Έκθεση με 45 έργα ζωγραφικής της Ελένης Ζέρβα στο ντε Κίρικο

Στο Κέντρο Τέχνης Τζιόρτζιο ντε Κίρικο θα εγκαινιαστεί την Παρασκευή 24 Ιουνίου έκθεση 45 έργων ζωγραφικής της πρωτοπόρου της Αφηρημένης Τέχνης Ελένης Ζέρβα, που εκπροσώπησε την Ελλάδα σε κορυφαίες διεθνείς διοργανώσεις του εικαστικού χώρου, στη δεκαετία του 1960-1970. Τα έργα της έκθεσης που έχει τίτλο «Ένας μη αντικειμενικός κόσμος» προέρχονται από την παραχώρηση της Εθνικής Πινακοθήκης-Μουσείου Αλέξανδρου Σούτζου, στη Διεύθυνση Πολιτισμού του Δ.Ο.Ε.Π.Α.Π.-ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. του Δήμου Βόλου τον Δεκέμβριο του 2015, στο πλαίσιο της διαδικασίας εκκαθάρισης της κληρονομιάς της ζωγράφου εκπληρώνοντας ακριβώς την επιθυμία της, όπως αυτή εκφράζεται στην ιδιόγραφή της διαθήκη. Αποτελεί ένα τμήμα από το σύνολο των 200 έργων της δωρεάς της στο ανώτατο εθνικό ίδρυμα τέχνης και προέκυψε μετά από συνεχή αιτήματα στη διάρκεια πολλών ετών ώστε να περιέλθει μέρος αυτής στη Δημοτική Συλλογή Βόλου.
Η παρούσα έκθεση του Βόλου αποτελεί ένα σημαντικό γεγονός γιατί είναι η πρώτη έκθεση, μία επανεμφάνισή της μετά τον θάνατό της το 1993 που δίνει αφορμές για συζητήσεις γύρω από τα διεθνή ρεύματα της εποχής που συνειδητά και με ιδιαίτερη τόλμη εκπροσωπούσε.
Η Ελένη Ζέρβα, το γένος Δημητρίου Γεωργούδη, γεννήθηκε στον Βόλο το 1917. Το μεγαλοαστικό οικογενειακό της περιβάλλον τής παρείχε κάθε δυνατότητα ώστε παράλληλα με τις γυμνασιακές και τις μουσικές της σπουδές να ταξιδεύει συχνά στην Αθήνα και να διατηρεί μια ουσιαστική επαφή με την πολιτιστική ζωή της πρωτεύουσας. Στη διάρκεια της κατοχής παρά τις απαγορεύσεις είχε την ευκαιρία να αποκτήσει μια αξιόλογη πνευματική καλλιέργεια παρακολουθώντας διαλέξεις και συναναστρεφόμενη προσωπικότητες των γραμμάτων και των τεχνών της εποχής, όπως το ζεύγος Χρήστου και Σεμνής Καρούζου, Άγγελο Προκοπίου, Ευαγ. Παπανούτσο, Κωστή Μεραναίο, Νίκο Αλεξίου, Μανώλη Χατζηδάκη, Μιχάλη Τόμπρο κ.ά. Παρακολούθησε ελεύθερα μαθήματα ζωγραφικής στο εργαστήριο του ζωγράφου Κώστα Ηλιάδη, ενώ παράλληλα πραγματοποιούσε σειρά ταξιδιών στα πιο σημαντικά κέντρα της Ευρώπης. Μετά από πρώιμους και σύντομους πειραματισμούς στην παραστατική ζωγραφική στα μέσα της δεκαετίας του ’50 πέρασε με ταχύτατους ρυθμούς στην αφαίρεση, με αφετηρία τις άπειρες εκφραστικές δυνατότητες του χρώματος και προχώρησε με αλλεπάλληλες αφαιρετικές διαδικασίες στη διατύπωση ανεικονικών συνθέσεων με αρχετυπικές αναφορές έως τις ολιγόχρωμες και μιναμιλιστικές συνθέσεις με την εσωτερικότητα του χρώματος και τις συμβολικές προεκτάσεις του, της δεκαετίας του ’70.
