Χρήστος Αρμάντο Γκέζος: Η αλήθεια σε πολλά πράγματα στη ζωή βρίσκεται κάπου στη μέση

Ο Χρήστος Αρμάντο Γκέζος γεννήθηκε στη Χιμάρα το 1988 και μεγάλωσε στη Σκάλα Λακωνίας. Είναι απόφοιτος της Σχολής Αγρονόμων Τοπογράφων Μηχανικών του ΕΜΠ. Έχει εκδώσει την ποιητική συλλογή Ανεκπλήρωτοι φόβοι (Κρατικό Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου Συγγραφέα 2013), το μυθιστόρημα Η λάσπη (υποψήφιο για το Athens Prize for Literature 2015) και τη συλλογή διηγημάτων Τραμπάλα, από τις εκδόσεις Μελάνι. To διήγημά του Καρδιές για φάγωμα γυρίστηκε σε ταινία μικρού μήκους. Συμμετείχε στο European Youth Event 2018 στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο του Στρασβούργου και στο πρόγραμμα φιλοξενίας συγγραφέων «Το καταφύγιο του Οδυσσέα» μεταξύ Ελλάδας-Κροατίας-Σλοβενίας. Έχει λάβει μέρος σε ανθολογίες κι έχει εκπροσωπήσει την Ελλάδα σε διεθνείς εκθέσεις βιβλίου. Το Χάθηκε Βελόνι (2021, Μεταίχμιο) είναι το τελευταίο του μυθιστόρημα. Ζει στην Αθήνα.

Συνέντευξη
ΧΑΡΙΤΙΝΗ ΜΑΛΙΣΣΟΒΑ

Χάθηκε βελόνι ο τίτλος του μυθιστορήματός σας, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. Θα μας δώσετε κάποια στοιχεία του;
Είναι το δεύτερο μυθιστόρημά μου και το μεγαλύτερο σε έκταση βιβλίο που έχω γράψει μέχρι τώρα. Αποτελείται από 3+1 ενότητες διαφορετικού στιλ και διαφορετικής χρονολογίας, ενώ περιλαμβάνει και κάποια αδημοσίευτα ποιήματα που απαρτίζουν το σημειωματάριο ενός από τους χαρακτήρες. Το δούλευα περίπου 5 χρόνια και με δυσκόλεψε όσο κανένα άλλο έργο μου, γιατί ουσιαστικά ήθελα να αφηγηθώ παράλληλα την ιστορία μιας ιδιόρρυθμης οικογένειας και μιας τεταμένης, γεμάτης αντιφάσεις εποχής. Ο τίτλος προέρχεται από ένα παιδικό τραγουδάκι της γενέτειράς μου Χιμάρας, το οποίο βρίσκεται και μέσα στο βιβλίο: «τσίμπι-τσιμπιτόνι / χάθηκε βελόνι / πάω να το βρω / εχάθηκα κι εγώ». Το τραγουδάκι αυτό αφορά πολλά πράγματα μέσα στο βιβλίο και μπορεί να ερμηνευθεί ποικιλοτρόπως. Το «Χάθηκε Βελόνι» τολμώ να πω εν τέλει ότι το βλέπω ως ένα κομβικό σημείο στη μέχρι τώρα συγγραφική μου πορεία, και για αυτό χαίρομαι πολύ που εκδόθηκε από έναν οίκο όπως το Μεταίχμιο.

