του Κυριάκου Παπαγεωργίου
Τη Μαρίνα, την κόρη του Μ. Καραγάτση, που ήλθε στον Βόλο και «παρουσίασε» τον πατέρα της, σε κείνη την εκπληκτική βραδιά, στο Αρχοντικό Ζαφειρίου, τη «γνώρισα», το 2000, σε ένα σπίτι της Χώρας – στην Ανδρο – όταν η οικογένεια Πολέμη, με φιλοξένησε ένα βράδυ και μου άνοιξε τα φωτογραφικά κειμήλια του Ανδρειώτικου πολιτισμού.
Όταν λέω τη «γνώρισα», εννοώ μέσα από φωτογραφίες, τόσο της ίδιας, του πατέρα της και ιδίως της μητέρας της, ζωγράφου Νίκης Καρυστινάκη – Καραγάτση που περιέχονταν στο οικογενειακό άλμπουμ της οικογένειας Πολέμη.
Eκεί και τότε είδα και θαύμασα την κορμοστασιά της, σε ηλικία δεκάξη ετών (το 1952), παρέα με τον ποιητή Οδυσσέα Ελύτη, σε μια γωνιά του αρχοντικού Πολέμη. Φυσικά είδα και θαύμασα εκπληκτικές (και ιστορικές) αποτυπώσεις του οικογενειακού άλμπουμ, οι οποίες απ’ ότι ξέρω μέχρι σήμερα δεν έχουν δημοσιοποιηθεί, καθώς αποτελούν περιουσιακό κειμήλιο της εξαιρετικής αυτής ανδρειώτικης οικογένειας.
Προϊόν εκείνης της γνωριμίας και σχέσης μου με την Άνδρο του πολιτισμού, υπήρξε το αφιέρωμά μου στην Κυριακάτικη ΘΕΣΣΑΛΙΑ της 17ης Φεβρουαρίου 2008, θέμα της οποίας ήταν «Η Άνδρος του Ανδρέα Εμπειρίκου».
*
Πέρασαν τα χρόνια και ξεχάστηκε εκείνη η γνωριμία κι ο εμπλουτισμός μου σε εικόνες της Άνδρου από την εποχή Εμπειρίκου – Ελύτη – Καραγάτση. Δεν ξαναντάμωσα με την οικογένεια Πολέμη. Και να που ήρθε η ώρα – ποιος να το πίστευε – ότι θ’ αντάμωνα πρόσωπο με πρόσωπο με τη Μαρίνα, όχι στο αρχοντικό Πολέμη στην Άνδρο, από την οποία μόλις είχα επιστρέψει, αλλά στο αρχοντικό Ζαφειρίου, στον Άγιο Ονούφριο του Βόλου.
Είχε προηγηθεί η εμπνευσμένη εισήγηση για την ελληνική λογοτεχνία του καθηγητή Ιστορίας και Θεωρίας Δημήτρη Δημηρούλη, η εντελώς «προσωπική» αλλά και πολύ διεισδυτική ματιά και παρέμβαση του Θεσσαλονικιού συγγραφέα Θανάση Τριαρίδη, η βιωματική, πρωτότυπη και πολλές φορές ιδιωματική, θα έλεγα, τοποθέτηση του εγγονού του Μ. Καραγάτση σκηνοθέτη και θιασάρχη Δημήτρη Τάρλοου, για να κλείσει η υπέροχη και μοναδική εκείνη βραδιά με την ειρωνική και ανοικτίρμονα πολλές φορές αναφορά της Μαρίνας Καραγάτση στον διάσημο πατέρα της και τη σχέση του (κυρίως επιστολική και ανέκδοτη) με τη μητέρα της.
Η αναφορά της Μαρίνας στις σχέσεις των γονιών της γεμάτη χιούμορ, αυτοκριτική, καυστική σάτιρα και δίχως υπαινιγμούς, ζωγράφισε έξοχα τη δυναστευτική συμπεριφορά του πατέρα της, αφήνοντας έντονα τα κατάλοιπα μιας «μεροληψίας του καλού», όπως την ονομάζει ο Γιάννης Ρίτσος…
Κλείνοντας την παρουσία της βραδιάς ο εξαιρετικά καταρτισμένος παρουσιαστής του Ιανού Νίκος Θρασυβούλου και αποχωρώντας το κοινό, έφυγαν όλοι οι ομιλητές από το πάνελ, αφήνοντας μόνη τη Μαρίνα, την οποία λίγο πριν είχε σκεπάσει με ένα σάλι ο γιος της, για να μην κρυώσει. Δεν κρύωνε, αλλά και δεν έπαιρνε την απόφαση να σηκωθεί. Η πρώτη που την πλησίασε ήταν η Ροσσάνα Πώποτα κι αμέσως μετά, αφού τις φωτογράφησα, βρήκα την ευκαιρία να πλησιάσω τη Μαρίνα και να της κάνω εξ εφόδου επίθεση για την Άνδρο και την οικογένεια Πολέμη.
