Του Κυριάκου Παπαγεωργίου
Πώς έγινε και χάθηκε η μεγάλη ευκαιρία, ώστε η ελληνική γλώσσα ν’ αποτελέσει την παγκόσμια γλώσσα επικοινωνίας, αυτή δηλαδή που σήμερα κατέχει η αγγλική;
Mια συνοπτική αναδρομή και ανάλυση στην ιστορία της γλώσσας θα μας διαφωτίσει, πιστεύω…
Όλες οι Οικουμενικοί Σύνοδοι επεξεργάζονται ελληνιστί το τριαδικό δόγμα.
Οι Βυζαντινοί, από τα πρώτα χρόνια του Μ. Κωνσταντίνου, δεν έπαψαν να χρησιμοποιούν την κλασική ελληνική γλώσσα.
Ο Ηράκλειος, επέβαλε την ελληνική γλώσσα στους Σλάβους (γλωσσικό εξελληνισμό) τον 630 μ.Χ.
Τα πρώτα επίσημα βουλγαρικά κείμενα είναι γραμμένα στην ελληνική γλώσσα.
Η χειραφέτηση της Ιταλίας, από την Πόλη, η στέψη του Καρλομάγνου το 800 μ.Χ., η ανάδειξη της Βενετίας, η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία των Καρολιδών και μετέπειτα των Οθωνιδών Γερμανών έπαιξαν ρόλο στην απομείωση της ισχύος της ελληνικής γλώσσας.
Κύριλλος και Μεθόδιος, 863 μ.Χ. Διαδίδουν τον χριστιανισμό στους σλάβους και μαζί την ελληνική γλώσσα.
Ο Φρειδερίκος Μπαρμπαρόσσα, αποκαλεί υποτιμητικά τον Μανουήλ «Δεν είσαι βασιλεύς των Ρωμαίων, αλλά των Γραικών».
Επίσης παίζουν σημαίνοντα ρόλο οι λεγόμενοι Σκοτεινοί αιώνες (7ος-9ος) που χαρακτηρίζονται από τις σλαβικές επιδρομές.
Τον ίδιο σημαντικό ρόλο παίζουν στη διάδοση της γλώσσας ο Μιχαήλ Χωνιάτης (από τις Χώνες) κι ο Ευστάθιος.
*
«Καημένε Αλέξανδρε, που πριν προλάβεις ν’ αποκληθείς Μέγας πήγες να λουστείς στα κατάψυχρα ύδατα ενός ασήμαντου ποταμού, για να αφήσεις ορφανή, από την πιο σημαντική γλώσσα, την οικουμένη…».
Οδυσσέας Ελύτης, «Ο Κήπος με τις Αυταπάτες»
Την πιο σημαντική γλώσσα… Στην οικουμένη… Που δεν έγινε, από μελετημένη διαστροφή, που διαπνέονταν από μίσος για κάθε τι ελληνικό (και για τη γλώσσα), η παγκόσμια γλώσσα της οικουμένης…
Από καθαρή σύμπτωση ή από σκοπιμότητα, σατανική μάλιστα, που οφείλουμε να τη χρεώσουμε στους Λατίνους, και κατ’ επέκταση στους παπικούς (Ιταλούς) του μεσαίωνα.
Η μεγάλη ώρα της ελληνικής γλώσσας… Tόσο στην Αθήνα (τον 5ο αιώνα), όσο και στην Πέλλα (τον 4ο), στην Αλεξάνδρεια (τον 3ο), μα και στον κόσμο ολόκληρο (για 22 ολόκληρους αιώνες), αρχής γενομένης από τον ομηρικό 8ο προχριστιανικό αιώνα.
Η ελληνική γλώσσα! Κι όμως…
Κι όμως δεν έγινε η γλώσσα της οικουμένης.
Που ήταν το μεγάλο πάθος των γερμανών φιλοσόφων και διανοητών. Που ανέβλυζε από τον έρωτα και την τριβή του γερμανικού πνεύματος στη σημαντικότερη γλώσσα του κόσμου.
