Επιμέλεια
Μαίρη Τσακνάκη Γαβαλά
Καλεσμένη μας σήμερα η Ιωάννα Γκανέτσα.
Ξεχωριστή αστυνομικός, λογοτέχνης της πρώτης γραμμής… Με την Ιωάννα σήμερα, θα αυτοσχεδιάσουμε… Θα δώσουμε άλλη εικόνα του Proust, θα παίξουμε με τις λέξεις… Κυρία Γκανέτσα, πόσο χαίρομαι που τολμώ ακόμα… Μαζί σου αισθάνομαι… ασφάλεια…
Ένα σύντομο βιογραφικό και αρχίζουμε. Σ’ ακούμε….
Δεν ξέρω αλήθεια τι άλλο θα ήθελα να ξέρει ο αναγνώστης, γιατί σε εκείνον απευθύνομαι τελικά, πέρα από το γεγονός ότι γράφω, ότι γεννήθηκα με την επιθυμία να πλάθω ιστορίες που γεννούν συναισθήματα, που προκαλούν ταξίδια του νου και της καρδιάς στους κόσμους που συστήνω, κόσμους με αχαρτογράφητα νερά – γιατί ας μη γελιόμαστε – καμιά επιστήμη δεν έχει καταφέρει να αποκωδικοποιήσει πλήρως τα συναισθήματα. Αυτό είμαι, μια γραφιάς που ελπίζω ο χρόνος να δικαιώσει για το πείσμα και την επιμονή της, σε έναν κόσμο τόσο γρήγορο και ανυπόμονο, να βρίσκει χρόνο και χώρο στην τόσο απαιτητική καθημερινότητα να κυνηγά το όνειρό της: Να γράφει βιβλία.
Θείο δώρο…
Το «Θείο δώρο» είναι το τέταρτο πια βιβλίο μου και πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Bell. Είναι η τρίτη κατά σειρά έρευνα (μετά από αυτή για τα φυτά στον Βοτανικό Κήπο του Εδιμβούργο που ενσωμάτωσα στο βιβλίο «Το άνθος της ζωής» και για τα αντικείμενα που εκτίθενται στο Museum of broken relationships που πρόσθεσα στο βιβλίο «Το μουσείο των ραγισμένων σχέσεων»). Αυτή τη φορά ταξιδεύουμε σε έναν πολύ αγαπημένο κόσμο, τον κόσμο της τέχνης και ειδικότερα της ζωγραφικής. Μέσα από την ιστορία του ζωγράφου Θοδωρή Μελλιδόνη και την έρευνα του συγγραφέα Τζανή Σερέτη – άνδρες που δένονται μέσα από τον τρόπο που βιώνουν τις εξομολογήσεις τους – περιδιαβαίνουν διάσημοι πίνακες ζωγραφικής που σχετίζονται με τον έρωτα και τον ερωτισμό και ζωγράφοι που έμειναν γνωστοί όχι μόνο για το ταλέντο τους, αλλά και τους έρωτές τους. Όλα αυτά βεβαίως δένουν με την πλοκή του βιβλίου που, καθώς αναπτύσσεται, ο αναγνώστης γίνεται μάρτυρας της αναζήτησης του μεγάλου έρωτα του Μελλιδόνη, την Ιβάνα Λεοντάρη και της προσπάθειας του Τζανή να τη βρει τόσο χρόνια μετά για λογαριασμό του Μελλιδόνη χωρίς να του αποκαλύψει τίποτα. Ο Τζανής βεβαίως δεν θα μπορούσε παρά να είναι και ο ίδιος μπλεγμένος στο σήμερα με έναν έρωτα που αρέσκεται να παιδεύει και να παιδεύεται. Το βιβλίο θέτει ουσιαστικά το ερώτημα: Υπάρχει πάντα χρόνος για μια δεύτερη ευκαιρία;
