Έκθεση με ανέκδοτες φωτογραφίες, που χρονικά καλύπτουν πάνω από τον μισό 20ό αιώνα, πλαισιωμένη με ειδική έκδοση – αφιέρωμα στο έργο του σημαντικού Βολιώτη φωτογράφου Κώστα Ζημέρη πραγματοποιεί τον Δεκέμβριο στο Μουσείο της Πόλης του Βόλου η Διεύθυνση Αρχείων, Μουσείων και Βιβλιοθηκών του Δήμου Βόλου, με την επιχορήγηση του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού.
Το άνοιγμα της έκθεσης θα γίνει την Παρασκευή 10 Δεκεμβρίου και θα διαρκέσει έως τις 27 Μαρτίου 2022. Σε αυτή παρουσιάζονται πάνω από 80 – ανέκδοτες στην πλειοψηφία τους – φωτογραφίες του Κώστα Ζημέρη, καθώς και φωτογραφικό υλικό και εξοπλισμός του φωτογραφείου του.
Η πόλη του Βόλου στη διάρκεια του 20ού αιώνα ανέδειξε μια σειρά σημαντικών φωτογράφων, όπως οι Στέφανος Στουρνάρας, Αντώνης Ραφανίδης, Δημήτρης Λέτσιος, θέτοντας το ερώτημα μιας τοπικής «σχολής», που ως τέτοια θα συνιστούσε ιδιαιτερότητα για όλη την περιφέρεια. Επίλεκτη θέση σ’ αυτή διατηρεί ο Κωνσταντίνος Ζημέρης (1886-1980), που υπήρξε ενεργός τέσσερις τουλάχιστον δεκαετίες, μεταξύ 1920-1960.
O κόσμος του Κώστα Ζήμερη έτσι όπως αποτυπώνεται στις φωτογραφίες του στην πρώτη περίοδο του έργου του (1922 – 1940) είναι ο Βόλος, η καθημερινή ζωή, τα πρόσωπα της πόλης, πορτρέτα επώνυμων και ανώνυμων, οι πρόσφυγες και η εγκατάστασή τους, σημαντικές ιστορικές στιγμές, κτήρια και γωνιές του Βόλου που συνδέθηκαν με την επαγγελματική ζωή, τη βιομηχανική ανάπτυξη, τη λειτουργία του δημόσιου χώρου, αλλά και τα τοπία του Βόλου.
Στη δεύτερη περίοδο της δουλειάς του (1930 – 1938) δέχεται παραγγελίες κυρίως για λόγους προβολής, βιομηχανικές εγκαταστάσεις, προϊόντα της βιομηχανίας, όπως ψυγεία ή ραδιόφωνα, εργάτες, θεατρικές παραστάσεις, κ.ά., οι οποίες αποτυπώνουν την ανάπτυξη της πόλης, την οικονομική και κοινωνική ζωή, τους ανθρώπους και δραστηριότητές τους στον δημόσιο χώρο.
Στην τρίτη περίοδο (1940 – 1970) ένα μεγάλο μέρος καταλαμβάνει η καταγραφή γεγονότων κατά την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όπως βομβαρδισμοί, αλλά και εικόνες από τις ημέρες της Απελευθέρωσης και των διαδηλώσεων για τα Δεκεμβριανά. Μετά το τέλος του πολέμου ο Ζημέρης απαθανατίζει με τον φακό του εικόνες από τον Βόλο και το Πήλιο, αθλητικές δραστηριότητες, καρναβαλικές εκδηλώσεις, παρελάσεις.
Όλα τα παραπάνω συνιστούν μοναδικά τεκμήρια και πολύτιμες όψεις μιας σημαντικής πόλης για 50 και πλέον χρόνια στη διάρκεια του 20ού αιώνα, μέσα από την προσωπική μάτια ενός σημαντικού φωτογράφου, αλλά και ανεκτίμητα φωτογραφικά έργα τέχνης.
