Το παρελθόν του τόπου μας αναβιώνει μέσα από παλιές φωτογραφίες στο ιστολόγιο «Η Μαγνησία στο πέρασμα του χρόνου». Σε φόντο μαύρο και άσπρο, αναμνήσεις που ξεθώριασαν από το πέρασμα του χρόνου, βρίσκουν τη θέση τους στο σήμερα και ιστορίες εποχών αλλοτινών «ζωντανεύουν» σαν παραμύθι. Τον εφετινό Νοέμβριο το επιτυχημένο blog συμπληρώνει πέντε χρόνια λειτουργίας και ο απολογισμός του μοιάζει εντυπωσιακός, μετρώντας τετραψήφιο αριθμό αναρτήσεων από το 2012, ενώ το αντίστοιχο group στο δημοφιλέστερο μέσο κοινωνικής δικτύωσης, το Facebook, έχει πάνω από 11.400 ακόλουθους. Ο άνθρωπος που κρύβεται πίσω από τη «Μαγνησία στο πέρασμα του χρόνου» είναι ένας Βολιώτης της διασποράς. Ο καθηγητής του αμερικανικού πανεπιστημίου του Ντρέξελ, Αντώνης Ζαβαλιάγκος, ο οποίος τα τελευταία χρόνια ζει και εργάζεται μόνιμα στη ΗΠΑ. Ο 54χρονος επιστήμονας προβάλλει άγνωστες λεπτομέρειες και ντοκουμέντα από την ιστορία του Βόλου, γράφοντας μέσα από την καρδιά του με πάθος και νοσταλγία για τον γενέθλιο τόπο του από την άλλη όχθη του Ατλαντικού.
«Η αρχή ήταν τον Νοέμβριο του 2012. Δεν σκεφτόμουν τίποτα ιδιαίτερο, ούτε είχα κάποιο μεγαλεπήβολο σχέδιο. Απλά ήμουν ενθουσιασμένος από τις μικρολεπτομέρειες που είχα αρχίσει να ανακαλύπτω από το 2007, όταν ξεκίνησα να διαβάζω βιβλία που αναφέρονταν στην ιστορία της περιοχής μας», σχολίασε ο κ. Ζαβαλιάγκος από το Πρίνστον όπου διαμένει τα τελευταία χρόνια, ενώ μέσα από τον κατάλογο των 1.130 δημοσιεύσεων που έχει μέχρι σήμερα επιχείρησε να σταχυολογήσει τις αντιπροσωπευτικότερες αναρτήσεις στο blog. «Από πού να αρχίσω και πού να τελειώσω. Στην κορυφή ήταν ένα πραγματικό γράμμα της μητέρας μου (γύρω στα 2009) που το ανάρτησα αυτούσιο και περιέγραφε με απλό, αλλά αφοπλιστικό τρόπο, τα γεγονότα της πλημμύρας του 1955. Οι αναρτήσεις με την παρουσία του γαλλικού στρατού στην πόλη στα 1917, που ξανάνοιξαν ένα κομμάτι της ιστορίας που βασικά είχε ξεχαστεί. Οι συγκλονιστικές αεροφωτογραφίες των βομβαρδισμών της πόλης και ιδίως αυτή της 13ης Οκτωβρίου 1944 που μου έδωσε κάποιος Άγγλος που έχει ένα αρχείο της αγγλικής αεροπορίας. Η τυχαία ανακάλυψη τεσσάρων καρτ ποστάλ που είχε γράψει μια 12χρονη Καλαματιανή προς τους γονείς της, όταν άρρωστη από φυματίωση στο Σανατόριο Καραμάνη στις αρχές του Βαλκανικού Πολέμου του 1912», είπε χαρακτηριστικά και πρόσθεσε: «Επίσης, ιδιαίτερα αγαπητά είναι μερικά κείμενα που χτύπησαν ευαίσθητες χορδές δικές μου, αλλά και του κοινού, όπως η «Παναγία της