Ανασήκωσε το κεφάλι της, με κοίταξε βαθιά μέσα στα μάτια – με κείνα τα βαθυπράσινα μπρισίμια που ακόμη σφάζουν καρδιές, παρά τα 82 της χρόνια – και με ρώτησε ποιος είμαι…
κόρη του Μ. Καραγάτση, από την προχθεσινή εκδήλωση στο Αρχοντικό Ζαφειρίου
«Δεν έχει σημασία» της είπα «το όνομά μου, σημασία έχει η Άνδρος, αυτή που σχεδιάζετε, με τα έργα που φιλοτεχνείτε»…
Κι επιδοθήκαμε σε μια βουτιά στα στέκια της Άνδρου, κυρίως τα πολιτιστικά, τις τέχνες, στο Ίδρυμα Κυδωνιέως, στον Εμπειρίκο και τον Ελύτη, καθώς και τις εκδρομές με τα γαϊδουράκια στα περίφημα μονοπάτια του νησιού που έκαμε όταν ήταν νέα και δροσερή, τότε που η Μαρίνα ήταν η μούσα του νομπελίστα ποιητή. Όλα αυτά της τα θύμισα από τις φωτογραφίες που μου είχε δείξει η οικογένεια Πολέμη, πριν δέκα χρόνια περίπου.
«Εμπάση περιπτώσει», της είπα, «θέλω να σας συγχαρώ για το έργο σας και να μ’ ακούσετε λίγο καθόσον αφορά τις τελευταίες μου ανακαλύψεις από τον βυθό της Παλαιόπολης.
Aνασηκώθηκε από το κάθισμα, για να μου πει: «Και πού ξέρεις εσύ, ένας Βολιώτης, τις αρχαιότητες της Παλαιόπολης»;
«Mπορώ να μιλάω ώρες γι’ αυτή της είπα, αλλά κα για τα «στήματα» και τις «αιμασιές» που τόσο αγαπάτε εσείς εκεί κάτω στην Άνδρο… Όμως το θέμα μου – μια και είστε αρχαιολόγος και ιστορικός – είναι ο αρχαιολογικός πλούτος που είναι βυθισμένος στο αρχαίο λιμάνι της Παλαιόπολης…
Κι αμέσως έβγαλα την OLYMPOUS για να της δείξω το τελευταίο μου ψηφιακό απόσπασμα από τον βυθό της Παλαιόπολης.
Συμπτωματικά μόλις είχα επιστρέψει από το Κόρθι, και από τις περιηγήσεις που πραγματοποίησα στις «αιμασιές» του νησιού αλλά και στον βυθό της Παλαιόπολης, από όπου είχα «αφαιρέσει» ένα πολύτιμο φωτογραφικό (και ιστορικό) υλικό. Φωτοϋλικό από τις αρχαιότητες που είναι καταχωνιασμένες στους πυθμένες της αρχαιότερης πόλης της Άνδρου.
«Στάσου», μου είπε, «τί είναι αυτά που βλέπω, είναι από την Παλαιόπολη; Mήπως είσαι δύτης της ενάλιας αρχαιολογίας»;
«Όχι», της είπα και συνέχισα να της δείχνω τα λείψανα και τα θραύσματα από τις κιονοστοιχίες, τις επιστέψεις και τα γείσα από τους αρχαίους σηκούς των ναών και των σπιτιών της Παλαιόπολης, όπως είναι αποτυπωμένα στα κάδρα των λήψεων που πέτυχα από τη βουτιά που πραγματοποίησα στον βυθισμένο όρμο της Παλαιόπολης.
*
Δεν μπορέσαμε να συνεχίσουμε τον λόγο και τον «μύθο» της Άνδρου, γιατί ένας φωτογράφος την κάλεσε εσπευσμένα προκειμένου να βγει ολόκληρο το πάνελ σε μια αναμνηστική…
Δυσανασχέτησε η Μαρίνα, με κοίταξε περίλυπα και κινήθηκε προς το μέρος που της είχαν υποδείξει για να φωτογραφηθεί…
28-8-2018