ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΧΑΡΙΤΙΝΗ ΜΑΛΙΣΣΟΒΑ
«Το στίγμα των βάλτων» η ποιητική σας συλλογή, με υπότιτλο «Ποιήματα της φυλακής» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΑΩ. Θα μας δώσετε κάποια στοιχεία της;
Πρόκειται για ποιήματα με αποκλειστικό θέμα τη φυλακή που ξεκίνησαν να γράφονται από το 2018 μέχρι σήμερα. Σε αυτή τη συλλογή έχω επιλέξει 33 από αυτά με μεγάλη δυσκολία. Το κριτήριο ήταν να αποδοθεί μια γενική εικόνα της ζωής στη φυλακή, της ψυχολογίας των κρατουμένων, του χώρου και των συνηθειών τους. Ο κόσμος έχει σκληρή και αυστηρή άποψη για τον έγκλειστο πληθυσμό που είναι στιγματισμένος και όχι άδικα. Δεν ξέρει, όμως, πόσος πόνος και απόγνωση πλανούνται καθημερινά πίσω από τα σίδερα. Πιστεύω ότι διαβάζοντας αυτά τα ιδιαίτερα ποιήματα θα αλλάξει αρκετά αυτή η πεποίθηση προς το καλύτερο.
Διδάσκετε εθελοντικά σε σωφρονιστικά καταστήματα. Τι σας κινητοποίησε στη συγκεκριμένη μορφή εθελοντισμού και τι έχετε αποκομίσει όλα αυτά τα χρόνια;
Πριν το 2016 η εξωστρέφεια ήταν μια άγνωστη λέξη αναφορικά με τις φυλακές. Το κράτος σπάνια χορηγούσε άδεια σε εθελοντές να εισέλθουν και να πραγματοποιήσουν ένα project που θα βελτίωνε τη ψυχολογία των κρατουμένων. Από τότε έχει κυλήσει πολύ νερό σε αυτό τον τομέα και τα αποτελέσματα είναι καταπληκτικά. Το 2018 οι έγκλειστοι στο Κ. Κ. Ναυπλίου ζήτησαν να κάνουν μαθήματα Αγγλικών. Όταν το έμαθα, δεν δίστασα να προσφέρω τις γνώσεις μου. Ο Βούδας είπε πως «Όταν είναι έτοιμος ο μαθητής, εμφανίζεται ο δάσκαλος».
Αυτά που έχω αποκομίσει δεν περιγράφονται! Τα συναισθήματα της πληρότητας και της χρησιμότητας προς μια ευάλωτη και περιθωριακή κοινωνική ομάδα, μαζί με εκείνα της εκπλήρωσης των στόχων με γνώμονα την επανένταξη τους ήταν και είναι η κινητήρια δύναμη κάθε φορά που περνάω την πύλη μιας φυλακής. Η φιλία με τους μαθητές και τα κοντινά τους πρόσωπα είναι ένας πολύ δυνατός δεσμός, γιατί η γνωριμία μας συμπίπτει με την πιο δύσκολη στιγμή της ζωής τους που συνεπάγεται τη στέρηση του ύψιστου αγαθού, της ελευθερίας.
Πιστεύετε πως η ποίηση και η λογοτεχνία γενικότερα οφείλουν να ασχολούνται με κοινωνικά μηνύματα;
Αναμφίβολα! Ο μεγεθυντικός καθρέφτης της συγγραφής αποκαλύπτει τις κοινωνικές παθογένειες μέσα από την πλοκή ενός μυθιστορήματος ή πιο λιτά μέσα από ένα ποίημα. Κανένας δεν θα διαβάσει ένα πληκτικό βιβλίο όπου κάποιος ερωτεύεται κάποια και αντίστροφα, παντρεύονται και όλα πάνε καλά. Οι αναγνώστες πρέπει να βρίσκουν λύσεις και να ανακουφίζονται μέσα από τα προβλήματα των ηρώων που περιγράφουν τα βιβλία και να παίρνουν ζωτικής σημασίας αποφάσεις για όσα τους συμβαίνουν ή θα μπορούσαν να τους συμβούν. Προλαβαίνει η γραφή πολλές τραγωδίες και τις αποτρέπει, αρκεί μια σελίδα να σταματήσει το κακό.
Ποια αξία θεωρείτε υπέρτατη;
Αυτή της συμπόνοιας. Ζούμε εποχή κοινωνικής απόσυρσης και εικονικότητας των κοινωνικών σχέσεων σε μεγάλο βαθμό. Θρέφοντας διαρκώς ένα ακόρεστο «Εγώ», ο άλλος περνάει νομοτελειακά σε δεύτερη μοίρα και γίνεται αόρατος. Όλη αυτή η αδιαφορία για τον συνάνθρωπο, εξαιτίας της έλλειψης αγάπης που δεν αξιωθήκαμε όταν έπρεπε, εξαφανίζει το στοιχείο της ανθρωπιάς και υποβαθμίζει το άτομο. Ολοκληρωνόμαστε μονάχα αγαπώντας και συμπονώντας τον άλλο, τον κάνουμε ορατό και έτσι γινόμαστε όλοι ευτυχείς.
