Στόχος των μελετών του δρ Φατούρου, καθηγητή ΤΕΦΑΑ του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, είναι να συμβάλει στην αποκρυπτογράφηση των μηχανισμών, που εμπλέκονται στη γήρανση του μυϊκού συστήματος, ενώ ερευνά πως η άσκηση μπορεί να βελτιώσει την ποιότητα ζωής των ατόμων της τρίτης ηλικίας.
Ο ίδιος και οι συνεργάτες του θεωρούνται από τους πιο σημαντικούς αναφορικά με τη μελέτη του ποδοσφαίρου από το ανθρώπινο κύτταρο μέχρι τον αγωνιστικό χώρο. Επίσης, έχουν διεξάγει πολυάριθμες μελέτες, όπου ερευνούν και τα αθλήματα που βοηθούν περισσότερο την υγεία των παιδιών και την ανάπτυξη του σκελετού τους, ενώ εξετάζουν και τη σημασία της άσκησης στη μείωση των κινδύνων από την παχυσαρκία. Το ΤΕΦΑΑ του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας είναι διεθνώς γνωστό για την ερευνητική του δραστηριότητα στον χώρο της υγείας. Η σημασία της σωματικής δραστηριότητας και άσκησης τόσο στην πρόληψη όσο και στη διαχείριση των μη μεταδιδόμενων νοσημάτων – όπως νοσήματα του ανοσοποιητικού, καρδιοαγγειακά νοσήματα, νευροεκφυλιστικά νοσήματα, αναπνευστικά και μεταβολικά νοσήματα – είναι ευρέως γνωστή. Ο δρ Φατούρος και οι συνεργάτες του έχουν αφιερώσει μεγάλος μέρος της επιστημονικής τους ζωής σε αυτό τον τομέα και κυρίως στο να μελετήσουν την επίδραση διαφόρων μορφών άσκησης σε μοριακούς μηχανισμούς, που επηρεάζουν τη γήρανση, όσο και στο πώς η άσκηση μπορεί να βελτιώσει την ποιότητα ζωής των ατόμων της τρίτης ηλικίας. «Η προπόνηση μυϊκής ενδυνάμωσης με αντιστάσεις, η προπόνηση αντοχής αλλά και ο συνδυασμός τους αποτελούν εξαιρετικές επιλογές για τη μείωση, όχι μόνο του καρδιομεταβολικού κινδύνου, αλλά και την προφύλαξη από μυοσκελετικούς τραυματισμούς σε άτομα της τρίτης ηλικίας. Πολλές μελέτες του έχουν εστιάσει επίσης σε καρδιοαγγειακά και μεταβολικά νοσήματα. Όλες οι ως άνω μελέτες συγκλίνουν στο συμπέρασμα, ότι η άσκηση μπορεί να επηρεάζει πολυάριθμες κυτταρικές λειτουργίες σε διάφορους ιστούς και μέσω αυτών την εξέλιξη των παραπάνω νοσημάτων. Για παράδειγμα, η συστηματική άσκηση μπορεί να βοηθήσει καταλυτικά τα κύτταρα να βελτιώσουν τη δυνατότητά τους να απομακρύνουν μεταβολικά παραπροϊόντα και μοριακές «ακαθαρσίες», ενώ η αύξηση της μυϊκής μάζας βοηθάει στην μεγαλύτερη θερμιδική δαπάνη και τη διατήρηση της ευγλυκαιμίας».
Άσκηση και φλεγμονή
Η φλεγμονή βρίσκεται στο επίκεντρο της ερευνητικής προσοχής την τελευταία διετία εξαιτίας της πανδημίας COVID-19. Οι μελέτες του δρ Φατούρου αφορούν, ωστόσο, κυρίως τη φλεγμονή του μυϊκού ιστού και τη σχέση του με το ανοσοποιητικό σύστημα. Συγκεκριμένα, το ερευνητικό του ενδιαφέρον εστιάζει στο πως ο σκελετικός μυς μπορεί και αποκαθίσταται μετά από συνθήκες φλεγμονής, εξετάζοντας όλους τους παράγοντες που εμπλέκονται σε αυτή τη διαδικασία. Στόχος του είναι η ταυτοποίηση εκείνων των μοριακών μονοπατιών, που επηρεάζουν τη συγκεκριμένη διαδικασία με απώτερο στόχο τη στόχευσή τους με περιβαλλοντικές (άσκηση, διατροφή) ή άλλες μεθόδους (π.χ. φάρμακα). Φαίνεται ότι η ικανότητα του μυ να ανακάμπτει επηρεάζεται από γενετικούς παράγοντες, περιβαλλοντικούς παράγοντες, τη φυσική κατάσταση του ατόμου, την κατάσταση της υγείας, την ηλικία και άλλους παράγοντες. Στόχος των μελετών του δρ Φατούρου είναι να συμβάλει στην αποκρυπτογράφηση των μηχανισμών που εμπλέκονται στη γήρανση του μυϊκού συστήματος.