Εξομολόγηση…
Η εξομολόγηση είναι πάντα δύσκολη γι’ αυτό συχνά καίει τα χείλη. Ο Μελλιδόνης τον καιρό της νιότης, της έμπνευσης, της επιτυχίας την απέφευγε. Ήθελε να νιώθει δυνατός. Κάθε μικρότερη ή μεγαλύτερη παραδοχή υποταγής στον έρωτα κάνει τον άνθρωπο αδύναμο, τρωτό, γι’ αυτό οι άνθρωποι φοβούνται το συναίσθημα. Φοβούνται τη δύναμή του. Στο «Θείο δώρο» ο Μελλιδόνης, όντας πια σε μεγάλη ηλικία, εξομολογείται στον Τζανή την ανάγκη του να βρει, να συναντήσει ξανά τον μεγάλο έρωτά του έστω τόσα χρόνια μετά. Τους λόγους που ο Μελλιδόνης δεν έψαξε την Ιβάνα νωρίτερα, τους λόγους που ο Τζανής αποφασίζει να τη βρει χωρίς να του το αποκαλύψει και πολλά ακόμη γιατί που εγείρονται κατά την εξιστόρηση βρίσκουν απαντήσεις όχι μόνο μέσα την ιστορία, αλλά και μέσα από την ενδοσκόπηση που καλείται να κάνει ο αναγνώστης διαβάζοντας για όλα αυτά. Ο αναγνώστης θα νιώσει ενδόμυχα την ανάγκη να δώσει απαντήσεις τόσο για τους ήρωες όσο και για τον ίδιο του τον εαυτό.
Έρωτας, φιλία…
Όπου υπάρχει έρωτας δεν υπάρχει φιλία και όπου υπάρχει φιλία δεν υπάρχει πια έρωτας. Μπορεί να υπάρχει αγάπη, βεβαίως, κάθε μορφής. Αγαπάμε τους φίλους μας, τους συντρόφους μας όταν ο έρωτας έχει πια τελειώσει, αλλά η καθαυτού περίοδος του έρωτα είναι κτητική, απαιτητική, πλημμυρισμένη με πολλά διαφορετικά συναισθήματα πέρα από την αγάπη. Αυτή έρχεται αργότερα, όταν οι συνθήκες μεστώνουν, όταν η τρελός χορός του πάθους καταλαγιάζει. Τότε είναι η στιγμή που οι εραστές καλούνται να αποφασίσουν – εκούσια ή όχι – αν θα αγαπηθούν ή αν θα πάρουν χωριστούς δρόμους. Στους περισσότερους έρωτες βέβαια συμβαίνει το δεύτερο. Και είναι λογικό. Δεν αξίζουν όλοι οι άνθρωποι την αγάπη μας. Γι’ αυτό και οι αιώνιοι εραστές όπως και οι παντοτινοί φίλοι είναι ελάχιστοι.
Η Τέχνη παντού. Όλα με τέχνη.
Αγαπούσα την τέχνη πολύ πριν ασχοληθώ μαζί της στο βιβλίο. Όχι μόνο επειδή καταπιάνομαι με μια εξ αυτών, τη συγγραφή, αλλά γιατί γοητεύομαι και με όλες τις υπόλοιπες. Σε κάθε ταξίδι μου, μικρό ή μεγάλο, δεν παραλείπω να επισκέπτομαι μουσεία και πινακοθήκες. Είναι η ιστορία του κόσμου όπως την κατέγραψαν, την αντιλήφθηκαν ή την ένιωσαν οι καλλιτέχνες κάθε εποχής. Η τέχνη είναι από τα λίγα πράγματα που άντεξαν στους αιώνες. Ήταν εδώ όταν ήρθαμε σε αυτόν τον κόσμο και θα παραμείνει όταν εμείς θα έχουμε φύγει. Τι πιο σώφρον λοιπόν από το να μιμούμαστε τον τρόπο της, τη γοητεία της;
Βλέπω πέρα από το προφανές.
