει να γράφει και να διαβάζει. Μιλά για το πλούσιο έργο του Λυκείου των Ελληνίδων Βόλου, τη δημιουργία της «Χάρτας του Ρήγα» σε κέντημα που φιλοτεχνήθηκε διά μέσου του τμήματος κεντητικής των εργαστηρίων παραδοσιακών τεχνών, για το «ταξίδι» της έκθεσης-αφιερώματος για τον Θεόφιλο, την έκθεση με τα πιάτα που μόλις ολοκληρώθηκε στον Βόλο και ενδιάμεσα θα παρουσιαστεί στη Λάρισα, αλλά και στην επετειακή έκδοση για τη Μεσολογγίτισσα Τασούλα Γυφτογιάννη.
Η αγάπη σας για την Ιστορία εκφράζεται με πολλές εκδηλώσεις με κυρίαρχη τη συγγραφή βιβλίων που αφορούν σε πρόσωπα και δράσεις… Πώς άρχισε αυτό το ταξίδι στην αναζήτηση του χθες;
Ήμουν περίεργη από μικρή. Αγαπούσα να ακούω μικροϊστορίες, ιστορίες τόπων και ανθρώπων. Και ειδικά ό,τι αφορά στη μικρή μας πατρίδα. Μετά άρχιζα να διαβάζω, όσο μπορούσα. Συχνά πήγαινα στη Βιβλιοθήκη των Τριών Ιεραρχών μελετώντας παλιές εφημερίδες. Μου άρεσε να σεργιανίζω στον παλιό Βόλο, σημειώνοντας πρόσωπα και γεγονότα. Σαν να άνοιγα μικρό παραθυράκι στο χθες. Κάποτε ξεκίνησα να γράφω μικρά άρθρα. Αργότερα έγιναν μεγαλύτερα. Έμαθα να κάνω έρευνα στο μεταπτυχιακό μου στο ΙΑΚΑ. Το πρώτο μου βιβλίο «Η Φιλαρμονική του Δήμου Βόλου και η μουσική κίνηση της πόλης» ολοκληρώθηκε πριν είκοσι χρόνια.
Ασχολείστε με πολλά και πολλά χαρακτηρίζουν τα ενδιαφέροντά σας. Από θέσεις ευθύνης στον Δήμο Βόλου, στο Λύκειο Ελληνίδων πρόεδρος και παράλληλα ενεργή σε άλλες παράλληλες δράσεις… Ξεχωρίζετε κάτι από όλα ή όλα συνθέτουν ένα ενιαίο αδιάσπαστο σύνολο;
Αδιάσπαστο είναι το ενδιαφέρον μου με ό,τι καταπιάνομαι. Δεν έχω άλλωστε την ικανότητα να κάνω πολλά πράγματα ταυτόχρονα. Μ’ αρέσει να δουλεύω συνειδητά μ’ όλη μου τη δύναμη, όση διαθέτω, σε όποια θέση κι αν βρεθώ. Είτε ήμουν εργαζόμενη χρόνια ολόκληρα στον Δήμο Βόλου είτε τώρα ως εργάτρια εθελοντισμού.
Αυτή τη χρονιά, το 2021, δυο συγγραφικά πονήματα φέρουν την υπογραφή σας. Ας ξεκινήσουμε με το μικρό δοξαστικό για την Τασούλα Γυφτογιάννη. Πώς και γιατί προσεγγίσατε την ηρωίδα του Μεσολογγίου;
Το «Μικρό δοξαστικό σε άγνωστες ηρωίδες της Επανάστασης του 1821: Η Μεσολογγίτισσα Τασούλα Γυφτογιάννη» αποτελεί επετειακή έκδοση του Λυκείου των Ελληνίδων Βόλου. Απλώς εγώ διεκπεραίωσα την έρευνα και προχώρησα στη συγγραφή της. Η αφορμή της συλλογικής αυτής πρωτοβουλίας δόθηκε από ένα χρυσοκέντητο ζιπούνι του 19ου αιώνα, που δωρήθηκε προ ετών στο Λύκειο από γόνο μεσολογγίτικης οικογένειας, που ανήκε στην πρόγονό τους Τ. Γυφτογιάννη. Παραδώσαμε λοιπόν στο αναγνωστικό κοινό και κυρίως στην εκπαιδευτική κοινότητα τη μονογραφία αυτή-σπονδή στη σεμνή αυτή ηρωίδα, παράδειγμα του γυναικείου μεγαλείου στην εποποιία του Μεσολογγίου.
