Μαρία Μαυρικάκη: Είμαστε όντα αδύναμα, όχι Θεοί…

Η Μαρία Μαυρικάκη είναι ένα ιδιαίτερο σύμπλεγμα δυνατοτήτων, ενασχολήσεων, ενδιαφερόντων. Γνωστή κυρίως από την αρθρογραφία και τα βιβλία της έρχεται στον Βόλο για την παρουσίαση του τελευταίου της βιβλίου «Εξαρτάται». Τη γνωρίσαμε από το πρώτο της βιβλίο με τίτλο «Περαστικά» και την αγαπήσαμε από τα βιβλία που έγραψε μαζί με τον Γιάννη Μπουτάρη «Εξήντα χρόνια τρύγος»… Η Μαρία Μαυρικάκη έρχεται στον Βόλο για να δώσει μέσα από τη μυθιστορία της αυτά που γίνονται και συμβαίνουν σε όσους η εξάρτηση όρισε τη ζωή τους ή τη ζωή δικών τους ανθρώπων. Με τη δύναμη της προσωπικής προσέγγισης του θέματος και τη δυναμική που το θέμα ορίζει το βιβλίο ξεπερνά τα όρια της ανάγνωσης και της γνώσης αγγίζοντας την αμεσότητα της προσωπικής θέσης – αντίθεσης.
Η Μαρία Μαυρικάκη γεννήθηκε το 1964 στο Περιστέρι. Έχει εργαστεί στους τομείς των Χρηματοοικονομικών, της Προστασίας του Περιβάλλοντος, της Βιώσιμης Ανάπτυξης και στη διοίκηση Μονάδων Υγείας. Έχει συγγράψει με τον Γιάννη Μπουτάρη το βιβλίο «Εξήντα χρόνια τρύγος…», Εκδόσεις Πατάκη, 2020. Άλλα έργα της, το «Περαστικά», Εκδόσεις Αίολος, 2019 και το «Εξαρτάται – Μια ιστορία ζωής πλάι στο εξαρτημένο μέλος της οικογένειας», Εκδόσεις Πατάκη, υπό έκδοση, 2021.

Το βιβλίο σας με τίτλο «Εξαρτάται», που αφορά στην εξάρτηση όπως δηλώνεται στον υπότιτλο, σε τι αποσκοπεί, τι ιστορεί και σε ποιον απευθύνεται;
Πρόκειται για μια σύντομη μυθιστορία, βασισμένη στην καθημερινότητα των σχέσεων συνεξάρτησης. Οι φωνές επτά προσώπων που ανήκουν στο οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον ενός εθισμένου ανθρώπου, και φυσικά ο ίδιος, αφηγούνται περιστατικά της κοινής ζωής τους από την ανέμελη νιότη μέχρι την ωριμότητα, φωτίζοντάς τα από διαφορετικές οπτικές γωνίες. Το Εξαρτάται απευθύνεται σε κάθε αναγνώστη που αγαπά τη λογοτεχνία και ενδιαφέρεται να ψάξει το ευάλωτο της ανθρώπινης φύσης, την τάση να υποκύπτουμε σε πειρασμούς, τα όρια των δυνατοτήτων μας. Είμαστε όντα αδύναμα, όχι θεοί. Η εξάρτηση, και άρα το βιβλίο, δεν αφορά μόνο τα ναρκωτικά, αλλά κάθε ανθρώπινη αδυναμία που γίνεται έξη και καταλήγει πάθος.

Διαβάζοντας, εισπράττοντας το τέλος από την αρχή, δημιουργείτε στον αναγνώστη την αγωνία της πλοκής και τον αγώνα για ζωή; Τι σας οδήγησε στη συγγραφή αυτού του βιβλίου;
Πράγματι, το τέλος δηλώνεται εξαρχής. Ποιος ο λόγος να αγωνιά ο αναγνώστης για κάτι που είναι αναπόφευκτο για όλους μας; Το ζητούμενο είναι να διακρίνει τα ασύνδετα βήματα του πρωταγωνιστή στον λαβύρινθο της χρήσης, κι από κοντά τα βήματα των αγαπημένων του προσώπων, που τον ακολουθούν νομίζοντας ότι κρατούν τον μίτο. Ήθελα να αποδώσω λογοτεχνικά το βάρος της εξάρτησης κάθε
ταλαιπωρημένου ανθρώπου και των συν αυτώ, αλλά και να το ελαφρύνω με σκηνές από τα χρόνια της εφηβείας μας με τα παρεάκια, τις συναυλίες, τις μηχανές, την αμφισβήτηση.

