Της Χαριτίνης Μαλισσόβα
Η γυναίκα έχει αποτελέσει πολλές φορές πηγή έμπνευσης συγγραφέων, λογοτεχνών και ποιητών, οι οποίοι μέσα από τα έργα τους εξέφρασαν και εκφράζουν τα συναισθήματα και συχνά τον θαυμασμό τους γι’ αυτές, δίνοντας μερικές από τις καλύτερες σελίδες τους. Ας δούμε όμως, τη γυναίκα, όπως παρουσιάζεται μέσα από τα μάτια και τα κείμενα έξι διαφορετικών δημιουργών, έξι πολύ πολύ διαφορετικών εποχών.
1) Η Αντιγόνη του Σοφοκλή είναι ίσως η ιδεωδέστερη μορφή σε όλη όχι μόνο την ελληνική αλλά και διεθνή γραμματεία και δραματουργία. Ένας χαρακτήρας πολυσύνθετος. Δεν θα ήταν δύσκολο να την χαρακτηρίσει κανείς, την στιγμή που τα ίδια της τα λόγια, οι πράξεις της, η συμπεριφορά της αναδεικνύουν την προσωπικότητά της. Είναι η εξεγερμένη ηρωίδα του Σοφοκλή, ένα αποτελεί σύμβολο απείθειας και ανυπακοής. Είναι μια γυναίκα που δεν φοβάται και δεν υποτάσσεται σε κανέναν. Οδηγός της είναι το συναίσθημα και όχι η λογική. Ή καλύτερα, αντιδρά στην ατίμωση του Πολυνείκη γιατί έτσι υπαγορεύουν οι άγραφοι νόμοι, αλλά και γιατί σπρώχνεται από το αίσθημα της αδελφικής αγάπης. Άλλωστε όπως λέει και η ίδια, έχει γεννηθεί μόνο για να αγαπάει.
Όταν ο Κρέοντας την ρωτάει αν ήξερε την διαταγή του, ενώ θα μπορούσε να αρνηθεί ότι την ήξερε και να ξεφύγει από οποιαδήποτε κατηγορία, εκείνη όχι μόνο δεν το αρνείται αλλά του εξηγεί ότι το έκανε γιατί δεν ήταν διαταγή του Δία και της Δίκης αλλά διαταγή ενός θνητού.
2) «Star – crossed lovers». Έτσι είχε χαρακτηρίσει ο Σαίξπηρ τον Ρωμαίο και την Ιουλιέτα. Ο πιο μεγάλος έρωτας όλων των εποχών ήταν καταδικασμένος από τα αστέρια.
Καλύτερα να χάσω τη ζωή μου από το μίσος τους, παρά ν’ αργοπεθαίνω χωρίς τη δικιά σου αγάπη. Ρωμαίος, Δεύτερη Πράξη – Σκηνή 2 (Ο κήπος των Καπουλέτων)*.
Ένας άνδρας και μια γυναίκα που δεν μπορούν να είναι μαζί. Από όλες τις ερωτικές ιστορίες της παγκόσμιας λογοτεχνίας, ο Ρωμαίος και η Ιουλιέτα, είναι ίσως, η πιο σπαρακτική.
Η Ιουλιέτα βρίσκει καταφύγιο στον πατέρα Λαυρέντιο. Ο μοναχός καταστρώνει ένα σχέδιο για να βοηθήσει το ζευγάρι. Δίνει στην Ιουλιέτα ένα φίλτρο, το οποίο θα την κάνει να μοιάζει νεκρή, ενώ στην πραγματικότητα θα βρίσκεται σε βαθύ ύπνο.
Το σχέδιο προβλέπει να την βγάλει ο Ρωμαίος από τον οικογενειακό τάφο και να δραπετεύσουν μαζί.
Τελικά, οι δύο νέοι πεθαίνουν, αφού η Ιουλιέτα –μιας και για τη γυναικεία φύση ο λόγος–, αρνείται να παντρευτεί κάποιον που δεν θέλει και κάνει τα πάντα για να βρεθεί με τον αγαπημένο της Ρωμαίο.