Κι ερχόμαστε στα Ιστορικά Ημιτόνια, εκδόσεις «Μεταίχμιο»… Γιατί ημιτόνια με την έννοια του ενδιάμεσου, αλλά καθοριστικού;
Πρόκειται απλώς για «ημιτόνια», μικρές ηχητικές αποστάσεις, μεταξύ όσων «ακούστηκαν» στην περιλάλητη επανάσταση του τόπου μας, της Θεσσαλίας, το 1878, που, παρά τις αστοχίες, δικαίωσε τον βαθύ πόθο των Θεσσαλών για την απελευθέρωσή τους. Δεν ξέρω αν έχουν την έννοια του καθοριστικού, όπως λέτε, θα κριθεί εν καιρώ. Πρόθεσή μου είναι η μελέτη αυτή να αποτελέσει έναν ακόμα μάρτυρα της θεσσαλικής συμβολής στην υπόθεση του Αγώνα, αρχομένου από το 1821. Ειδικά φέτος, που συμπληρώνονται 140 χρόνια από την ενσωμάτωση της Θεσσαλίας στο ελληνικό κράτος. Με την ευκαιρία αυτή λοιπόν καταθέτω μία ψηφίδα στην ατομική και συλλογική γνώση της τοπικής και εθνικής μας συνείδησης και αυτογνωσίας. Έστω και ατελούς, αφού δεν φιλοδοξώ να αποτελέσει μια μελέτη που εξαντλεί διεξοδικά το θέμα.
Η επετειακή συγκυρία των 200 χρόνων από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης έδωσε κατά τη γνώμη σας την ευκαιρία να μάθουμε περισσότερα για την Ιστορία μας;
Ναι, γιατί όλοι μας, λόγω του εγκλεισμού μας στο σπίτι, λόγω της συγκυρίας, είχαμε την ευκαιρία να διαβάσουμε, να δούμε, να συζητήσουμε και να προσηλωθούμε στην Ιστορία μας και ιδιαίτερα στην Ελληνική Επανάσταση του 1821. Είχαμε και από δίπλα μας, αρωγούς σ’ αυτή την προσπάθεια τους φορείς της Τέχνης και του Πολιτισμού που, προσαρμόζοντας τις υπηρεσίες τους στην ψηφιακή εποχή που ζούμε, μας πρόσφεραν περισσότερη «τροφή» για γνώση και αναστοχασμό.
Η δράση του Λυκείου των Ελληνίδων Βόλου με τη δημιουργία χειροποίητης με κέντημα της Χάρτας αναδείχθηκε ως κορυφαία πράξη. Πώς προέκυψε η ιδέα και πώς δημιουργήθηκε;
Καμιά φορά σημαντικά πράγματα γεννιούνται αυθόρμητα. Μια σκέψη της Καίτης Πολυμέρου-Καμηλάκη, προέδρου της Επιτροπής της Ελληνικής Χειροτεχνίας -μέλους της Επιτροπής «Ελλάδα 2021», που μου εμπιστεύτηκε ένα βράδυ τηλεφωνικά, πήρε γρήγορα σάρκα και οστά. Την εκδοχή αυτή υιοθετήσαμε ομόφωνα στο διοικητικό μας συμβούλιο με ενθουσιασμό, αν και μας περίμενε δύσκολος δρόμος, καθώς δεν υπήρχε προηγούμενο και είχαμε να αντιμετωπίσουμε πολλά. Και την καραντίνα. Νικήθηκαν όμως όλα και οι κεντήστρες των εργαστηρίων μας κατάφεραν να ξεπεράσουν τη δυσκολία αυτού του σπουδαίου χειροτεχνήματος. Με τη «Χάρτα του Ρήγα» σε κέντημα δημιουργήσαμε έναν νέο «τύπο» εκθέματος, μέσω της Λαογραφίας, προσδοκώντας νέες αναγνώσεις γύρω από το μεγαλειώδες αυτό έργο του Ρήγα. Ήταν όντως μια πρόσκληση και παραμένει. Τώρα κλέβει τα βλέμματα όσων την αντικρίζουν.