Μπετχαβούς» του Αλμυριώτη Βίκτωρα Κοντονάσιου, το κείμενο που ανακάλυψε ο εξαιρετικός φίλος Θανάσης Γέρμανος για τη «Σώταινα» από ένα ξεχασμένο βιβλίο, τα κείμενα του Κώστα Ανιτσά από το βιβλίο «Ανθρώπινες ρίζες» που έκανε τόσους να ψάχνουν να το βρουν και δεν υπήρχε καν στις βολιώτικες βιβλιοθήκες, καθώς και τα κείμενα του φίλου Λευτέρη Τσίλογλου που περιγράφουν την πόλη στη δεκαετία του 1950. Η ανάρτηση για τον καθηγητή Γιάννη Αργύρη, τον «πατέρα» της υπολογιστικής μηχανικής, μια από τις μεγαλύτερες διεθνείς προσωπικότητες στον χώρο της επιστήμης των μηχανολόγων και πολιτικών μηχανικών και δεν είχα ιδέα ότι ήταν Βολιώτης. Δεν ξεχνάω τις αναρτήσεις για την προέλευση του «Αυστριακοί», μια έρευνα που ακόμα εξελίσσεται, όταν βρήκαμε ότι το παρατσούκλι υπήρχε από τον καιρό της απελευθέρωσης από τους Τούρκους (1881) και νομίζω πως σχετίζεται με ένα γεγονός του 1858».
Εικόνες που ταξιδεύουν…
Ο κ. Ζαβαλιάγκος δεν κρύβει ότι απολαμβάνει το γεγονός ότι σε πολλές αναρτήσεις αναδεικνύεται μια λεπτομέρεια κάποιας παλιάς φωτογραφίας, μεγεθύνεται και στην ουσία προκύπτει ένα καινούργιο θέμα: «Θυμάμαι μία φωτογραφία μπροστά σε ένα πλατάνι και μια βρύση από το τέλος του 19ου αιώνα, στην οποία ένας οξυδερκής νεαρός Βολιώτης παρατήρησε τη σκιά του τζαμιού και βοήθησε στην ανακάλυψη της τοποθεσίας στα Παλιά. Έτσι ξεσήκωσε μια σειρά από άλλους Βολιώτες που πήγαν επί τόπου να δουν αν υπάρχει ακόμα ο πλάτανος και υπήρχε όντως, στέλνοντάς μου φωτογραφίες. Είμαι ιδιαίτερα ικανοποιημένος που μοιράζομαι την ευχαρίστηση που προσφέρει προσωπικά το ψάξιμο της τοπικής μας ιστορίας με τόσους καλούς φίλους και φίλες στην πατρίδα, αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο».
Με διάχυτη τη νοσταλγία που νιώθει και αντικατοπτρίζεται στο ύφος των κειμένων που δημοσιεύει κάθε φορά, ο Βολιώτης πανεπιστημιακός τόνισε: «Ένα ιδιαίτερα σημαντικό στοιχείο της σελίδας είναι ακριβώς αυτό, δηλαδή ότι αντιπροσωπεύει περισσότερο συναισθήματα, παρά μια ακαδημαϊκή προσέγγιση της ιστορίας του τόπου. Με όλο τον σεβασμό και την απεριόριστη προσωπική εκτίμηση στις άοκνες προσπάθειες αυτών που μελετούν συστηματικά την τοπική ιστορία, νομίζω πως η αυστηρά ακαδημαϊκή προσέγγιση, π.χ. μέσω βιβλίων, ομιλιών και συνεδρίων δυσκολεύεται να απευθυνθεί σε ευρύ κοινό. Αντίθετα η αποσπασματική παρουσίαση με μια ελκυστική φωτογραφία και ένα κατάλληλα επιλεγμένο και σχετικά μικρό κείμενο είναι πιο ταιριαστή στον σημερινό γρήγορο τρόπο ζωής».