3) «Η Κυρία Ντάλογουεη» της Βιρτζίνια Γουλφ, είναι ένα βιβλίο που περιγράφει μία μέρα της ομώνυμης ηρωίδας, Κλαρίσα Ντάλογουέη. Από το πρωί που ξεκινάει τις ετοιμασίες για τη δεξίωση που θα δώσει το βράδυ, μέχρι και αργά το βράδυ που η δεξίωση έχει στεφτεί με απόλυτη επιτυχία και τελειώνει. Μέσα σ’ αυτό το διάστημα, γίνονται πολλά φλασμπάκ και περιγράφονται οι συνειρμοί της ηρωίδας, έτσι που ο αναγνώστης κινείται περισσότερο στο παρελθόν παρά στο παρόν καθώς προχωράει τις σελίδες. Η Γουλφ γίνεται καυστική χωρίς να έχει καυστικό ύφος. Καταπιάνεται με πολλά και δύσκολα θέματα, τις σχέσεις αντρών και γυναικών, τον έρωτα, τον κομφορμισμό, τη συμμόρφωση και τους τρόπους της Βρετανίας, τη βασιλεία σαν πολίτευμα, την δουλικότητα, τις ψυχικές διαταραχές και, βέβαια, τον τρόπο που αντιμετωπίζονταν όλα αυτά στην εποχή της. Ξεγυμνώνει την αναλγησία και την ψυχρότητα της άρχουσας και αστικής τάξης της χώρας της χωρίς να επιτίθεται, χωρίς να φαίνεται με την πρώτη ματιά ότι κατηγορεί κάποιον. Όλα γίνονται μέσα από τους ήρωές της, τις πράξεις τους και τις επιλογές τους.
4) Η Άννα Καρένινα (Λ.Τολστόι) είναι η συναρπαστική ιστορία μιας γυναίκας που αψήφησε τις συμβάσεις της εποχής της, ακολουθώντας την παθιασμένη προσωπικότητά της ως την αυτοκαταστροφή. Ταυτόχρονα, αποτελεί μια συγκλονιστική τοιχογραφία της Ρωσικής κοινωνίας του 19ου αιώνα, αλλά και μια διαχρονική σπουδή πάνω στη ζήλια, την ενοχή, αιώνα. Σημαντικό ρόλο παίζει και η υποκρισία και το ερωτικό ένστικτο, που συγκινεί και σήμερα όσο και την εποχή που γράφτηκε.
5) Γραμμένο πίσω στο 1856 από τον Γκουστάβ Φλωμπέρ, «Η Μαντάμ Μποβαρύ» είναι ένα βιβλίο που έχει μπει στο πάνθεον των μεγάλων κλασικών έργων της λογοτεχνίας. Η ομώνυμη ηρωίδα του έργου αποτελεί έναν από τους πλέον αναγνωρίσιμους λογοτεχνικούς χαρακτήρες και ακόμα και σήμερα εν έτει 2015, πάνω από 160 περίπου χρόνια μετά τη συγγραφή του, είναι επίκαιρο και εύκολα μπορεί να καταλάβει κανείς την αίσθηση που προκάλεσε όταν εκδόθηκε την εποχή εκείνη.
Η Έμμα, με άκρως θρησκευτική ανατροφή, όταν ανακαλύπτει ότι δεν της ταιριάζει η μοναστική ζωή, παντρεύεται τον Κάρολο Μποβαρύ, έναν ήπιο άνθρωπο που έχει χάσει τη γυναίκα του.