Πρόκειται για ιστορία που βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα, είναι η περίπτωση ανθρώπων που γνωρίζατε;
Το Εξαρτάται περιλαμβάνει εγκιβωτισμένες τις μνήμες από την οδυνηρή προσωπική μου εμπειρία, καθώς ο ένας αδερφός μου, που πλέον δεν ζει, υπήρξε χρήστης για δεκαετίες – με ψυχαναλυτικούς όρους ήταν το «σύμπτωμα της οικογένειάς» μας. Όμως, δεν μπορώ να χαρακτηρίσω το βιβλίο αυτοβιογραφικό εφόσον υπάρχουν κατασκευασμένα και πραγματικά στοιχεία, ανάκατα. Πολλά μέρη βασίζονται στη φαντασία, αλλά και στη μακρόχρονη έρευνα και μελέτη που έκανα για το θέμα που πραγματεύομαι.

Δεχθήκατε την προτροπή ή το αντίθετο για να γράψετε το βιβλίο «Εξαρτάται»;
Η προτροπή αποτελεί εσωτερική διαδικασία όπου εμπλέκεται μόνο ο ίδιος ο συγγραφέας και ο θεωρητικός «Άλλος» στον οποίο απευθύνεται. Στην αυτοβιογραφία του ο Ναμπόκοφ αναφέρει πως έγραφε για δυο λόγους «πρώτον από ηδονή, ευτυχία ή έκσταση και δεύτερον για να διώξει από πάνω του το βιβλίο στο οποίο δούλευε». Στην περίπτωση του Εξαρτάται χρειάστηκαν δώδεκα χρόνια ώσπου να πάρει την τελική του μορφή, αυτή των σύντομων παράλληλων μονολόγων που δίνουν χρόνο στον αναγνώστη να ανασάνει. Στο μεταξύ πέρασε από πάμπολλα στάδια, μεταμορφώθηκε, συρρικνώθηκε. Δεν είμαι καθόλου της αυτόματης γραφής.

Δημοσιογράφος, συγγραφέας, συν – γραφέας και περιπατήτρια ζωής και εμπειριών καθώς είστε ποια ιδιότητα σας αποδίδει την πραγματικότητα;
Μα κανείς μας δεν είναι μόνο ένα πράγμα, γι’ αυτό και όσο περισσότερο γνωρίζουμε κάποιον, τόσο δυσκολότερο να τον περιγράψουμε. Νομίζω ότι η σχέση μου με τον γραπτό λόγο και τη συγγραφή, η οποία διατρέχει όλες τις επαγγελματικές και λοιπές δραστηριότητες της ζωής μου, είναι η ιδιότητα που με χαρακτηρίζει και απ’ όπου αντλώ τη μέγιστη ικανοποίηση. Είναι το «καλό μου χαρτί».

Οι ζωές των άλλων μπορούν να δώσουν με τις δικές τους εκφάνσεις φως στη ζωή τη δική μας από την πλευρά του αναγνώστη;
Μιλώντας ως αναγνώστης, ακριβώς αυτό αποζητώ μέσα από τη σχεδόν εμμονική περιπλάνησή μου στον κόσμο των βιβλίων. Από την πλευρά του δημιουργού, δεν παύω να καταπλήσσομαι από τον διαφορετικό τρόπο που εκλαμβάνει κάθε αναγνώστης ένα λογοτεχνικό έργο, που ερμηνεύει και απογειώνει πράγματα που συναντά στο κείμενο, που κάνει προβολές ή ταυτίζεται με καταστάσεις φαινομενικά ανόμοιες. Χωρίς τη ματιά του αναγνώστη, κάθε βιβλίο παραμένει ημιτελές.

