Των Εμμανουήλ Μάριου Οικονόμου και Νίκου Κ. Κυριαζή*
Ευχόμαστε η Ανάσταση του Θεανθρώπου Χριστού και η νίκη του θανάτου να συνδυαστεί και με τον θάνατο του κορωνοϊού (έστω και αν όχι άμεσα!), ώστε να επανέλθει η κανονικότητα στη χώρα μας και τον υπόλοιπο κόσμο. Και αυτό γιατί το κόστος του κορωνοϊού υπήρξε υψηλότατο για την χώρα μας καθώς συνδυάστηκε με υψηλή ύφεση (συρρίκνωση του ΑΕΠ), σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, ύψους 8,2% για το 2020. Το δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ για το 2020 ανήλθε στο 208,7% του ΑΕΠ. Βέβαια υπάρχει πάντα η προσδοκία για συγκρατημένη ανάκαμψη κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2021, λόγω του συνδυασμού αύξησης του ρυθμού εμβολιασμών, της άρσης των περιορισμών μετακίνησης και του ανοίγματος του τουρισμού.
Όπως έχουμε υποστηρίξει και άλλοτε, λόγω του πραγματικού και κλιμακούμενου κινδύνου ασφάλειας που η χώρα μας αντιμετωπίζει εξ ανατολών δεν επιτρέπεται εφησυχασμός για αυτό και η προμήθεια νέων σύγχρονων οπλικών συστημάτων κρίνεται επιβεβλημένη, έστω και αν τα δημοσιονομικά μεγέθη επιβαρυνθούν περισσότερο. Επανερχόμαστε εδώ στο θέμα των φρεγατών. Τονίζουμε ότι υπάρχουν πολλές και καλές προτάσεις. Η ιστορική συγκυρία συνδυάζεται με το γεγονός ότι κάποιες από τις προτάσεις αφορούν υπερσύγχρονες σχεδιάσεις, όπως η γαλλική πρόταση για τις Belh@rra με παράδοση σε λιγότερο από 40 μήνες, η ισπανική πρόταση για τις F110, η ολλανδική πρόταση για την Sigma 11515, η βρετανική Arrowhead 140 και η γερμανική ΜΕΚΟ Α-300. Υπάρχουν και προτάσεις που συνδυάζονται με πλατφόρμες ήδη γνωστές, όπως η ιταλική που αφορά μια εκδοχή της φρεγάτας FREMM διαμορφωμένης με ιταλικά υποσυστήματα. Υπάρχει και η αμερικανική πρόταση για τις MMSC κλάσης LCS Freedom που αρχικά είχε κερδίσει έδαφος γιατί το ΥΠΕΘΑ σε συνδυασμό με το υπουργείο Ανάπτυξης προσανατολίζονταν στην ιδέα ο τύπος επιλογής να αφορά στη MMSC, ώστε ο αμερικανικός χρηματοοικονομικός κολοσσός DFC να επενδύσει τελικά στη διάσωση των ναυπηγείων Ελευσίνας, στηρίζοντας τον όμιλο της ONEX Shipyards συμφερόντων Πάνου Ξενοκώστα που μαζί με το ναυπηγείο στο Νεώριο κατέχει και το 53% των μετοχών των Ναυπηγείων Ελευσίνας.
O σχεδιασμός είναι να συνεργασθούν η DFC, η ONEX και η ελληνική πολιτεία. Μια περαιτέρω επέκταση αυτών των σχεδιασμών είναι η περαιτέρω χρηματοδότηση από την DFC ώστε στην πραγματικότητα να δημιουργηθεί ένα είδος «ναυπηγικού κέντρου» που θα περιλαμβάνει και το ναυπηγείο στον Σκαραμαγκά. Το κέντρο αυτό θα συμμετέχει σε εξοπλιστικά προγράμματα και συντήρηση σκαφών του Πολεμικού Ναυτικού αλλά, εξίσου πολύ σημαντικό, και του Αμερικανικού Έκτου Στόλου, ενώ η πρόβλεψη είναι να παρέχει και υπηρεσίες συντήρησης σε μεγάλα εμπορικά πλοία, μεταξύ των οποίων τα πλοία μεταφοράς υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG).
Η όλη ιδέα φαίνεται πολύ ελπιδοφόρα γιατί θα αναβιώσει τα ελληνικά ναυπηγεία που φυτοζωούν εδώ και περίπου δυο δεκαετίες. Συμφωνούμε επί της αρχής με την προοπτική του όλου σχεδιασμού από την οικονομική και βιομηχανική-επιχειρηματική του διάσταση. Η επιλογή αυτή θα δώσει σταθερή εργασία και μεταφορά τεχνογνωσίας προς την ελληνική πλευρά για την επόμενη δεκαετία τουλάχιστον.