Πρωτοπαρουσιάστηκε στην «Πανελλήνια έκθεση» του 1957 και την επόμενη χρονιά εξέθεσε στο Παρίσι. Ήδη το 1960 η γνωστή τεχνοκριτικός Ελένη Βακαλό την αναφέρει ως «ευχάριστη έκπληξη» μεταξύ των νέων καλλιτεχνών. Έκτοτε θα παρουσιάσει ατομικές εκθέσεις στις γνωστές γκαλερί «Ζυγός», «Νέες Μορφές», Ινστιτούτο Γκαίτε, αλλά και στο εξωτερικό στο Μιλάνο, στην Μπολόνια, στη Βιέννη. Θα συμμετέχει σταθερά στις Πανελλήνιες του 1957, 1960, 1963, 1965, 1967, 1969, 1971, 1973, 1975, ενώ παράλληλα εκπροσωπεί την Ελλάδα σε θεσμικές διοργανώσεις στο εξωτερικό στο Βουκουρέστι, στην Τύνιδα, στο Τελ Αβιβ, στις Μπιενάλε της Αλεξάνδρειας, του Σάο Πάολο, στο Ζάγκρεμπ, Σόφια, Νέα Υόρκη, Γενεύη, Μπολόνια και στην 35η Μπιενάλε της Βενετίας το 1970, μία από τις λιγοστές Ελληνίδες που είχαν λάβει μέρος στην κορυφαίο καλλιτεχνικό θεσμό έως τότε, όπου εκθέτει τη μνημειακή σειρά έργων της «Κόσμος/Cosmos» που μέρος της παρουσιάζεται στα έργα της τωρινής έκθεσης.
Γνωστοί τεχνοκριτικοί της εποχής θα ασχοληθούν με το έργο της, τον «πειθαρχημένο» τους χαρακτήρα και την «καθαρή, μονοχρωματική Αφαίρεση» στον ημερήσιο και στον ειδικό καλλιτεχνικό τύπο.
Έργα της ανήκουν στην Εθνική Πινακοθήκη, στη Δημοτική Πινακοθήκη Αθηνών, Δημοτική Πινακοθήκη Ρόδου, Βόλου, Καλαμάτας, στο ΥΠΠΟ, σε ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Υπήρξε μέλος του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών και του «Καλλιτεχνικού Σωματείου Ελληνίδων».
Παρά τον πρωτοπόρο χαρακτήρα του έργου της δεν συμπεριλαμβάνεται σε εκθέσεις από τα τέλη του ’70 και μετά ούτε σε βιβλιογραφικές αναφορές.
Η Ελένη Ζέρβα ήταν παντρεμένη με τον Δημήτρη Ζέρβα, γιατρό, καθηγητή της Ιατρικής Σχολής Αθηνών και βουλευτή της Ένωσης Κέντρου από την Αρκαδία.
Παράλληλα με την έκθεση της Ελένης Ζέρβα θα παρουσιαστεί στον ημιώροφο η έκθεση «Ελένη Ζέρβα & Μαρία Χατζηγάκη, το γένος Γεωργούδη – μια αδελφική καλλιτεχνική συνομιλία» ένας «διάλογος» και μια συνύπαρξη έργων της Ελένης Ζέρβα με έργα της επίσης ζωγράφου νεότερης αδελφής της Μαρίας Χατζηγάκη προερχόμενα από τη Δημοτική Συλλογή και με την προσφορά συγγενών τους. Η Μαρία Χατζηγάκη που γεννήθηκε στον Βόλο το 1926, κινήθηκε επίσης σε ανάλογους δρόμους δημιουργίας στον χώρο του αφηρημένου εξπρεσιονισμού με πολλές εναλλαγές στο προσωπικό της ύφος. Εμφανίστηκε επίσης στην Πανελλήνια του 1957 και έζησε μεταξύ Πηλίου, Αθήνας, Εύβοιας και Τρικάλων. Η πρώτη της έκθεση έγινε το 1955 στην γκαλερί Πέιν στο Κολωνάκι, ενώ συνεργάστηκε εκτενώς με την γκαλερί «Νέες Μορφές». Τελευταία εν ζωή έκθεση στο Γαλλικό Ινστιτούτο το 1987. Ατομικά ή ομαδικά έχει εκθέσει έργα της περίπου 100 φορές μεταξύ 1955 και 1987 στην Ελλάδα, Αμερική, Ισραήλ, Γαλλία, Ισπανία, Ιταλία, Ισπανία, Καναδά, Τουρκία, Μ. Βρετανία, Σερβία κ.α., ενώ με το έργο της ασχολήθηκαν πολλοί γνωστοί τεχνοκριτικοί. Παντρεμένη με τον δικηγόρο και πολιτευτή Παναγιώτη Χατζηγάκη, πέθανε στην Αθήνα το 2004.
Οι εκθέσεις εντάσσονται στην τριλογία των εκθέσεων «Διά της γυναικός πηγάζει τα κρείττω» που θα εγκαινιαστούν μαζί στις 24/6 και θα συλλειτουργούν σε διαφορετικούς ορόφους του Κέντρου Τέχνης Τζιόρτζιο ντε Κίρικο, την επιμέλεια των οποίων έχει η Χρύσα Δραντάκη, προϊσταμένη της Διεύθυνσης Πολιτισμού του ΔΟΕΠΑΠ-ΔΗΠΕΘΕ Δήμου Βόλου. Θα διαρκέσουν ώς τα μέσα Οκτωβρίου.