Το βιβλίο δείχνει να αποτελεί συνέχεια του προηγούμενου μυθιστορήματός σας, η Λάσπη, ωστόσο διαβάζεται και αυτοτελώς. Συμπεριλάβατε στοιχεία που τότε δεν ήσαστε έτοιμος να καταθέσετε;
Ναι, είναι κατά μία έννοια συνέχεια της Λάσπης, κατά μία άλλη προηγείται αυτής, αλλά συνολικά λειτουργεί περισσότερο ως μια διεύρυνση του μυθιστορηματικού της σύμπαντος. Είναι ένα σύμπαν πλούσιο σε γλωσσικό και ιστορικό φορτίο, που με συναρπάζει και, ποιος ξέρει, μπορεί να το μεταχειριστώ και ξανά στο μέλλον. Εδώ βρίσκουμε περισσότερους χαρακτήρες, διαφορετικών προελεύσεων και δραματικών αποτυπωμάτων, αλλά και τον ήρωα της Λάσπης, τον Αλέξανδρο, που πλέον θα λέγαμε πως είναι πιο νηφάλιος και ώριμος σε σχέση με την εμφάνισή του στο πρώτο μου μυθιστόρημα. Δεν είναι πια ο πρωταγωνιστής, αλλά ένας πολύ σημαντικός χαρακτήρας, και το κίνητρό του είναι για πρώτη φορά θετικό, καθώς αναζητά έναν μικρό χαμένο αδερφό του, η εξαφάνιση του οποίου αποτελεί και το βαθύτερο αφηγηματικό έναυσμα του βιβλίου.
Στο «Χάθηκε Βελόνι» πράγματι συμπεριέλαβα στοιχεία για τα οποία δεν ήμουν έτοιμος στα προηγούμενα βιβλία μου ή που σε μικρότερες ηλικίες δεν θεωρούσα δημιουργικές μου προτεραιότητες. Ήθελα να συγκεράσω τις παραδοσιακές μου καταβολές με τις νεωτερικές επιδράσεις μου, σκιαγραφώντας μια πιο σφαιρική πορεία εμπειριών μέσα στον χρόνο. Το «Χάθηκε βελόνι» είναι σίγουρα το πιο πολιτικό μου βιβλίο μέχρι τώρα, καθώς ρίχνει φως σε κοινωνικά φαινόμενα που έχουν καθορίσει τη σύγχρονη μεταπολιτευτική ιστορία της Ελλάδας και τα οποία σπερματικά είχα θίξει στα προηγούμενα (επιπτώσεις της φτώχειας, ρατσισμός από πολίτες και κράτος, αφομοίωση μεταναστών, πολιτική της ταυτότητας κ.λπ.).

Όπου γης και πατρίς ή οφείλουμε να γνωρίζουμε και να υπερασπιζόμαστε τις ρίζες μας;
Η αλήθεια όπως σε πολλά πράγματα στη ζωή βρίσκεται κάπου στη μέση. Οι ρίζες είναι απαραίτητες, αναπόφευκτες κυρίως, όμως η ωφέλειά τους στο άτομο γρήγορα μαραίνεται. Είμαι οπαδός της ανοιχτότητας και της όσο γίνεται διεύρυνσης των οριζόντων και των ορίων του ανθρώπου. Οι ρίζες γίνονται δέντρο κι ανεβαίνουν, όπως το ποτάμι κυλάει και χύνεται στη θάλασσα.

Ξεκινήσατε να γράφετε από πολύ νεαρή ηλικία. Ποια ήταν η αιτία και η αφορμή;
Ξεκίνησα να γράφω γύρω στα 20 μου, αλλά πάντα είχα την αίσθηση πως στην πραγματικότητα άργησα. Ήταν κάτι που προϋπήρχε μέσα μου ως μια απέλπιδα προσπάθεια να κατανοήσω τον κόσμο που με περιέβαλλε και ταυτόχρονα να συζητήσω σε πιο φιλικούς όρους μαζί του. Η αφορμή ήταν η πιο εντατική μου επαφή με τον κόσμο της φαντασίας και της λογοτεχνίας, από όταν ανέβηκα στην Αθήνα για να σπουδάσω. Άρχισα να διαβάζω πολλούς σημαντικούς λογοτέχνες (ο Πόε ήταν η πρώτη μου αγάπη, το λέω συνέχεια), τους οποίους θέλησα να μιμηθώ σε αυτή τη, όπως μου είχε φανεί τότε, θεϊκή πράξη της δημιουργίας. Το γράψιμο τρώει τα σωθικά (παραφράζοντας μια αγαπημένη ταινία του Φασμπίντερ), αλλά την ίδια στιγμή και όσο μεγαλώνω, καταλήγω ότι είμαι αδιανόητα τυχερός που το βρήκα και με βρήκε. Το γράψιμο σίγουρα άλλαξε τη ζωή μου.