Η σημασία του ποδοσφαίρου αναψυχής
Ο δρ Φατούρος και οι συνεργάτες του θεωρούνται από τους πιο σημαντικούς αναφορικά με τη μελέτη του ποδοσφαίρου από το ανθρώπινο κύτταρο μέχρι τον αγωνιστικό χώρο. Συγκεκριμένα οι μελέτες τους έχουν προσφέρει σημαντικά στοιχεία για την επιβάρυνση που δέχονται οι αθλητές και αθλήτριες του ποδοσφαίρου και έχουν αναλύσει τη φυσιολογία και βιοχημεία του συγκεκριμένου αθλήματος. Οι μελέτες τους έχουν βοηθήσει στο να κατανοήσουμε τον κύκλο της αποκατάστασης των ποδοσφαιριστών μετά από ένα ή περισσότερους αγώνες συμβάλλοντας στην προστασία των αθλητών στο συγκεκριμένο άθλημα το οποίο είναι και το δημοφιλέστερο παγκοσμίως. «Για παράδειγμα, βρέθηκε ότι οι δύο και τρεις αγώνες σε διάστημα μίας εβδομάδας αυξάνουν σημαντικά τη μυοσκελετική καταπόνηση των ποδοσφαιριστών και αυξάνουν την ασκησιογενή φλεγμονή, που μπορεί να διαρκέσει έως και τρεις ημέρες μετά από έναν αγώνα». Η ομάδα του δρ Φατούρου διερευνά τη σημασία του ποδοσφαίρου αναψυχής στην καρδιομεταβολική υγεία και τη μυοσκελετική υγεία ατόμων με παχυσαρκία, διαβήτη, υπέρταση και καρκίνο συμμετέχοντας σε μία παγκόσμια επιστημονική πλατφόρμα που χρησιμοποιεί το ποδόσφαιρο αναψυχής ως «φάρμακο». Τα πρώτα αποτελέσματα αυτής της προσπάθειας είναι πολύ ενθαρρυντικά και θα ανακοινωθούν μέσα στο 2022.
Ποιες αθλητικές δραστηριότητες βοηθούν περισσότερο τα παιδιά
Εδώ και μία δεκαετία, ο δρ Φατούρος μαζί με τους συνεργάτες έχουν διεξάγει πολυάριθμες μελέτες για να εξετάσουν ποιες αθλητικές δραστηριότητες βοηθούν περισσότερο τα παιδιά και τους προέφηβους να αυξήσουν την οστική τους υγεία, αλλά και για να διαπιστώσουν σε ποιες προπονητικές μεθόδους ανταποκρίνονται καλύτερα. Στον συγκεκριμένο τομέα έχει διεξάγει πάνω από 20 μελέτες, οι οποίες έχουν βοηθήσει τη διεθνή επιστημονική κοινότητα, αλλά και την ελληνική κοινωνία να κατανοήσουν πως διάφορες μορφές άσκησης βοηθούν στην καλύτερη ανάπτυξη του σκελετού. Για παράδειγμα, βρέθηκε ότι οι αλτικές δραστηριότητες αποτελούν μία πολύ αξιόπιστη οστεογενετική επιλογή για παιδιά προεφηβικής ηλικίας, ενώ αθλήματα με έντονες δρομικές κινήσεις (π.χ. ποδόσφαιρο ή καλαθοσφαίριση) μπορούν επίσης να βοηθήσουν στην ανάπτυξη του σκελετού. Επίσης, είναι από τους πρώτους που διερεύνησε αν τα παιδιά είναι δεκτικά σε ερεθίσματα ασκήσεων ισχύος, όπως οι πλειομετρικές ασκήσεις, αλλά και προπόνησης δύναμης.
Τα αποτελέσματα αυτών των μελετών έχουν βοηθήσει σημαντικά στην καλύτερη διαμόρφωση προγραμμάτων άσκησης στην εν λόγω αναπτυξιακή περίοδο και να καταρριφθούν διάφοροι μύθοι σε αυτή την περιοχή. Για παράδειγμα, βρέθηκε ότι είναι μύθος ότι η προπόνηση με αντιστάσεις (π.χ. βάρη) είναι επικίνδυνη κατά την προεφηβική και πρώτη εφηβική περίοδο, αφού είναι μία από τις πιο ασφαλείς μεθόδους προπόνησης, αν γίνεται υπό την επίβλεψη πτυχιούχων γυμναστών.