Που επιχείρησαν ανεπιτυχώς να την καθιερώσουν ως τέτοια οι Γερμανοί στοχαστές της ανθρωπότητας. Που την έφεραν στο προσκήνιο της ιστορίας ύστερα από δυο χιλιάδες χρόνια. Κι εξακολουθούν και σήμερα να ζουν κάτω από το φως της…
Ποιοι; Οι Γερμανοί…
*
Αλλά ας δούμε π ο ύ έγινε το λάθος. Αν πρόκειται για λάθος. Ή για εσκεμμένο υπολογισμό, προκειμένου να εξαφανιστεί η παγκόσμια έως τότε γλώσσα όχι μόνο της Μεσογείου, αλλά και της οικουμένης.
Τι γύρευε ο Μεγαλέξανδρος στα βάθη της Ασίας; Όλες οι ενδείξεις, οι πληροφορίες και τα γραπτά κείμενα οδηγούν στην άποψη ότι ο Αλέξανδρος διέβη τον Ρουβίκωνα της Ανατολής για να μεταλαμπαδεύσει τη γλώσσα που είχε διδαχθεί από μικρός και για την οποία διατηρούσε αμείωτο πάθος. Την ελληνική. Για τη γλώσσα λοιπόν έφτασε έως εκεί ο κοσμοκράτορας και γι’ αυτή έγινε ο πόλεμος, τόσο μακριά από την Ευρώπη…
*
Ας δούμε επίσης τι έκαμε ο Πτολεμαίος ο Αλεξανδρινός, διάδοχος του μεγάλου στρατηλάτη: Επειδή στην επικράτειά του, την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου ζούσαν πολλοί λαοί και πολλές φυλές, οι περισσότερες μη ελληνικές, όπως Αιγύπτιοι, Σύροι, Βαβυλώνιοι, Εβραίοι, Αρμένιοι, Ρωμαίοι και λαλούσαν πολλές γλώσσες αποφάσισε επιστρατεύοντας εβδομήντα Έλληνες φιλολόγους, γνώστες της εβραϊκής γλώσσας για να μεταφράσουν την Παλιά Διαθήκη στα ελληνιστικά ελληνικά. Και το έργο αυτό, στην ελληνική γλώσσα, έγινε «έργο εσαεί».
Πού ήταν τότε η αγγλική γλώσσα; Στα χρονοντούλαπα της αφάνειας και της σιωπής. Κυκλοφορούσε σε μια βάρβαρη περιοχή, περιχαρακωμένη και αμετάδοτη, στους γειτόνους και πέρα από τη θάλασσα της Μάγχης.
*
Αλλά μπορούμε να ξεκινήσουμε – με ποιους άλλους; – με τους ποιητές, τους σοφούς και τους καλλιτέχνες που ενώ δεν ήσαν Έλληνες, στην εποχή τους, «αναγκάστηκαν» (από εσωτερική παρόρμηση) ή αποφάσισαν με αγάπη να μάθουν ελληνικά και να προσαρμοστούν στη γλώσσα που τότε ήταν παγκόσμια…
Κι έγραψαν αριστουργήματα…
Σημειώστε, παρακαλώ, ονόματα μη Ελλήνων που έσκυψαν στην ελληνική γλώσσα κι έγραψα αριστουργήματα:
Μελέαγρος από τα Γάδαρα της Συρίας.
Στράτων, από Σάρδεις 2ος αι. π.Χ.
Επίχαρμος.
Αμμώνιος Σακκάς (Αλεξάνδρεια) 2ος-3ος αι. π.Χ.
Πλωτίνος, από τη Λυκόπολη της Αιγύπτου 205-270 μ.Χ.
Πορφύριος, Σύριος από την Τύρο, 234-301 μ.Χ.
Ιάμβλιχος (Σύρος), 250-325 μ.Χ.
Ιωάννης ο της Αποκαλύψεως (90 μ.Χ.).
Μέγας Βασίλειος, Καισάρεια.