Η Διεύθυνση Αρχείων, Μουσείων και Βιβλιοθηκών του Δήμου Βόλου διαθέτει στις συλλογές της 5.000 περίπου αρνητικά φωτογραφιών σε γυάλινες πλάκες και σελιλόιντ από το εργαστήρια του Κώστα Ζημέρη, καθώς και φωτογραφικές μηχανές, μεγεθυμένες φωτογραφίες, εξοπλισμό φωτογραφικού στούντιο και εμφανιστηρίου, διάφορα εργαλεία, βιβλία και αναλώσιμο υλικό επαγγελματικού φωτογραφείου, καθώς και ένα μεγάλο βιβλίο παραγγελιών.
Όπως σημειώνει ο επιμελητής της έκθεσης Ηρακλής Παπαϊωάννου: «Το αρχείο Ζημέρη σκιαγραφεί σε τοπικό επίπεδο το πρώτο μισό του δραματικού ελληνικού 20ού αιώνα. Το έργο του ταλαντεύεται από το ατομικό στο συλλογικό, φανερώνοντας μια εποχή, στην οποία ένα πνεύμα ατομισμού διαβρώνει την έννοια της κοινότητας χωρίς ακόμη να κυριαρχεί. Ταλαντεύεται ακόμη ανάμεσα στην κλασική και τη μοντέρνα φωτογραφία, σε επίπεδο τεχνικό, αισθητικό, όσο και εννοιακό: Άλλοτε πατά στέρεα στη φωτογραφία των αρχών του 20ού αιώνα, κι άλλοτε ατενίζει νηφάλια μια εποχή προσδοκιών, ανακατατάξεων, συγκρούσεων, διαψεύσεων».
Παράλληλα με την έκθεση, κυκλοφορεί λεύκωμα – κατάλογος της έκθεσης εμπλουτισμένο με επιπλέον φωτογραφίες και κείμενα για το έργο του φωτογράφου, καθώς και τη σημασία του αρχείου του. Ο προϊστάμενος του τμήματος Αρχείων και Βιβλιοθηκών Ευγένιος Παπαδόπουλος γράφει σχετικά με την ιστορία του φωτογραφείου: «Το Φωτογραφείο / Ατελιέ Ζημέρη ξεκινά με τη συνεργασία του Κώστα Ζημέρη με τον φωτογράφο Αντώνη Ραφανίδη (1870 – 1940) το 1916 ή 1918, περίοδο στην οποία αποκτούν μεταξύ τους συγγενικούς δεσμούς, καθώς, ο Κώστας Ζημέρης νυμφεύεται τη Φιλομήλα, ξαδέλφη της συζύγου Ραφανίδη. Δημιουργείται η επωνυμία Φωτογραφείον Α. Ραφανίδη – Κ. Ζημέρη, γνωστή και με την υπογραφή ΡΑΦΑΝ-ΖΗΜΕΡ, στο προϋπάρχον φωτογραφείο Ραφανίδη (Ερμού – Αχιλλέως), έως τα μέσα της δεκαετίας του ’30, οπότε αποχωρεί ο Αντώνης Ραφανίδης και μετατρέπεται σε οικογενειακή επιχείρηση καθώς εισέρχονται τα παιδιά του Ζημέρη στο φωτογραφείο. Η Κυβέλη Ζημέρη (1919-2013), μετέπειτα σύζυγος του Κίτσου Μακρή, ασχολείται με την τεχνική επεξεργασία, το ρετούς και τον σκοτεινό θάλαμο, ενώ ο Ιπποκράτης Ζημέρης (1922 – 2012) με τη φωτογραφία, επίσημα πλέον από το 1940. Το 1953 ιδρύεται εταιρεία μεταξύ των υιών των πρώην συνεργατών Ιπποκράτη Ζημέρη και Ιάσονα Ραφανίδη με εικοσαετή διάρκεια, η οποία, όμως, διαλύεται με τον θάνατο του δεύτερου το 1956. Το 1957 συστήνεται νέα εταιρεία μεταξύ του Ιπποκράτη και της Κυβέλης, που συνεχίζει να στεγάζεται στο κατάστημα επί της Τοπάλη 41 (πρώην Αχιλλέως) έως το 1967, ενώ μετά μεταφέρθηκε Ερμού 119 ώς το οριστικό κλείσιμο το 1999.
