του Χρήστου Κόλλια
Το τελευταίο διάστημα καταγράφεται μία αυξανόμενη ένταση στο μέτωπο των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Στο πλαίσιο του υπό εξέλιξη ενεργειακού στρατηγικού παιγνίου στην ευρύτερη περιοχή, η Τουρκία ενεργοποιείται με επιθετικές και προκλητικές κινήσεις κυρίαρχα στην κυπριακή ΑΟΖ, αλλά και στην ελλαδική στοχεύοντας ως επί το πλείστον στην περιοχή γύρω από το Καστελόριζο, όπου εφάπτονται η ελλαδική, η κυπριακή και η αιγυπτιακή ΑΟΖ. Η αυξανόμενη ένταση αποτυπώνεται με ενάργεια στον αριθμό των ετήσιων παραβιάσεων του εθνικού εναέριου χώρου (ΕΕΧ) οι οποίες, όπως φαίνεται στο γράφημα, το 2017 και 2018 περίπου διπλασιάσθηκαν σε σχέση με τα προηγούμενα δύο χρόνια (2015 & 2016). Μόνο μέχρι και τον Σεπτέμβριο του τρέχοντος έτους έχουν καταγραφεί 3.513 παραβιάσεις του ΕΕΧ. Ίδια είναι η εικόνα και στο θαλάσσιο μέτωπο, όπου επίσης καταγράφεται μία εκρηκτική αύξηση στις παραβιάσεις των χωρικών υδάτων της Ελλάδας.
Η πρόσφατη οικονομική κρίση άφησε ισχυρότατο αποτύπωμα στις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις, οι οποίες σε ημερήσια βάση καλούνται να αντιμετωπίσουν την προκλητική στρατιωτική συμπεριφορά της Τουρκίας. Σε πραγματικούς όρους, η μείωση των αμυντικών δαπανών ήταν της τάξεως του -46% την περίοδο 2009-18. Για την ίδια περίοδο, η αντίστοιχη μεταβολή στις τουρκικές στρατιωτικές δαπάνες ήταν +65%. Σε αντίθεση με την ελληνική οικονομία, η τουρκική έχει κατά μέσο όρο καταγράψει ιδιαίτερα υψηλές επιδόσεις. Την δεκαετία 2009-18, ο μέσος όρος ετήσιας αύξησης του τουρκικού ΑΕΠ ήταν 5,3%. Η αντίστοιχη μέση ετήσια επίδοση για την ελληνική οικονομία ήταν -2,6%. Ήτοι, μία διαφορά στις οικονομικές επιδόσεις της τάξεως των οκτώ ποσοστιαίων μονάδων περίπου. Η Ελλάδα αντικειμενικά βρίσκεται αντιμέτωπη με την αδήριτη ανάγκη να διαθέτει πολύτιμους πόρους στην αμυντική της θωράκιση. Σε αντίθεση με όλους σχεδόν του εταίρους της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αντιμετωπίζει άμεσες και ευθέως διατυπωμένες απειλές. Η προστασία και η προάσπιση των εθνικών συμφερόντων και κυριαρχικών δικαιωμάτων απαιτεί, εκτός από τα πολιτικοδιπλωματικά εργαλεία, την προβολή στρατιωτικής ισχύος και αποτροπής. Η δυνατότητα αυτή, είναι ευθεία συνάρτηση της οικονομικής ευρωστίας της Ελλάδας. Η ανάταξη της ελληνικής οικονομίας και η επίτευξη σταθερά υψηλών ρυθμών ανάπτυξης είναι η θεμελιώδης προϋπόθεση για να αρχίσει η σταδιακή αποκατάσταση των μεγάλων κενών και του επιδεινωθέντος συσχετισμού δυνάμεων που η δεκαετής εξοπλιστική απραξία έχει προκαλέσει. Αυτό δεν συνεπάγεται ένα ταχύ, συγκυριακό εξοπλιστικό πρόγραμμα, αλλά ένα πρόγραμμα ενίσχυσης των ενόπλων δυνάμεων στο πλαίσιο ενός μακροχρόνιου σχεδιασμού και προγραμματισμού με χρονικούς ορίζοντες δεκαετίας και εικοσαετίας.
Οι αμυντικές ανάγκες της χώρας, άκρως επιτακτικές σήμερα, δεν είναι συγκυριακές. Η απειλή που συνιστά η τουρκική αναθεωρητική στρατηγική είναι μία δομική σταθερά του εξωτερικού περιβάλλοντος. Φυσικά, καταγράφονται διακυμάνσεις σε αυτήν. Άλλοτε με περιόδους ύφεσης και σχετικής νηνεμίας, και άλλοτε με περιόδους έξαρσης των εντάσεων όπως η τρέχουσα. Τα ελληνικά εξοπλιστικά προγράμματα δεν πρέπει να παίρνουν την μορφή συγκυριακής και ως εκ τούτου αποσπασματικής αντίδρασης σε περιόδους όξυνσης των εντάσεων στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Τουναντίον. Οφείλουν να αποτελούν συστατικό στοιχείο ενός ευρύτερου στρατηγικού σχεδιασμού που εκτυλίσσεται σταθερά και συστηματικά. Μόνο έτσι μπορεί να επιτευχθεί ένας αποτελεσματικότερος συγκερασμός μεταξύ των αναγκών της εθνικής άμυνας και των δυνατοτήτων της εθνικής οικονομίας δημιουργώντας διαύλους ανατροφοδότησης που λαμβάνουν την μορφή της αυξημένης συμμετοχής της εγχώριας παραγωγικής βάσης στην κάλυψη των αναγκών της εθνικής άμυνας.
*καθηγητή του τμήματος Οικονομικών Επιστημών
Πανεπιστημίου Θεσσαλίας