Ποιοι ποιητές κινητοποίησαν τη δική σας γραφή;
Αμέτρητοι μέχρι και σήμερα. Κλασσικοί, άγνωστοι, προβεβλημένοι ή λιγότερο προκαλούν μέσα από τους στίχους τους τον προβληματισμό μου. Πάντως από τα πρώτα βιβλία που αγόρασα ήταν της Αλέκας Δήμου που είχε διατελέσει συντάκτρια στη «Θεσσαλία». Θυμάμαι το ποίημα της με τίτλο «Δώρο»: Πρέπει να φύγω τώρα / και συ πρέπει να ξέρεις / πως σου έχω αφήσει / την καρδιά μου για πάντα». Μέχρι σήμερα με διαπερνούν αυτοί οι στίχοι…
Ποιο βιβλίο διαβάσατε πρόσφατα και σας εντυπωσίασε;
Την «Ανθολογία Σύγχρονης Κουρδικής Ποίησης», εκδόσεις ΑΩ. Ποιήματα γραμμένα από άντρες ποιητές με έντονο το πατριωτικό στοιχείο, γεμάτα μνήμες και προσμονή, πλημμυρισμένα από το άδικο και το αβάσταχτο μαρτύριο που περνάει το έθνος τους. Ταυτίστηκα πολύ και σε κάποια σημεία δάκρυσα, τόσο έντονη είναι η γραφή τους.
Τι σημαίνει για εσάς η ποίηση;
Σημαίνει μια στιγμή, ένα επιφώνημα, λύτρωση και απελευθέρωση, συντροφιά, έρωτα και αθανασία.
Τι θεωρείτε εξέλιξη σε έναν συγγραφέα;
Να είναι διαφορετικός σε κάθε επόμενο βήμα που θα επιλέξει, να μη βολεύεται στις δάφνες του, να προβλέπει τις κοινωνικές τάσεις ακόμα και αν θεωρείται αιρετικός, να μην τον νοιάζει αν θα αρέσει σε όλους, αρκεί να αρέσει σε εκείνον το αντικείμενο του και να το κάνει χωρίς εκπτώσεις και στερεότυπα, σε γλώσσα που να κατανοεί το κοινό.
Ήταν για εσάς η περίοδος της πανδημίας γόνιμη, αναγνωστικά και συγγραφικά;
Περισσότερο συγγραφικά θα έλεγα, επειδή κατά περίεργο λόγο εμπνεύστηκα ακόμη και από το λευκό εξώφυλλο της Vogue που πέρασε ισχυρό μήνυμα χωρίς λόγια. Εκτός από ποιήματα και διηγήματα τελείωσα και το πρώτο μου μυθιστόρημα, δηλαδή την πρώτη μου απόπειρα να διηγηθώ σε 270 σελίδες μια ιστορία μοντέρνα, κάτι που φυσιολογικά το έκανα σε 15-25 στίχους!
Ασχολείστε με τη συγγραφή του επόμενου βιβλίου σας;
Έχω ήδη ξεκινήσει το δεύτερο μυθιστόρημα που όπως και το πρώτο αφορά σε πραγματικό γεγονός που οδήγησε τον ήρωα στο έγκλημα. Βλέπετε ο εθελοντισμός έφερε μια μεγάλη ανατροπή στη ζωή μου, καθώς μου αποκάλυψε την συγγραφέα μέσα στη ποιήτρια. Και αυτό το χρωστώ στους ανθρώπους που γνώρισα στις φυλακές και με εμπιστεύτηκαν. Δεν αφήνω μόνο εγώ το στίγμα μου σε αυτούς, αλλά και εκείνοι σε εμένα. Είμαι ευγνώμων!
Η Γκέλη Ντηλιά κατάγεται από τον Βόλο και ζει στο Ναύπλιο. Είναι καθηγήτρια Αγγλικών με ειδικότητα στις Μαθησιακές Δυσκολίες. Ως εθελόντρια στα Καταστήματα Κράτησης διδάσκει Αγγλικά, αγγλόφωνο θέατρο και διεξάγει Σεμινάρια – Εργαστήρια Ποίησης στα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας που λειτουργούν εντός αυτών. Έχει βραβευτεί ως ποιήτρια και διηγηματογράφος σε Πανελλήνιους και Παγκόσμιους Διαγωνισμούς. Έργα της βρίσκονται σε συλλογικές εκδόσεις. «Το στίγμα των βάλτων – Ποιήματα της φυλακής», εκδόσεις ΑΩ είναι η τέταρτη ποιητική της συλλογή.