Σας χαρακτηρίζει η αισιοδοξία, η θετική πλευρά της ζωής ή αντίθετα θέτετε τη ζωή με τις δυσκολίες της;
Μου πήρε καιρό ώσπου να αποδεχτώ ότι ζωή σημαίνει πρόβλημα και ότι – με αυτό το δεδομένο – είμαι απόλυτα υπεύθυνη για ό,τι μου συμβαίνει. Από τότε που το ξεκαθάρισα μέσα μου, έπαψα να απαιτώ ή να περιμένω από τους άλλους να κάνουν πράγματα για να είμαι εγώ καλά. Απολαμβάνω τη ζωή με τις ανατροπές της, τα ωραία και τα άσχημά της, δεν τη σπαταλώ, δεν τη βαριέμαι. Έχω διαρκώς στον νου μου, ότι η ζωή μας είναι σύντομη και απρόβλεπτη.

Είναι η ζωή για εσάς μια περιπέτεια που αξίζει τον κόπο να γίνει βιβλίο και γιατί;
Η πραγματική ζωή είναι πολύ μπροστά από τη μυθοπλασία, ρίξτε μια ματιά στην επικαιρότητα και θα αντιληφθείτε τι εννοώ. Από την άλλη, δεν υπάρχει λογοτεχνικό έργο που να μην εμπεριέχει βιωματικά κομμάτια, ακόμα κι αν αναφέρεται στον πλανήτη Δία, κι αυτό επειδή τα βιβλία απλώς αναπαριστούν, το καθένα με τον τρόπο του, τις άπειρες πτυχές και το μεγαλείο της πραγματικής ζωής.

Η παρουσίαση ενός βιβλίου βοηθά στην προσέγγιση του θέματος, προάγει εν ολίγοις το μήνυμα του δημιουργού του;
Για μένα κάθε παρουσίαση βιβλίου είναι και μια γιορτή, με τη διαφορά ότι δεν την κάνω σπίτι επειδή δεν χωράμε! Θεωρώ τη διά ζώσης επαφή με το αναγνωστικό κοινό διπλή τιμή για έναν συγγραφέα, προερχόμενη από ανθρώπους που τον διαβάζουν και επιπλέον διαθέτουν τον χρόνο τους για να συναντηθούν και να κουβεντιάσουν μαζί του. Επειδή η λογοτεχνία δεν υποβάλλει απόψεις, απλώς ανοίγει διάλογο εσωτερικό ή δημόσιο, από κάθε παρουσίαση βιβλίου νιώθω να βγαίνω σοφότερη και πλουσιότερη. Ο πραγματικός πλούτος είναι οι φίλοι μας, οι άνθρωποί μας.

Γιατί γράφετε, πότε γράφετε, ποιος διαβάζει πρώτος τα γραπτά σας; Εσείς διαβάζετε όσα γράφετε;
Γράφω επειδή δεν μπορώ να κάνω αλλιώς. Όταν δεν γράφω γίνομαι ανυπόφορη για τους γύρω μου. Πρόκειται για διαδικασία κύησης, όχι σαράντα εβδομάδων, αλλά ακαθόριστης διάρκειας. Εφόσον κάποτε συμβεί ο πολυπόθητος τοκετός, αρχίζει το κέντημα, η ωραιότερη φάση της συγγραφής: Στολίζω, διορθώνω και το βασικότερο, πετάω χιλιάδες λέξεις, όλα αυτά αποφορτισμένη από το άγχος της ολοκλήρωσης. Στο μεταξύ τα έχω διαβάσει εκατομμύρια φορές, αφήνοντας να περνούν μεσοδιαστήματα αποχής για να ξελαμπικάρω και να τα δω από κάποια απόσταση. Υπάρχουν μερικοί άνθρωποι πλάι μου, εγώ τους αποκαλώ άτυπη λέσχη αναγνωστών, οι οποίοι εντρυφούν στα έργα μου πριν αυτά κυκλοφορήσουν. Η γνώμη τους έχει μεγάλη βαρύτητα για μένα, την παίρνω πάντα υπόψη μου. Τα σκήπτρα αυτής της διαδικασίας κρατεί ο σύντροφος της ζωής μου όλης, στον οποίο μπορώ να φορτώνομαι οποτεδήποτε και να ζητώ την άποψή του για τα γραπτά μου. Ευτυχώς είναι και διαθέσιμος και αδέκαστος. Πολύτιμα και τα δύο.