Άσκηση και παχυσαρκία
Ο δρ. Φατούρος και οι συνεργάτες έχουν μελετήσει τη σχέση άσκησης και παχυσαρκίας σε όλα τα επίπεδα, από το μοριακό έως και το πλέον λειτουργικό. Στη δεκαετία του 2000 έδειξαν πως διάφορες μορφές άσκησης κινητοποιούν το αποθηκευμένο λίπος και πως αυτό ελέγχεται μέσα από ορμονικούς μηχανισμούς. Μεταξύ άλλων, ανέπτυξαν ένα υβριδικό τρόπο εκγύμνασης ατόμων με παχυσαρκία που αποτελείται από νευρομυϊκές ασκήσεις, οι οποίες εκτελούνται με φορητό εξοπλισμό. Ο τρόπος αυτός είναι ταυτόχρονα και πιο διασκεδαστικός με αποτέλεσμα οι συμμετέχοντες σε αυτά τα προγράμματα να παρακινούνται και να διασκεδάζουν περισσότερο. Τα αποτελέσματα αυτών των προγραμμάτων έδειξαν, όχι μόνο μείωση του σωματικού λίπους και βάρους των συμμετεχόντων (κατά μέσο όρο 6-6,5%), αλλά και ταυτόχρονη αύξηση της αντοχής και της δύναμης των συμμετεχόντων. Το σημαντικότερο εύρημα όμως είναι η αισθητή μείωση του καρδιομεταβολικού κινδύνου με την προαναφερθείσα υβριδική μέθοδο.
Η ισορροπημένη διατροφή και η χρήση συμπληρωμάτων
Ένα μεγάλο μέρος επιστημονικών μελετών αφορούν στην επίδραση διαφόρων συμπληρωμάτων και διατροφικών πρακτικών στην αθλητική απόδοση και την υγεία. Ο δρ Φατούρος έχει διερευνήσει κυρίως την επίδραση διαφόρων αντιοξειδωτικών ουσιών και της πρωτεΐνης στην αθλητική απόδοση αλλά και στη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος τόσο σε μοριακό όσο και λειτουργικό επίπεδο. Φαίνεται ωστόσο, ότι δεν είναι απαραίτητη η χρήση συμπληρωμάτων αν ακολουθείται μία ισορροπημένη διατροφή. Είναι δε εμφανές ότι διατροφικά στοιχεία, όπως αυτά που περιλαμβάνει η μεσογειακή διατροφή, προσφέρουν εξαιρετική αντιοξειδωτική προστασία και προστασία από μη μεταδιδόμενα νοσήματα όπως τα καρδιοαγγειακά νοσήματα και ο καρκίνος.
Η σωματική άσκηση για την καταπολέμηση των χρόνιων μη μεταδιδόμενων νοσημάτων
Το ερευνητικό έργο του δρ. Φατούρου καταδεικνύει ότι η σωματική άσκηση είναι σημαντική για την υγεία και την καταπολέμηση των χρόνιων μη μεταδιδόμενων νοσημάτων, κοινός παρονομαστής των οποίων είναι η παχυσαρκία. Αν και για τους αθλητές απαιτούνται εξειδικευμένα προπονητικά ερεθίσματα, οι μη αθλητές ωφελούνται από κάθε κινητική δραστηριότητα η οποία έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της θερμιδικής δαπάνης και την κινητοποίηση του μυοσκελετικού συστήματος, του καρδιακού ιστού, των αγγείων και του εγκεφάλου. Η άσκηση έχει ευεργετικές επιδράσεις ακόμη και σε ιστούς λιγότερο προβεβλημένους, όπως το συκώτι, οι αδένες, το νεφρό αλλά και το έντερο.
Ο δρ. Φατούρος και οι συνεργάτες του έχουν θέσει υψηλούς στόχους για την επόμενη δεκαετία και ελπίζουν ότι σε αυτή τους την προσπάθεια θα βρουν αρωγούς τόσο την Πολιτεία και την Πανεπιστημιακή κοινότητα, όσο και την κοινωνία των πολιτών.
Βιογραφικό
Γεννήθηκε στην Αθήνα και σπούδασε σε Ελλάδα και ΗΠΑ. Υπηρετεί ως καθηγητής στο Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού (ΤΕΦΑΑ) του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας ενώ αποτελεί μέλος της Κοσμητείας της αντίστοιχης Σχολής. Διδάσκει σε τέσσερα μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών και είναι υπεύθυνος της ειδικότητας «Προπονητής Φυσικής Κατάστασης του ΤΕΦΑΑ. Έχει πάνω από 200 επιστημονικές εργασίες και το ερευνητικό του έργο έχει αναφερθεί στη βιβλιογραφία πάνω από 10.000 φορές. Έχει ακόμα διατελέσει αξιολογητής ευρωπαϊκών πανεπιστημιακών τμημάτων και έχει συμμετέχει στην απονομή διδακτορικών διπλωμάτων σε διάφορες χώρες. Διαθέτει ένα μεγάλο δίκτυο συνεργατών σε Πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα απ’ όλο τον κόσμο όπως οι ΗΠΑ, η Γερμανία, η Αγγλία, η Αυστραλία, η Δανία, η Ισπανία και άλλες χώρες.