Η πρώτη δικαστική απόφαση ( 418/2015) για παρένθετη μητέρα εκδόθηκε πρόσφατα από το Μονομελές Πρωτοδικείο Βόλου. Υποστηρίχθηκε από τον βολιώτη δικηγόρο κ. Μιχάλη Φώτου. Η αίτηση είχε εκδικαστεί τον περασμένο Ιούνιο, κεκλεισμένων των θυρών – όπως προβλέπει ο Νόμος – καθώς αφορά αυστηρά προσωπικά δεδομένα.
Τόσο το σκεπτικό όσο και η σχετική νομοθεσία υπόθεσης με παρένθετη μητέρα παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον και διαφωτίζει ένα ζήτημα που, αν και στην Ελλάδα ο Νόμος ισχύει από το 2005,υπάρχει μεγάλος δισταγμός και φόβος.
Πρώτα απ’ όλα αυτό που ξεκαθαρίζεται είναι ότι η παρένθετη μητέρα αναλαμβάνει αυτόν τον ρόλο χωρίς αντάλλαγμα (αμοιβή) και αφού έχει προηγηθεί η δικαστική άδεια. Μετά την γέννηση δε του παιδιού αποξενώνεται και δεν επιτρέπεται να έχει καμία απολύτως επαφή μαζί του. Βασική επίσης προϋπόθεση είναι η γυναίκα που θα επιλεγεί ως παρένθετη μητέρα να είναι υγιής και αυτό να αποδεικνύεται από συγκεκριμένες ιατρικές εξετάσεις που προβλέπει η σχετική νομοθεσία. Μία ακόμη δε προϋπόθεση είναι οι δύο γυναίκες να διαμένουν στην ίδια χώρα.
Η δικαστική απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Βόλου στο σκεπτικό της επισημαίνεται– μεταξύ άλλων- ότι η επιλογή για παρένθετη μητέρα γίνεται επειδή η αιτούσα αποδεδειγμένα δεν δύναται να αποκτήσει παιδί για σοβαρούς λόγους.
Ενας δε όρος είναι ότι η ενδιαφερομένη να γίνει μητέρα δεν είναι υγιής και συνεπώς μία κυοφορία θα θέσει σε άμεσο κίνδυνο την υγεία τόσο τη δικής όσο και του κυοφορούμενου βρέφους. «Επομένως, είναι ιατρικώς αδύνατον να επιτευχθεί και να υποστηριχθεί μία φυσιολογική εγκυμοσύνη, τόσο στο παρόν όσο και στο μέλλον παρά το ότι βρίσκεται σε ηλικία φυσικής αναπαραγωγής» επισημαίνεται στο σκεπτικό. Στην προκειμένη περίπτωση η γυναίκα, η οποία προσφέρεται να κυοφορήσει στη θέση της είναι συγγενής της και ήδη έχει αποκτήσει δύο παιδιά. Είναι δε γυναικολογικά και ψυχικά υγιής και έχει υποβληθεί σε όλες τις εξετάσεις. Το δικαστήριο του Βόλου δέχεται την αίτηση και δίνει την άδεια να προχωρήσει η διαδικασία κρίνοντας ότι συντρέχουν όλοι οι λόγοι που θέτει ο νομοθέτης.
Πριν μερικές ημέρες το Πρωτοδικείο Βόλου εξέδωσε μία ακόμη δικαστική απόφαση (όπως έγινε γνωστό 420/ 2015) δίνοντας άδεια για παρένθετη μητέρα σε άλλο ζευγάρι.
Συνεπώς στο Βόλο, από το 2005 που ισχύει ο Νόμος, δηλαδή σε διάστημα 10 ετών, έχουν καταγραφεί μόλις δύο περιπτώσεις παρένθετης μητέρας.
Η νομοθεσία
Το άρθρο 1458 του Οικογενειακού Δικαίου του Αστικού Κώδικα (όπως τροποποιήθηκε) αναφέρεται στην παρένθετη μητέρα τονίζοντας ότι «η μεταφορά στο σώμα άλλης γυναίκας γονιμοποιημένων ωαρίων, ξένων προς την ιδίαν και η κυοφορία από αυτήν επιτρέπεται με δικαστική άδεια που παρέχεται πριν από τη μεταφορά, εφ’ όσον υπάρχει έγγραφη και χωρίς αντάλλαγμα συμφωνία των προσώπων που επιδιώκουν να αποκτήσουν τέκνον και της γυναίκας που θα κυοφορήσει, καθώς και του συζύγου της, αν αυτή είναι έγγαμη. Η δικαστική άδεια παρέχεται ύστερα από αίτηση της γυναίκας που επιθυμεί να αποκτήσει τέκνον, εφ’ όσον αποδεικνύεται ότι αυτή είναι ιατρικώς αδύνατο να κυοφορήσει και ότι η γυναίκα που προσφέρεται να κυοφορήσει είναι, εν όψει της κατάστασης της υγείας της, κατάλληλη για κυοφορία».