Συμπληρωματικά στα παραπάνω θα προσφέρεται στο κοινό ένας ακόμη τρόπος προσέγγισης της δουλειάς του Κώστα Ζημέρη με τη λειτουργία διαδραστικής πλατφόρμας, όπου θα παρουσιάζονται ψηφιοποιημένες φωτογραφίες από το αρχείο του. Οι επισκέπτες της ιστοσελίδας του Μουσείου της Πόλης Βόλου (www.vmoc.gr) θα μπορούν να καταθέτουν την προφορική τους μαρτυρία με αφορμή ένα γεγονός ή ένα σημείο που θα ανασύρει μνήμες και γεγονότα εμπλουτίζοντας την τράπεζα προφορικών μαρτυριών που διαθέτει το Μουσείο σε συνεργασία με το Εργαστήριο Προφορικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Με τις παραπάνω δράσεις παρέχεται για πρώτη φορά μια ολιστική ματιά στο έργο του Κώστα Ζημέρη, το τόσο σημαντικό για την ιστορία του Βόλου, αλλά και την τέχνη της φωτογραφίας στην Ελλάδα γενικότερα.
Βιογραφικό
O Kωνσταντίνος Zημέρης (1886 – 1980) γεννήθηκε στο Κατωχώρι Πηλίου. Αποφοίτησε από την Εμπορική Σχολή Βόλου, όπου είχε καθηγητή σχεδίου τον γνωστό ζωγράφο Γιάννη Πούλακα. Το 1904 έφυγε στην Αμερική κι εγκαταστάθηκε στο Σεντ Λούις, όπου εργάστηκε ως φωτογράφος στούντιο, ενώ παρακολούθησε και μαθήματα σχεδίου. Το 1912 επέστρεψε στην Ελλάδα και πολέμησε εθελοντής στους Βαλκανικούς πολέμους. Στη συνέχεια εργάστηκε στο φωτογραφείο Μπούκα (Boucas) στην Αθήνα. Το 1918 γύρισε στον Bόλο και συνεργάστηκε με τον Αντώνη Pαφανίδη, φωτογράφο με δικό του στούντιο ήδη από το 1890 και δημιούργησαν τη γνωστή φωτογραφική φίρμα «Ραφανίδης & Ζημέρης» (ΡΑΦ.-ΖΗΜ). Μετά τη συνταξιοδότησή του εξακολούθησε να εργάζεται στο φωτογραφείο που κράτησαν ο γιος του Ιπποκράτης και η κόρη του Κυβέλη Ζημέρη, σύζυγος Κίτσου Μακρή.
O Kωνσταντίνος Zημέρης ήταν ένας από τους πρώτους πικτοριαλιστές Έλληνες φωτογράφους. Προσέγγιζε δηλαδή τη φωτογραφία ως τέχνη κοντινή στη ζωγραφική. Φύση πολύπλευρα καλλιτεχνική, ασχολήθηκε με τη ζωγραφική, τη μουσική και τη λογοτεχνία. Από το 1925 συμμετείχε σε φωτογραφικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό κερδίζοντας πολλές διακρίσεις. Το φωτογραφικό του ένστικτο διαμορφώθηκε πολύ από τον τόπο στον οποίο ζούσε. Το Πήλιο με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του αποτέλεσε μία από τις βασικότερες πηγές έμπνευσής του. Επίσης, εκτός από τοπία και πορτρέτα φωτογράφιζε με πάθος την πόλη του Βόλου, διασώζοντας εικόνες που χάθηκαν με τους σεισμούς του 1955.