Η τρίμηνη γαλλική κατοχή της Θεσσαλίας το καλοκαίρι του 1917 από τη Στρατιά της Ανατολής, ήταν η κορύφωση του Εθνικού Διχασμού πριν από έναν αιώνα. Η είσοδος της Ελλάδας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και η σύμπραξή της με την Αντάντ, πραγματοποιήθηκε μόνο μετά από τη στρατιωτική παρέμβαση των Συμμάχων. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος επιδίωκε την εμπλοκή της χώρας στο πλευρό της Αντάντ, πιστεύοντας πως έτσι θα εκπλήρωνε το όραμα της «Μεγάλης Ιδέας», το οποίο όμως κατέληξε στην τραγωδία της Μικρασιατικής Καταστροφής. Βέβαια, η ουσία είναι πως υπό την πίεση των γαλλικών στρατευμάτων, ο βασιλιάς Κωνσταντίνος Α’ παραιτήθηκε από τον θρόνο και άνοιξε ο δρόμος για την πραγμάτωση των σχεδίων του Βενιζέλου.
Τα γεγονότα που σημάδεψαν τον Εθνικό Διχασμό έχουν ερευνηθεί σε βάθος από Έλληνες ιστορικούς, αλλά εξίσου μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει η προσέγγιση των ξένων στα όσα συνέβησαν το 1917. Το νέο βιβλίο του Χαράλαμπου Χαρίτου, το οποίο παρουσιάστηκε χθες στη Λαϊκή Βιβλιοθήκη και φέρει τον τίτλο «Η γαλλική κατοχή της Θεσσαλίας (1917) με τη ματιά των ξένων – Συλλογή τεκμηρίων», κινήθηκε ακριβώς προς αυτή την κατεύθυνση. Ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας εντόπισε πηγές από το εξωτερικό και θέλησε έτσι να δώσει τη δική του ερμηνεία στην εισβολή των Γάλλων στη Θεσσαλία, αλλά και την απήχηση που είχαν τα γεγονότα εκείνα στο εξωτερικό.
«Με ενδιαφέρει η απήχηση των γεγονότων του 1917 και συγκεκριμένα της γαλλικής κατοχής της Θεσσαλίας. Έχει ενδιαφέρον το πώς είδαν την εισβολή στην περιοχή μας αρχές Ιουνίου 1917, αλλά και γιατί έγινε. Τα τεκμήρια είναι όλα στα γαλλικά και μερικά στα αγγλικά. Αφότου βρέθηκαν και μεταφράστηκαν στα ελληνικά εκατοντάδες σελίδων, εν τέλει επιλέχθηκαν αυτά που αναφέρονται στη Θεσσαλία και στα γεγονότα που έλαβαν χώρα πριν από έναν αιώνα ακριβώς», σημείωσε ο διακεκριμένος ακαδημαϊκός και ερευνητής της τοπικής Ιστορίας.
Ο κ. Χαρίτος επισήμανε ότι η Στρατιά της Ανατολής κατέλαβε τη Θεσσαλία, προκειμένου να εξαναγκαστεί σε παραίτηση ο τότε βασιλιάς των Ελλήνων: «Οι Γάλλοι ήταν εισβολείς. Και η εισβολή έγινε για να πιεστεί η κυβέρνηση των Αθηνών, δηλαδή ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος να παραιτηθεί του θρόνου και να μπορέσει το κράτος της Ελλάδας να συμβάλει στην Αντάντ, στις συμμαχικές ενέργειες εναντίον των Γερμανοαυστριακών και των Βουλγάρων. Από τη Θεσσαλονίκη, όπου είχε την έδρα της η Στρατιά της Ανατολής, άρχισε την κάθοδό της προς Αθήνα, όπου υπήρχε η βασιλική κυβέρνηση. Η κατάληψη της Θεσσαλίας ήταν στην ουσία ένα είδος εκβιασμού στον Κωνσταντίνο, ώστε να σηκωθεί να φύγει, για να αφήσει τον Βενιζέλο να σχηματίσει και πάλι κυβέρνηση και να συμπράξει με τους συμμάχους».
Όσο για τον ρόλο του Βενιζέλου; Ο Χαράλαμπος Χαρίτος είπε: «Στην περίπτωση της εισβολής των Γάλλων κινήθηκε παρασκηνιακά. Προσδοκούσε να κατέβουν οι Γάλλοι νότια για να τον βοηθήσουν να αναλάβει την κυβέρνηση. Το ήθελε. Τώρα για τα οφέλη που αποκόμισε, ετούτο είναι ένα ζήτημα που σηκώνει πολλή συζήτηση».
Στη συνέχεια αναφέρθηκε στην αντίδραση των Βολιωτών στη θέα των γαλλικών στρατευμάτων, κάνοντας μνεία στις μαρτυρίες των ξένων ανταποκριτών. Ένας εξ αυτών ήταν ο Τζορτζ Πράις, Άγγλος δημοσιογράφος και συγγραφέας, ο οποίος ήταν απεσταλμένος της λονδρέζικης εφημερίδας «Daily Mail». Ο κ. Χαρίτος συμπεριέλαβε χαρακτηριστικά αποσπάσματα από τις ανταποκρίσεις του Πράις, που περιγράφουν με γλαφυρότητα την ατμόσφαιρα στην πόλη του Βόλου κατά την είσοδο των Γάλλων. «Το αστείο είναι ότι λίγο πριν εμφανιστούν οι Γάλλοι, επικρατούσαν οι βασιλικοί, οι οποίοι έκαναν ό,τι ήθελαν. Οι φιλοβενιζελικοί είχαν αποχωρήσει. Όταν ήρθαν οι Γάλλοι, έφυγαν οι Κωνσταντινικοί και επικράτησαν οι Βενιζελικοί. Υπάρχουν φωτογραφίες και περιγραφές που υποδέχονται τους Γάλλους ως σωτήρες. Στην Αργαλαστή για παράδειγμα, στην εθνική εορτή των Γάλλων στις 14 Ιουλίου είχαν πανηγύρι. Φωταγώγησαν το χωριό και βλέπουμε ότι οι κάτοικοι τρώνε και πίνουν και διασκεδάζουν μαζί με το άγημα των Γάλλων που είχε σταλεί εκεί».
Εξίσου πολύτιμα κατά τη συγγραφή του βιβλίου υπήρξαν επίσης τα αρχεία του γαλλικού υπουργείου Πολέμου, τα πολεμικά ανακοινωθέντα της εποχής, τα κείμενα του Έλληνα στρατηγού Ανδρέα Μπαΐρα, τα απομνημονεύματα του Γάλλου αρχιστράτηγου Μωρίς Σαράιγ, αλλά και οι μαρτυρίες του συμπατριώτη του γερουσιαστή και Ύπατου Αρμοστή των Συμμάχων Σαρλ Ζονάρ. «Όλα τα κείμενα που επιλέχθηκαν, διατηρούν την αυθεντικότητά τους, αφού προέρχονται από ανθρώπους που έζησαν τα γεγονότα», σχολίασε ο συγγραφέας, ο οποίος πλαισίωσε τα κείμενα με σπάνια φωτογραφικά αρχεία. Εστιάζοντας δε στα κίνητρα που τον ώθησαν να ρίξει φως στα γεγονότα του 1917, σχολίασε: «Ουσιαστικά θέλω να δώσω τροφή για έρευνα σε νεότερους ερευνητές».