Οι πηγές του blog
Ένα από τα πλέον αξιοθαύμαστα χαρακτηριστικά του blog είναι η ποικιλία των πηγών με προέλευση το εξωτερικό, από τις οποίες αντλεί στοιχεία: «Έχω την τύχη να μένω μερικά μέτρα από μια από τις καλύτερες βιβλιοθήκες του κόσμου στο πανεπιστήμιο του Πρίνστον, που έχει πολλά ελληνικά βιβλία και πάνω από 200 σχετικά με τον Βόλο και την περιοχή. Σε ταξίδια που κάνω για επαγγελματικούς σκοπούς πάντα ξεκλέβω λίγο χρόνο να βρω κάτι σχετικό με τη σελίδα. Όμως το πιο σημαντικό είναι η ύπαρξη του διαδικτύου. Η συνεχόμενη ψηφιοποίηση ιστορικών αρχείων παρέχει καθημερινά καινούργιες πηγές που μέχρι χτες ήταν καταχωνιασμένες στα υπόγεια μακρινών και απρόσιτων αποθηκών. Τέλος, πολύ σημαντική είναι η συνεισφορά φίλων της σελίδας ανά την Ελλάδα και τον κόσμο που υποδεικνύουν τέτοιες πηγές. Ήθελα να κάνω ιδιαίτερη αναφορά στη Δέσποινα Δρεπανιά, την Τιτίκα Μπουρνάκη, τη Σταυρούλα Μπαλοπούλου, τον Θωμά Κυριάκο, τον άοκνο αρχειοδίφη Γιώργο Κοντομήτρο και τον εξαιρετικό φίλο Άρη Παπαδόπουλο, ο οποίος επιμελείται το anolehonia.blogspot.com».
Μοναδικά ντοκουμέντα
Με δεδομένο τον όγκο των αρχείων που έχει υπό την κατοχή του ο Έλληνας καθηγητής στο γραφείο του, μίλησε για όσα έχει συλλέξει τα τελευταία χρόνια: «Το μεγαλύτερο κομμάτι της συλλογής μου είναι, ευτυχώς, ηλεκτρονικό. Μετράω σήμερα περίπου 90.000 ηλεκτρονικά αρχεία που καταλαμβάνουν περίπου 56 Gb. Από αυτά ξεχωρίζω περίπου 900 βιβλία και διδακτορικές διατριβές, 10.000 ηλεκτρονικά αντίτυπα καρτ-ποστάλ της οικογένειας Στουρνάρα και περίπου 4.000 φωτογραφίες του Κ. Ζημέρη. Το πιο παλιό μη ηλεκτρονικό κομμάτι είναι μια γκραβούρα του κάστρου του Βόλου από το βιβλίο του ολλανδού Olfert Dapper του 1688. Είναι βασικά αντιγραφή του βιβλίου του Vincenzo Coronelli του 1686, ο οποίος περιέγραψε την επιδρομή του Μοροζίνι στο κάστρο του Βόλου στα 1655».
Με δεδομένο ότι ο κ. Ζαβαλιάγκος στα χέρια του κρατά έναν πραγματικό «θησαυρό», για όσους αγαπούν την ιστορία των μικρών πραγμάτων και πηγαίνει πιο πέρα από τις σελίδες της υπάρχουσας βιβλιογραφίας, αποκάλυψε εάν έχει σκεφτεί το ενδεχόμενο έκδοσης ενός βιβλίου. «Πολλοί μου έχουν κάνει την ίδια ερώτηση. Προς το παρόν η σελίδα στο Facebook καλύπτει την ανάγκη της καταγραφής της προσωπικής μου προσπάθειας της μάθησης και της εξερεύνησης της τοπικής ιστορίας, αλλά και της αλληλεπίδρασης με ένα μεγάλο αριθμό ανθρώπων με κοινά ενδιαφέροντα και αναφορές. Μια ανάρτηση που κάνω, καταλήγει σε πολλές χιλιάδες ανθρώπων. Ένα βιβλίο σε πόσους θα έφτανε;», κατέληξε με νόημα.