Σημειώνεται εδώ ότι ως παρένθετη μητέρα ορίζεται η γυναίκα που κυοφορεί βρέφος το οποίο προορίζεται για άτεκνο ζευγάρι που δεν έχει την δυνατότητα τεκνοποίησης.
Οσον αφορά στις προϋποθέσεις, στο σχετικό νομικό άρθρο, αναφέρεται οι εξής: α) Συμφωνία ορισμένων προσώπων (των ενδιαφερομένων). Η συμφωνία προηγείται της δίκης για την παροχή της δικαστικής άδειας, είναι έγγραφη και χωρίς αντάλλαγμα. Η γραπτή, ακόμη και με ιδιωτικό έγγραφο, συμφωνία στοχεύει στη διασφάλιση των μερών, ενόψει της σοβαρότητας της πράξης και των συνεπειών της, για τη λήψη μίας ώριμης απόφασης, ενώ η έλλειψη γι’ αυτήν ανταλλάγματος, οικονομικού, αποβλέπει στην εξασφάλιση ανάμεσα στα μέρη, μίας ηθικά καθαρής, ανεπίληπτης συμφωνίας. Αν η συμφωνία έγινε με αντάλλαγμα και διαπιστώνεται από τότε είναι άκυρη ως αντίθετη στο Νόμο.
β) Ωάριο ξένο προς την κυοφορία. Το ωάριο μπορεί να προέρχεται είτε από τη γυναίκα που θέλει την απόκτηση του τέκνου, είτε και από τρίτη γυναίκα. Ακόμη δεν αποκλείεται το γονιμοποιημένο ωάριο να μην προέρχεται από τα άνω πρόσωπα, αλλά οιονεί από πλεόνασμα άλλης εξωσωματικής γονιμοποίησης.
γ) Καταλληλότητα κυοφόρου γυναίκας για κυοφορία. Δηλαδή πρέπει να είναι κατάλληλη για κυοφορία η γυναίκα που δέχεται να κυοφορήσει. Η καταλληλότητα δε αυτής κρίνεται βάσει της αποδεικνύεται με ιατρική γνωμάτευση.
δ) Ιατρική αδυναμία κυοφορίας. Δηλαδή πρέπει να διακριβωθεί η αδυναμία απόκτησης τέκνων με φυσικό τρόπο από την αιτούσα. Να υφίσταται δε σοβαρός κίνδυνος μετάδοσης στο τέκνο νόσου ανίατης ή σοβαρής, οπότε ισχύει ο κανόνας του Αστικού Δικαίου για προστασία της ανθρώπινης αξίας.
Στο ίδιο άρθρο υπογραμμίζεται ότι η κατοικία και των δύο γυναικών πρέπει να είναι στην Ελλάδα. Η διάταξη αυτή απαιτεί κατοικία και όχι ιθαγένεια, γι’ αυτό η απαγόρευση καταλαμβάνει και ελληνίδες (όχι μόνο αλλοδαπές) που κατοικούν μόνιμα στην αλλοδαπή.
Αναφορικά με το θέμα της άμβλωσης (σύμφωνα με την νομοθεσία) πρέπει να τονιστεί ότι το δικαίωμα ανήκει στην κυοφόρο γυναίκα και από κανέναν δεν μπορεί να εξαναγκαστεί προς άμβλωση. Αν όμως προβεί αδικαιολόγητα σε άμβλωση τότε δημιουργείται συμβατική παράβαση έναντι των προσώπων που επιθυμούν την απόκτηση τέκνου.
Τέλος αξίζει να σημειωθεί ότι – αν και δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία- από το 2005 (αρχή εφαρμογής του Νόμου) μέχρι σήμερα οι παρένθετες μητέρες δεν ξεπερνούν τις 100 – όπως υπολογίζεται- σε όλη τη χώρα.
Η παρένθετη δε μητρότητα αποτελεί απαγορευμένη πρακτική στην Ιταλία, την Αυστραλία, την Ισπανία και την Κίνα. Επιτρέπεται υπό περιορισμούς στις ΗΠΑ, τη Γαλλία και τη Γερμανία.