της Αντιγόνης Σδρόλια
Κάθε λέξη δεν είναι μόνο σημαίνον και σημαινόμενο. Οι λέξεις κρύβουν μέσα τους ιστορίες, αλήθειες, διαδρομές. Η αναζήτηση της προέλευσης και της αρχικής σημασίας τους είναι ταξίδι στον χρόνο, διανοητικό παιχνίδι, εμβύθιση σε σελίδες λεξικών. Οι λέξεις λένε την αλήθεια. Η ετυμολογία δηλώνει το ἔτυμον, το αληθές. Έτσι και η λέξη σχολείο που εκφέρεται από τα στόματα όλων, μεγάλων και μικρών, έχει μια εντυπωσιακή εννοιολογική εξέλιξη. Ποια σχέση να έχει, άραγε, η σχόλη με το σχολείο;
Σχόλη είναι η ημέρα αργίας ή γιορτής. Κάθε μέρα δεν είναι γιορτή και σχόλη, λέει ο σοφός λαός. Άλλωστε ο χρόνος χωρίζεται σε καθημερινές και σχόλες. Κι από τη σχόλη, με αναβιβασμό του τόνου, παράγεται η σχολή. Σχόλη και σχολή ένας τόνος διαφορά.
Για τους αρχαίους σχολή είναι η ανάπαυση, η ησυχία, ο ελεύθερος χρόνος. Σχολήν τίθημι έλεγαν, όταν αργοπορούσαν. Σχολή είναι να αξιοποιείς τον ελεύθερο χρόνο σου, για να καλλιεργήσεις το πνεύμα σου. Κι αν έχεις ελεύθερο χρόνο, μπορείς να καταπιαστείς με τη φιλοσοφική μελέτη ή ακόμη να συγκεντρώσεις μια ομάδα φοιτητών και να ιδρύσεις μια σχολή. Έτσι στον Πλάτωνα και στον Αριστοτέλη, σχολή είναι η σπουδή και η φιλοσοφική συζήτηση. Σχολαστικός είναι όποιος αφιερώνει τον χρόνο του στη μελέτη, ο μορφωμένος, ο πεπαιδευμένος. Στα ελληνιστικά χρόνια, η σχολή είναι το ίδρυμα όπου προσφέρονται συστηματικά γνώσεις. Κι από τη Λατινική scola προκύπτει scuola στα Ιταλικά, école στα Γαλλικά, school στα Αγγλικά, schule στα Γερμανικά, escuela στα Ισπανικά.
Κι όμως ενώ το σχολείο παρέχει τον χρόνο, για να καλλιεργήσει κανείς τα ενδιαφέροντά του, γιατί τόση ανυπομονησία για το σχόλασμα; Αν σχόλη είναι ο ελεύθερος χρόνος, τότε γιατί το σχολείο κατέληξε να σημαίνει το αντίθετο; Σχολείο κατά την ετυμολογία είναι ένας τόπος ευχάριστος και δημιουργικός, όπου καταπιάνεσαι με ευχάριστες δραστηριότητες. Κι αν αυτό δεν μας θυμίζει το σχολείο που ξέρουμε, δεν φταίνε οι λέξεις. Εν κατακλείδι, σχολείο και ελεύθερος χρόνος είναι έννοιες ενιαίες και αδιαίρετες. Πρέπει να έχεις ελεύθερο χρόνο, για να καλλιεργήσεις το πνεύμα σου. Και φυσικά το σχολείο δεν είναι -και δεν θα έπρεπε να είναι- υποχρέωση ούτε καταναγκασμός ούτε δουλειά -με την έννοια της δουλείας- των μαθητών.
Αδημονούμε, λοιπόν, να σχολάσουμε, για να έχουμε ελεύθερο χρόνο. Όταν δεν έχουμε σχόλη, ασχολούμαστε με ασχολίες (α- στερητικό + σχόλη). Κι αν οι ενασχολήσεις μας είναι πολλές, γινόμαστε πολυάσχολοι και διαρκώς απασχολημένοι. Μέχρι να σχολάσουμε ή -στην χειρότερη περίπτωση- μέχρι να μας σχολάσουν!
Η σχόλη σήμερα είναι πολύτιμη πολυτέλεια για μεγάλους και μικρούς. Ο ελεύθερος χρόνος, ο ποιοτικός και ο αδέσμευτος, αυτός που οδηγεί σε καλλιέργεια σώματος, νου και ψυχής, αυτός που εξανθρωπίζει, είναι σήμερα ζητούμενο. Τελικά, πράγματι, Κυριακή, γιορτή και σχόλη να ήταν όχι μόνο η βδομάδα, αλλά και η ζωή μας όλη.