Ποια θα είναι η μόνιμη θέση της Χάρτας; Τώρα πού παρουσιάζεται;
Η έκθεση της «Xάρτας της Ελλάδος», το συλλογικό αυτό έργο του Λ.Ε.Β. υπό την αιγίδα της Επιτροπής «Ελλάδα 2021», συνεχίζεται στο Αθανασάκειο Αρχαιολογικό Μουσείο Βόλου, όπου εντάχθηκε αρμονικά, έως τα τέλη του προσεχούς Ιανουαρίου. Μετά, θα συνεχίσει την εκθεσιακή της τροχιά σε μουσεία εκτός Μαγνησίας, στη Λάρισα, στην Αθήνα, ίσως και στο εξωτερικό. Το ποια θα είναι η μόνιμή της θέση, θα αποφασιστεί στη συνέχεια, συνεκτιμώντας τις υπάρχουσες προτάσεις.
Ο παραδοσιακός πολιτισμός και η λαϊκή τέχνη που τόσο αναδείχθηκε και τιμήθηκε αυτή τη χρονιά θεωρείτε ότι θα τύχει ανάλογης αναγνώρισης; Εν ολίγοις τέθηκαν νέες βάσεις στη συνείδησή μας και νέες ευκαιρίες;
Όντως τελευταία άνοιξε ένας ουσιαστικός διάλογος για τον υλικό παραδοσιακό πολιτισμό και τη συνέχειά του, μετά και τη σύσταση της Εθνικής Επιτροπής Χειροτεχνίας, από την οποία περιμένουμε πολλά. Το θέμα μπήκε στο τραπέζι και συζητιέται, ειδικά με την ευκαιρία της φετινής επετειακής χρονιάς. Κάποια βήματα ήδη έγιναν. Απομένει όμως πολλή δουλειά για να γίνουν πράξη οι προσδοκίες και ν’ αποτελέσει πηγή ανατροφοδότησης στο μέλλον και ως δυναμικό εργαλείο τοπικής οικονομικής ανάπτυξης. Πάντως είναι γεγονός ότι η χειροτεχνία είναι εδώ παρούσα όσο και οι εφαρμοσμένες παραδοσιακές τέχνες εν γένει. Είναι μια απάντηση στον ολοκληρωτισμό της παγκοσμιοποίησης. Προτάσεις υπάρχουν και πρακτικές για να προωθηθεί κάτι ουσιαστικό. Αρκεί βούληση να υπάρξει από τα επιτελεία.
Οι εκθέσεις που διοργάνωσε το Λύκειο των Ελληνίδων της πόλης μας «ταξιδεύουν. Η έκθεση για τον Θεόφιλο παρουσιάζεται στο Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού στην Αθήνα, όπου θα καταλήξει και η έκθεση με τα πιάτα που μόλις ολοκληρώθηκε στον Βόλο και ενδιάμεσα θα παρουσιαστεί στη Λάρισα… Xαίρεστε γι’ αυτό;
Είναι μεγάλη η ικανοποίησή μας γι’ αυτή την ευνοϊκή εξέλιξη. Και όχι μόνο γιατί τα εικαστικά αυτά γεγονότα με την ιστορική, εκπαιδευτική, πολιτιστική και κοινωνική διάσταση που ετοιμάστηκαν με τόσο κόπο, θα παρατείνουν τη σύντομη ζωή τους, δίνοντας την ευκαιρία να τα απολαύσουν και άλλοι ενδιαφερόμενοι, εκτός της πόλης μας, αλλά και για ένα άλλο σημαντικό λόγο: Χαιρόμαστε, γιατί επιτέλους και εμείς από την περιφέρεια συνεισφέρουμε σε κάτι, εξάγοντας προς το κέντρο ένα συμβολικό πολιτιστικό προϊόν που εμείς δημιουργήσαμε. Συνήθως συμβαίνει το αντίθετο.