Το πρόβλημα όμως είναι ότι η πρόταση των ΗΠΑ και της Lockheed Martin για τη φρεγάτα MMSC είναι επιχειρησιακά κατώτερη από όλες τις άλλες προτάσεις που αναφέρθηκαν ανωτέρω. Αυτό πιστοποιείται από πολλές σχετικές τεχνικές αναλύσεις που έχουν ήδη δημοσιευθεί από ειδικούς στον τύπο. Η MMSC στην πραγματικότητα δεν είναι ούτε κατεξοχήν φρεγάτα Αντιαεροπορικής Αεράμυνας (Α/Α) όπως (εδώ και περίπου δυο δεκαετίες) απαιτεί το Πολεμικό Ναυτικό (ΠΝ) αλλά περισσότερο λογίζεται ως φρεγάτα ανοικτής θαλάσσης και παράκτιας άμυνας. Επιπλέον, από πολλές αναλύσεις που έχουν έρθει στο φως της δημοσιότητας, η MMSC είναι ένα προβληματικό σκάφος.
Το βασικό πρόβλημα είναι οι συνεχείς ζημιές στο σύστημα μετάδοσης κίνησης και συγκεκριμένα στον μειωτήρα στροφών, δηλαδή το «κιβώτιο ταχυτήτων». Αυτό το μηχανικό σύστημα είναι σχεδόν αδύνατον να αντικατασταθεί μετά την εγκατάσταση. Και εξαιτίας αυτού του προβλήματος αρκετά από αυτά τα σκάφη έχουν κυριολεκτικά «μείνει στη θάλασσα», ενώ και η παραγωγή τους έχει ανασταλεί προσωρινά. Βέβαια η Lockheed Martin υποστηρίζει ότι στην περίπτωση της ελληνικής πρότασης θα έχουν επιλυθεί όλα τα προβλήματα μετάδοσης κίνησης του σκάφους.
προσφέρει η ολλανδική Damen
Ωστόσο, από ειδήμονες του χώρου υποστηρίζεται ότι οι MMSC, υστερούν και επιχειρησιακά έναντι των άλλων ανταγωνιστικών προτάσεων, τόσο στο βεληνεκές των όπλων τους, όσο στους αισθητήρες και το ραντάρ ανίχνευσης και ως εκ τούτου, δεν καλύπτονται οι ελληνικές μακρόπνοες ανάγκες. Επίσης, το πλοίο κοστίζει ένα δισ. ευρώ με όπλα και πακέτο ανταλλακτικών, δηλαδή κόστος που θα υπερβαίνει τα 4 δισ. ευρώ για 4 πλοία, όταν για παράδειγμα η πρόταση των Γάλλων για 4 ικανότατες Belh@rra στοιχίζει περίπου 3 δις ευρώ και η αντίστοιχη πρόταση των Ολλανδών για την ικανότατη Sigma 11515 θα στοιχίσει περίπου 2,4 δισ. ευρώ.
Επιπλέον, δεν μπορούμε να πιστέψουμε ότι η μόνη δυνατότητα χρηματοδότησης και/ή συνεργασίας με ξένο ναυτικό οίκο μπορεί να προκύψει μέσω της αμερικανικής DFC σε συνεργασία με την ONEX Shipyards και την Lockheed Martin. Για παράδειγμα, το ολλανδικό ναυπηγείο Damen που προτείνει τις Sigma 11515 διαβεβαιώνει ότι η συμφωνία θα περιλαμβάνει τη δέσμευση οι φρεγάτες να κατασκευαστούν στην Ελλάδα αφού οι Ολλανδοί έχουν πολύ καλή εικόνα για τις υποδομές και τις εγκαταστάσεις των ελληνικών ναυπηγείων καθώς επίσης και για το ότι θα υποστηρίξουν των κύκλο ζωής των τεσσάρων φρεγατών. Αδυνατούμε επίσης να πιστέψουμε πως αν τα Ναυπηγεία Ελευσίνας και Σκαραμαγκά χρειάζονται χρηματοδότηση, ότι δεν υπάρχει έστω και ένας επιχειρηματικός εφοπλιστικός ελληνικός ή ξένος όμιλος που να ενδιαφέρεται για εξαγορά, έστω ενός κρίσιμου μεγέθους εταιρικού μεριδίου των χρεωμένων ναυπηγείων, όταν το αντίτιμο είναι η σχεδόν εξασφαλισμένη προοπτική κερδοφορίας από την παραγωγή 4 φρεγατών, και φυσικά και άλλων σκαφών για το εμπορικό ναυτικό, αφού τα ναυπηγεία Ελευσίνας και Σκαραμαγκά διαθέτουν ναυπηγικές κλίνες που μπορούν να κατασκευάσουν, ακόμη και μεγάλα εμπορικά σκάφη.
Συνεπώς δεν θεωρούμε ότι η προοπτική των MMSC θα πρέπει να θεωρείται μονόδρομος γιατί, με τους κατάλληλους κυβερνητικούς χειρισμούς, προτάσεις όπως αυτή των DFC, ONEX Shipyards και Lockheed Martin μπορούν να έρθουν και από ευρωπαϊκούς ναυπηγικούς οίκους, όπως η Damen. Και, έχοντας υπόψη την οικονομική θεωρία, θεωρούμε ότι ο ανταγωνισμός των μεγάλων καταξιωμένων διεθνών ναυπηγικών ομίλων για το ελληνικό πρόγραμμα, μόνο καλό μπορεί να επιφέρει για τα ελληνικά συμφέροντα.
* Ο Εμμανουήλ Μάριος Οικονόμου είναι διδάκτορας και διδάσκων του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Ο Νίκος Κ. Κυριαζής είναι ομότιμος καθηγητής του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.