Κυρία Μποβαρύ, πια, αντιλαμβάνεται από κάποια στιγμή και μετά πως ο γάμος της δεν είναι αυτό ακριβώς που προσδοκούσε. Οι πόθοι και οι εσωτερικές επιθυμίες της παραμένουν ανεκπλήρωτα όνειρα και αυτό που ζει δεν την γεμίζει. Νιώθει πνιγμένη αλλά και απογοητευμένη από την τροπή της ζωής της. Ο χαρακτήρας της αλλάζει και σύντομα γίνεται νευρική, κυκλοθυμική ως και υστερική κάποιες φορές, με απαιτήσεις και γενικότερα ένας δύσκολος άνθρωπος. Παράλληλα μέσα στο μυαλό της η ιδέα των πειρασμών «παίζει» συνεχώς και αργά ή γρήγορα ενδίδει σε αυτούς. Το αποτέλεσμα όπως είναι φανερό πως θα εξελιχθεί, είναι να καταστρέψει τη ζωή, την δική της αλλά και της οικογένειας της.
Ο Φλωμπέρ, χτίζει με αριστουργηματικό τρόπο τον χαρακτήρα της Έμμας Μποβαρ,έναν τέτοιο λογοτεχνικό χαρακτήρα ικανό να μισηθεί και να αγαπηθεί εξίσου από το κοινό, που σίγουρα όμως θα μείνει αξέχαστος στην ιστορία και θα σκανδαλίζει τους αναγνώστες. Τελικά, τα κλασικά είναι ακριβώς κλασικά για κάποιο λόγο. Η Μαντάμ Μποβαρύ είναι ένα από αυτά και σίγουρα κάποια στιγμή της ζωής του ο κάθε βιβλιόφιλος θα πρέπει να την γνωρίσει.
6) Ο Λόρενς από την πλευρά του σπρώχνει τη λαίδη Τσάτερλι στην αγκαλιά του εραστή. Την αποσυνδέει από τον σύζυγο-σακάτη. Την κάνει να γλιστρά στις ορέξεις του σώματος, μα και της ψυχής. «Απεταξάμην την υποκρισία», θα μπορούσε να φωνάξει σήμερα. Ποιος είναι τελικά ο καλός; Οι πρωταγωνιστές του Ιψεν ή η λαίδη Τσάτερλι και πώς ένας συγγραφέας αποδέχεται με τόσο πείσμα και χωρίς να υποχωρήσει ούτε βήμα από τη συγγραφική κοσμοθεωρία του να ζήσει με ένα βιβλίο απαγορευμένο στο προσκεφάλι του;
Αν ζούσε σήμερα ο Λόρενς κι αν χρειαζόταν να φανταστεί μια νέα λαίδη Κόνστανς, ίσως κάπου έγραφε, στο κομπιούτερ του πια: Αγαπώ σημαίνει ζω μες στην αέναη συνύπαρξη του τρόμου και του θαύματος… ίσως γιατί στην εποχή του το θαύμα όφειλε να παραμένει έγκλειστο μέσα στα θλιβερά, δίχως έρωτα δωμάτια.
Θα κλείσω με τα λόγια ενός Έλληνα συγγραφέα,του Δημήτρη Στεφανάκη, (ο οποίος στα βιβλία του διαχειρίζεται διαφορετικές προσωπικότητες γυναικών) τα οποία αποτέλεσαν κίνητρο για να καταπιαστώ με τις πιο πάνω κυρίες.
“Η θέση της γυναίκας στον κόσμο υπήρξε ανέκαθεν ένα από τα μείζονα λογοτεχνικά ζητήματα. Από την Αντιγόνη μέχρι την Ιουλιέτα και από την Άννα Καρένινα και την Μαντάμ Μποβαρύ μέχρι την λαίδη Τσάτερλι και την κυρία Νταλογουέη, αναδείχθηκαν οι πιο λεπτές αποχρώσεις της γυναικείας φύσης σ’ ένα κόσμο που δεν φτιάχτηκε για κορίτσια… Η σημερινή μέρα, αν μη τι άλλο, παραπέμπει στα μεγάλα αριστουργήματα της λογοτεχνίας που έθεσαν με τον πιο δραματικό τρόπο το παρακάτω ερώτημα: «Τι θα ήταν ο κόσμος αυτός αν δεν υπήρχαν οι γυναίκες;”