Η πρόσφατη παρουσίαση του βιβλίου σας «Ιστορικά Ημιτόνια» στον Βόλο επιβεβαίωσε την εκτίμηση των συμπολιτών μας στο πρόσωπό σας με την προσέλευσή τους παρά τις ειδικές λόγω της πανδημίας συνθηκών και παρά τον ανοικτό χώρο που σωστά επιλέξατε… Πώς αισθάνεστε για την ανταπόκριση και πώς διαχειρίζεστε το ειδικό βάρος της αγάπης και της εκτίμησης;
Ήταν μια έκπληξη για μένα η προσέλευση τόσων ανθρώπων στο Ξενία, που, ευτυχώς, οι ιθύνοντές του με τόση σχολαστικότητα είχαν φροντίσει, εννοώ τα της τήρησης των επιβαλλόμενων μέτρων σε ένα τεράστιο αναλογικά χώρο. Ειλικρινά δεν περίμενα τέτοια ανταπόκριση! Ήταν κάτι που με άγχωσε πολύ εκείνη τη βραδιά. Μετά, αφού κύλησαν όλα καλά, συνειδητοποίησα αυτό που λέτε. Συγκινήθηκα από την αγάπη που εισέπραξα. Εκτός από τους ομιλητές και τους συντελεστές της εκδήλωσης, με τίμησαν πολύ οι φίλοι μου και τους ευχαριστώ από καρδιάς!
Σίγουρα κάτι ετοιμάζετε… Με κάτι σίγουρα ασχολείστε. Θα θέλατε να μας πείτε με τι ακριβώς;
Αν και δεν σταματάει ποτέ η περιπέτεια της συγγραφής, δεν έχω κάτι συγκεκριμένο να σας πω. Προς το παρόν. Γράφω, όποτε κάτι μου διεγείρει το ενδιαφέρον. Όταν όμως αυτό συμβεί, παίρνω την υπόθεση στα σοβαρά και αφήνομαι στα γρανάζια της, χωρίς σταματημό.
Διαβάζετε και σας διαβάζουν… Αναγνώστης και δημιουργός; Ποια θέση είναι πιο ενδιαφέρουσα;
Μ’ αρέσει πολύ να γράφω, αλλά πολύ περισσότερο να διαβάζω. Και μάλιστα όταν γράφεις, τις περισσότερες φορές διαβάζεις σε άλλο επίπεδο. Υπάρχει επίδραση. Επ’ αυτού, το καλύτερο διάβασα στην αντιφώνηση του Νάσου Βαγενά στην τελετή απονομής του Τιμητικού Βραβείου στο πλαίσιο των Λογοτεχνικών Βραβείων του Αναγνώστη 2017, ο οποίος είπε: «Ο συγγραφέας ως αναγνώστης είναι ένας ιδιότυπος αναγνώστης… Ο συγγραφέας (μιλούσε κυρίως για τον άνθρωπο που γράφει λογοτεχνικά έργα) είναι ένας ιδιοτελής αναγνώστης, γιατί όταν διαβάζει εκείνο που καθοδηγεί και διακρίνει την αναγνωστική προσοχή του είναι περισσότερο η επιθυμία του να ανακαλύψει στα έργα των ομοτέχνων του στοιχεία που θα τον βοηθήσουν να συνθέσει το δικό του έργο».