του Ριχάρδου Σωμερίτη
Θα «αποκτήσουμε» το αργότερο σε λίγες εβδομάδες (λένε) νέα γερμανική κυβέρνηση Μέρκελ. Γράφω «θα αποκτήσουμε» γιατί σε μεγάλο βαθμό για την Ευρωπαϊκή Ένωση και σε μεγαλύτερο ακόμη βαθμό για μας η όποια γερμανική κυβέρνηση είναι το ίδιο σημαντική για τους Γερμανούς και για μας.
Αυτή τη στιγμή η Ευρώπη είναι «γερμανική». Ευτυχώς πάντως η Γερμανία είναι σήμερα παρά τους «εναλλακτικούς», που δοξάζουν τη Βέρμαχτ, παραδειγματικά δημοκρατική και θέλει να είναι (ηγετικά) ευρωπαϊκή.
Άλλο όμως το πώς ακριβώς η πλούσια αυτή χώρα αντιλαμβάνεται και την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη. Από την αντίληψη αυτή θα εξαρτηθεί και η τύχη του χρέους μας, ενδεχομένως και η θέση μας στη ζώνη του ευρώ. Όσο και το μέλλον των προτάσεων του Γάλλου προέδρου Μακρόν για υπουργό οικονομικών της Ευρωζώνης, κοινό προϋπολογισμό, δημοκρατικό της έλεγχο από το σώμα των ευρωβουλευτών που προέρχονται από τις 18 χώρες της νομισματικής ένωσης.
Οι κάπου τριάντα προτάσεις του κ. Μακρόν αφορούν πολλά άλλα καίρια ευρωπαϊκά προβλήματα: Το μεταναστευτικό, την ασφάλεια, την άμυνα, την έρευνα ακόμα και την παιδεία. Ανακοινώθηκαν με λαμπρή σκηνοθεσία από τον Γάλλο πρόεδρο στην ιστορική μεγάλη αίθουσα τελετών της Σορβόνης, στο Παρίσι, ως συνέχεια του λόγου του στην Πνύκα, δύο ημέρες μετά από τις γερμανικές εκλογές.
Αν οι εκλογές αυτές είχαν επιτρέψει την επανασύσταση της «μεγάλης συμμαχίας» των Γερμανών χριστιανοδημοκρατών με τους σοσιαλδημοκράτες η γαλλογερμανική ευρωπαϊκή συνεννόηση θα ήταν όπως όλοι πιστεύουν ευχερέστερη. Δυστυχώς (και για μας) το αποτέλεσμα οδηγεί προφανώς – μικρές οι ελπίδες για ανατροπή- σε συμμαχία των χριστιανοδημοκρατών με τους «φιλελεύθερους» και τους «πράσινους». Και οι μεν και οι δε, κυρίως οι μεν, υπερασπίζονται με πείσμα τις τσέπες των Γερμανών φορολογουμένων που απειλούν, όπως καλώς ή κακώς πιστεύουν, οι σπάταλοι και χασομέρηδες «νότιοι». Που χωρίς να το λένε πάντα ανοιχτά περιλαμβάνουν και τους Γάλλους!
Να γιατί ο πρόεδρος Μακρόν προχώρησε στη σύνταξη ενός προϋπολογισμού για το 2018 που με στόχο – άλλοι λένε πρόσχημα – την ανάπτυξη ελαφρύνει τους πολύ πλούσιους και επιβαρύνει τους πιο φτωχούς όπως εξ αντικειμένου είναι οι συνταξιούχοι.
Και να γιατί ως εισαγωγή στην «αναπτυξιακή του πολιτική» προχώρησε με διατάγματα και όχι με νόμους σε μια σημαντική αλλαγή των εργασιακών σχέσεων και του εργατικού δικαίου: Ουσιαστικός περιορισμός του ρόλου των συνδικάτων στις μεσαίες και κυρίως στις μικρές επιχειρήσεις, δραστική μείωση των αποζημιώσεων από τα εργατικά δικαστήρια ακόμα και για αυθαίρετες απολύσεις κ.ά. Η κυβέρνηση τόνισε ότι με αυτά τα μέτρα θέλει να διευκολύνει τις προσλήψεις για να μειωθεί η ανεργία. Η απάντηση των συνδικάτων είναι ότι διευκολύνει κυρίως τις απολύσεις.
Ο κ. Μακρόν είχε δηλώσει σε ομιλία του στην Αθήνα προς τα μέλη της γαλλικής κοινότητας, η οποία στις προεδρικές εκλογές τον είχε υπερψηφίσει, ότι όσοι αντιδρούν στην πολιτική του είναι «τεμπέληδες» και ακραίοι. Πολλοί πιστεύουν ότι η κατρακύλα του στις δημοσκοπήσεις οφείλεται και σε αυτή τη δήλωση. Πάντως ως τώρα οι συνδικαλιστικές πρωτοβουλίες μαζικών διαδηλώσεων και απεργιών δεν έπεισαν.