Είναι μια τεχνική που ξεκινά πρωτίστως ως εσωτερική διεργασία, ως ανάγκη κάθε σκεπτόμενου και δραστήριου ανθρώπου να γκρεμίσει τα τείχη που δεν του επιτρέπουν να δει, να ανακαλύψει τι συμβαίνει πίσω από αυτά. Γιατί σίγουρα συμβαίνουν πράγματα, γεγονότα, μια άλλη ζωή, έξω από την ζώνη ασφαλείας μας. Δεν είναι πάντα όλα όπως φαίνονται κι αν δεν πλησιάσει κανείς τα πράγματα που αγνοεί, που η απόσταση κάνει να φαντάζουν διαφορετικά από αυτό που είναι, δεν θα τα κάνει ποτέ κτήμα του. Μας ανήκει ό,τι με κόπο έχουμε κατακτήσει και το ίδιο ισχύει για τη γνώση των πραγμάτων, της ζωής, της αλήθειας. Θέλει θάρρος η αλήθεια. Να επιθυμείς να δεις πέρα από το προφανές. Μόνο τότε σου φανερώνεται. Απαιτητική ερωμένη η αλήθεια, το δίχως άλλο.
Homme du monde (χρησιμοποιώ λέξεις του βιβλίου σας);
Πόσο υπέροχα ευγενής ο αγαπημένος κύριος Μελλιδόνης! Γι’ αυτό τον αποκαλώ με αυτό τον τρόπο στο βιβλίο. Στον έρωτα μπορεί φορές να υπήρξε αδύναμος όμως σαν άνθρωπος, σαν δάσκαλος, είναι ένας χαρακτήρας με κοινωνική συμπεριφορά προς μίμηση. Ευγενικός, ταπεινός, με τρόπους και κυρίως με αισθητική. Ζει με ποιότητα σε όλες τις στιγμές της ζωής του. Κι όταν λέμε ποιότητα δεν εννοούμε απαραίτητα χρήματα. Η ποιότητα έχει να κάνει με τον χαρακτήρα, τον τρόπο που επιλέγει να ζει και κινείται ένας άνθρωπος, χαρακτηριστικά που ώς έναν βαθμό έδωσα και στον Τζανή. Κάποιοι αναγνώστες ίσως θεωρήσουν τους ήρωες και λίγο comme il faut, αλλά οι συγκεκριμένοι άνθρωποι, οι συγκεκριμένοι χαρακτήρες δεν μπορούν να κάνουν αλλιώς. Είναι στη φύση τους να γοητεύουν με αυτό που είναι. Κάποιος πρέπει να γράψει και γι’ αυτούς. Γιατί ακόμη και αυτοί οι επιτυχημένοι χαρακτήρες δικαιούνται να κάνουν λάθος επιλογές. Αυτό δεν αναιρεί τη γοητεία τους. Ίσως μάλιστα προσθέτει σε αυτή.
Έμπνευση, ταλέντο, δουλειά.
Όλα χρειάζονται, ειδικά στην τέχνη. Τίποτε από αυτά δεν αρκεί από μόνο του. Η τέχνη είναι απαιτητική κι όποιος νομίζει το αντίθετο είτε δεν έχει ασχοληθεί ποτέ είτε την κακομεταχειρίζεται. Η δημιουργία ενός έργου πέρα από τη χαρά της ίδιας της δημιουργίας είναι μια επίπονη διαδικασία. Από τη σύλληψη μιας ιδέας ώς το τελικό αποτέλεσμα έχουν προηγηθεί άπειρες ώρες τριβής με το έργο, εσωτερικής πάλης, προβληματισμού προκειμένου ο καλλιτέχνης να παραδώσει ένα αποτέλεσμα άρτιο, ένα έργο άξιο λόγου.
Ένστικτο.