Γρηγόριος, από τη Ναζιανζό.
Γρηγόριος από τη Νύσσα.
Κοσμάς ο Ινδικοπλεύστης (6ος αι. μ.Χ.).
*
Ο Γερμανός στοχαστής και φιλόλογος Wihlelm Nestle, από τη Στουτγάρδη, μεγαλωμένος μέσα στην οκταετή διαδικασία της προετοιμασίας του μεγάλου πολέμου που εξαπέλυσε ο συντοπίτης και ομοεθνής του κακοποιός, το 1940, αποκαλύπτει το μέγεθος και την τεράστια διάσταση του ελληνικού Λόγου, με το έργο του: «Vom Mythos zum Logos» (Από τον Μύθο στον Λόγο).
Ο ίδιος πιο πάνω Γερμανός στοχαστής, ο Wihlelm Nestle, με την επωδό του διάσημου και μοναδικού του έργου μιλάει για τον ελληνικό Λόγο…
Μα ο «λόγος» αυτός, με τις χίλιες έννοιες, που διατηρούσε η αρχαία αττική γλώσσα (όπως άλλωστε και ο ratio των Λατίνων) μπορεί να σημαίνει διάνοια, νόηση και νους και να μπερδεύεται κατά μια ή περισσότερες έννοιες με το Verstand και το Vernunft, όπως τα εννοούσε ο καθαρός καντιανός λόγος ή λογισμός, στον οποίο στηρίχθηκαν, ευτυχώς (ή δυστυχώς, όπως αποδείχτηκε εκ των υστέρων) αρκετοί «καθαρόαιμοι» Γερμανοί υποστηριχτές της ελληνικής γλώσσας.
Εκεί έχασε το παιχνίδι του ο Nestle…
*
Γιατί εκεί επενέβησαν οι Άγγλοι. Και καπέλωσαν τους Γερμανούς, προωθώντας, με κάλπικα κόλπα, τη δική τους γλώσσα ως ευρωπαϊκή γλώσσα αρχικά, διεθνή αργότερα, γλώσσα του εμπορίου και της ναυτοσύνης, αντί της ελληνικής που συνωστίζονταν – σχεδόν από κόμπλεξ των Ευρωπαίων «διαφωτιστών» στην άκρη της Μεσογείου.
Ποια; Η γλώσσα που είχε επικρατήσει είκοσι δύο αιώνες σε ολόκληρο τον πολιτισμένο και απολίτιστο κόσμο…
Ώς τα βάθη της Ασίας.
Ναι, Αλέξανδρε! Σε κλέψαν οι Άγγλοι, ύστερα από δεκαπέντε αιώνες επιτυχίας του έργου που είχες αναλάβει να εκτελέσεις.
Τη διάδοση και την επισημοποίηση της ελληνικής γλώσσας ως κοινής (εμπορικής, πολιτικής, πνευματικής, καλλιτεχνικής) γλώσσας ΟΛΟΥ του κόσμου…
*
Αναλογιστήκατε ποτέ τι θα γινόταν αν σήμερα ζούσαν ο Goethe, ο Immanuel Kant, o Haelderlin, o Nitze και o Winkelmann, που υποστήριξαν με πάθος την ιστορία και την τέχνη των Ελλήνων, και κυρίως τη γλώσσα τους;
Αλλά ποιος διέδωσε την αγγλική γλώσσα και πώς; Είναι ένα ερώτημα για το οποίο ντρέπονται οι Γερμανοί…
*
Ακόμη κι ο Ντοστογιέφσκι, αυτός ο γίγαντας της ρωσικής γλώσσας, στο πιο κρίσιμο και ιδιοφυές έργο του «Ο Ηλίθιος» χρησιμοποιεί ως τίτλο μια ελληνική λέξη: Ίντιοτ, που σημαίνει ιδιώτης, δηλαδή αποσυνάγωγος, το αντίθετο της έννοιας που χρησιμοποιεί ο Θουκυδίδης: Πολίτης, όχι ιδιώτης…