Αν εξετάσει κανείς τις πολιτικές Μακρόν με βάση τις δικές μας εμπειρίες μπορεί να κατανοήσει ότι επιβλήθηκαν και θα επιβληθούν και νέες μεταρρυθμίσεις (συνταξιοδοτικό, επαγγελματική επιμόρφωση κ.ά.) που θυμίζουν «τρόϊκα» χωρίς τρόϊκα. Η λογική του κ. Μακρόν είναι «φιλελεύθερη» και ως ένα σημείο πολιτικά ρεαλιστική: Θέλει να αφαιρέσει από τους ευρωπαίους εταίρους της χώρας του το επιχείρημα ότι με τα προβλήματα που έχει δεν μπορεί να παίζει ηγετικό ρόλο.
Κυρίως αν η κ. Μέρκελ αναγκαστεί να έχει ως υπουργό οικονομικών έναν από τους χρηματοπιστωτικά εθνικιστές «φιλελεύθερους» που θεώρησαν ευρωπαϊκά ενδοτικό ακόμα και τον κ. Σόιμπλε!
Λόγω Γερμανίας και αναμονής σχηματισμού της νέας κυβέρνησης δεν είναι μόνο ο κ. Μακρόν που πρέπει να περιμένει. Γιατί υπάρχει και το τεράστιο θέμα της Βρετανίας – που μπορεί να ακολουθηθεί, αν όπως δηλώθηκε προκύψει, και από ένα αίτημα μιας πιθανής ανεξάρτητης Σκωτίας για ένταξη στην
Ε.Ε.
Οι διαπραγματεύσεις για την αποδέσμευση του υπό αμφισβήτηση Ηνωμένου Βασιλείου
συνεχίζονται αλλά δύσκολα. Δύο είναι ανάμεσα σε πολλά άλλα τα πιο δύσκολα προβλήματα: 1. Πόσα κεφάλαια οφείλει το Λονδίνο στις Βρυξέλλες λόγω συμβατικών υποχρεώσεων και 2. Το καθεστώς των Βρετανών πολιτών στην Ευρώπη και των Ευρωπαίων (συνεπώς και Ελλήνων) πολιτών στη Μεγάλη Βρετανία.
Είναι τόσο μπλεγμένη η κατάσταση που δημιούργησε το τυχοδιωκτικό δημοψήφισμα για το Μπρέξιτ που πολλοί αναζητούν σήμερα στο Λονδίνο τους τρόπους ενδεχόμενης ανατροπής του με ένα δεύτερο δημοψήφισμα (μάλλον όμως αμφίβολης νομιμότητας).
Και όλα αυτά συμβαίνουν ενώ σε όλη ουσιαστικά την Ευρώπη εκδηλώνονται τάσεις ακραίου εθνικισμού αν όχι αυταρχισμού και ξενοφοβίας. Το έζησε η Γαλλία με την Λεπέν, το ζει η Γερμανία με τη δήθεν «εναλλακτική» που σε πολλά μας επιστρέφει στη δεκαετία του ’30. Όπως πρόσφατα το έζησε η Ολλανδία και το ζούμε εδώ με μια εγκληματική και ναζιστικής ιδεολογίας υπόδικη Χρυσή Αυγή, τρίτο κόμμα στη Βουλή.
Δεν θα προσθέσω φυσικά την ισπανική εθνική κρίση στην ίδια κατηγορία κι ας έχει εθνικιστικό χαρακτήρα το αίτημα ανεξαρτησίας της ήδη αυτόνομης και σχετικά πλούσιας Καταλονίας.
Γιατί το αίτημα αυτό είναι «αρχαίο» και δεν στηρίζεται στην ξενοφοβία ή τον ρατσισμό. Αλλά σε έκδηλες ιστορικές και πολιτιστικές διαφορές με την ανδαλουσιανή Ισπανία: Άλλη γλώσσα – και αυτή λατινογενής φυσικά – άλλη οικονομική υπόσταση, και μια μνήμη καταστροφής και πένθους όταν ο Φράνκο έσφαξε κατά χιλιάδες τους Καταλανούς δημοκράτες, αριστερούς και μη, εκτέλεσε τον πρόεδρό τους, φυλάκισε δεκάδες χιλιάδες και οδήγησε άλλους τόσους στο να διαλέξουν την εξορία.
Το τραγικό είναι ότι η απάντηση του Ραχόι και της κεντρικής κυβέρνησης της Μαδρίτης σε ένα σαφώς ανεδαφικό αίτημα δημοψηφίσματος ήταν – και συνεχίζεται – η πιο σκληρή αστυνομική παρέμβαση – 800 τραυματίες – εναντίον ειρηνικών ψηφοφόρων που μπορεί και να μην ήθελαν το «ναι».
Ακόμα μια φορά η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιμετώπισε το τεράστιο αυτό θέμα με μεθόδους διακυβερνητικούς όπως ο ΟΗΕ. Για να μην προσθέσει στην πολιτική της κρίση και μια κρίση εθνική; Αλλά, ιστορικά και πολιτικά η Ευρώπη είχε και θα έχει ομοσπονδιακό χαρακτήρα. Το παρακάμπτει. Και αυτός είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος που την απειλεί. Ενώ θα έπρεπε να είναι η ελπίδα της.