Στην τέχνη και στην αγάπη το ένστικτο αρκεί, όπως αντιγράφω τα λόγια του Ανατόλ Φρανς ως επικεφαλίδα σε ένα από τα κεφάλαια του βιβλίου. Το ένστικτο πάντα ξέρει, ακόμη κι όταν δεν θέλουμε να το ακούσουμε. Έχει τρόπους να μας χτυπήσει καμπανάκια, να μας αφυπνίσει, να μας προβληματίσει. Δεν το ακούμε παρά μόνο όταν είμαστε έτοιμοι. Άλλες φορές είναι άμεση η αντίδρασή μας άλλες καθυστερούμε ή την αναβάλλουμε. Είναι η ανάγκη της ελπίδας καμιά φορά που προπορεύεται του ενστίκτου. Η ελπίδα ότι κάτι θα γίνει αλλιώς, ότι ίσως δεν κάναμε λάθος επιλογή, ότι ίσως δεν είμαστε περισσότερο καχύποπτοι από όσο χρειάζεται. Κατά βάθος ξέρουμε. Δικαιούμαστε, ωστόσο, να ελπίζουμε ώς εκεί που δεν μας κάνει συναισθηματικό κακό. Όταν αντιληφθούμε κάτι τέτοιο πρέπει να βρούμε τη δύναμη, τον τρόπο, να απαγκιστρωθούμε. Το οφείλουμε στον εαυτό μας, στο ένστικτό μας.
Ερωτισμός.
Η τέχνη είναι κυρίως ερωτισμός είτε έκδηλος είτε καμουφλαρισμένος. Η ίδια η διαδικασία παραγωγής της τέχνης κρύβει συνθήκες έρωτα όταν ποιείται. Οι καλλιτέχνες νιώθουν μια μορφή έκστασης όταν βρίσκονται σε έμπνευση. Είναι όλοι: Ο καλλιτέχνης, η έμπνευση, το έργο, η τέχνη, συνένοχοι σε μια αμαρτία που είναι έγκλημα να μην υποκύψει κανείς.
Απόλαυση.
Η απόλαυση θα έπρεπε να είναι ο κύριος σκοπός σε καθετί που επιλέγουμε να κάνουμε στη ζωή μας. Σκοπός της ανάγνωσης είναι η απόλαυση, της τέχνης το ίδιο, του φαγητού, του κρασιού, των ταξιδιών, του έρωτα, των στιγμών. Δεν έχει νόημα να δαιμονοποιούμε την απόλαυση ή να νιώθουμε ενοχές γι’ αυτή. Καθένας μας βρίσκει απόλαυση σε διαφορετικά πράγματα. Το σημαντικό είναι να την απενοχοποιήσουμε διότι η επίγευση της ζωής είναι αυτό ακριβώς: Η ζωή που ζήσαμε ουσιαστικά, οι έρωτές μας, η αγάπη που δώσαμε και που πήραμε, οι φίλοι που πορευτήκαμε, οι στιγμές που άξιζαν τον χρόνο που τους αφιερώσαμε.
Κυρία Γκανέτσα, σας περιμένουμε στον Βόλο στις 10 του Μάη.
Σε αυτό το σημείο θέλω να σας ευχαριστήσω πολύ για την τιμή να προλογίσετε την εκδήλωση που με πολύ μεράκι έχουμε ετοιμάσει για το κοινό του Βόλου. Ο Βόλος είναι πάντα φιλόξενος και ανοιχτός σε καινοτόμες καλλιτεχνικές προτάσεις. Την Τετάρτη, λοιπόν, 10 Μαΐου, στις 19.00, στο Αμφιθέατρο του Ιδιωτικού Σχολείου «Άγιος Ιωσήφ», για το «Θείο δώρο», την τέχνη και τον έρωτα θα συζητήσουν συγγραφείς, εικαστικοί και φίλοι της τέχνης. Παράλληλα θα υπάρχει έκθεση ζωγραφικής δεκατεσσάρων καλλιτεχνών της πόλης. Μαζί μας θα είναι το Οινοποιείο Αποστολάκη που προσφέρει με το κρασί και η chef και food blogger Ελένη Καπνιά με γευστικές προτάσεις. Την εκδήλωση στηρίζουν, επίσης, η Ελληνική Μέριμνα Βόλου, ο Σοροπτιμιστικός Όμιλος Βόλου «Θέτις», ο Ελληνογαλλικός Σύνδεσμος Βόλου και το Βιβλιοπωλείο «Πλαστελίνη» και φυσικά είναι δωρεάν στο κοινό. Επιθυμία μας να μας ενώσει εκείνο το βράδυ η τέχνη, όποιο είδος, όποια μορφή κι αν ταιριάζει στον καθένα!
Θείο δώρο, η γνωριμία μας.