Ποιοι είναι οι δικοί σας αγαπημένοι λογοτέχνες;
Είναι λογοτέχνες που με έχουν επηρεάσει, τους θαυμάζω, αλλά την ίδια στιγμή τους θεωρώ και δικούς μου ανθρώπους. Ο Φώκνερ, ο Μπέκετ, ο Μπέρνχαρντ, ο Ροθ, ο Ντέιβιντ Φόστερ Γουάλας, ο Γιεσένιν, o Σαχτούρης, ο Βαρβέρης.

Ποιο βιβλίο διαβάσατε πρόσφατα και σας εντυπωσίασε θετικά;
Τα Φύλλα Χλόης, του Γουόλτ Γουίτμαν, σε μια καινούργια σκληρόδετη δίγλωσση έκδοση από τον Κέδρο. Ποιήματα ξεσηκωτικά για το πνεύμα και πρωτοποριακού περιεχομένου για την εποχή τους. Ευχαριστούμε την Κατερίνα και την Ελένη Ηλιοπούλου που τα μετέφρασαν.

Τι θεωρείτε εξέλιξη σε έναν λογοτέχνη;
Την επιδίωξη της απόδρασης από τη συγγραφική comfort zone του. Να μη φοβάται να δοκιμαστεί σε νέα είδη και φόρμες, σε νέα στιλ, να τολμά να πει κάθε φορά όλο και πιο βαθιά και δυσάρεστα πράγματα ή ακόμα και τα ίδια, αλλά με καινούργια εκφραστικά μέσα που τον φέρνουν αντιμέτωπο με τον ίδιο και τους άλλους. Να συμπλέει με τη ζωή τη δική του και του κόσμου, να διδάσκεται από αυτήν και να αμφισβητεί αν χρειαστεί ό,τι έχει μέχρι τώρα γράψει. Λέγεται πολύ συχνά ότι ο συγγραφέας γράφει κάθε φορά μέχρι να πεθάνει το ίδιο βιβλίο. Αυτό ισχύει σε έναν βαθμό, αλλά από την άλλη κάθε βιβλίο είναι κι ένα ξεκαθάρισμα λογαριασμών του παρελθόντος και γράφοντάς το πας παρακάτω με τη ζωή και τη γραφή σου.

Ποια αξία θεωρείτε υπέρτατη;
Δύσκολη ερώτηση. Θα διαλέξω τα δύο από τα τρία σκέλη του καλβικού στίχου και θα πω η τόλμη και η ελευθερία, αφήνοντας την πιο δυσερμήνευτη και πολύπλοκη αρετή απ’ έξω.

Στο τέλος του βιβλίου υπάρχουν σε χειρόγραφη μορφή ποιήματα που ενώ σχετίζονται με τη μυθοπλασία του βιβλίου σας θα μπορούσαν να αποτελέσουν ένα ποιητικό βιβλίο. Συνυπάρχουν τα δυο λογοτεχνικά είδη μέσα σας ή προτιμάτε λίγο περισσότερο κάποιο;
Τα ποιήματα αυτά με απασχόλησαν πάρα πολύ κατά τη συγγραφή του μυθιστορήματος. Θα μπορούσαν πράγματι να αποτελέσουν κάποιο ξεχωριστό ποιητικό βιβλίο, όμως καθώς ολοκλήρωνα το μυθιστόρημα είχα την αίσθηση πως τελικά ανήκαν περισσότερο στον Αλέξανδρο και όχι σε μένα. Τελικά αποφάσισα να τα συμπεριλάβω στο μυθιστόρημα ως δικό του έργο, και για τον επιπλέον λόγο ότι αυξάνουν την υλικότητα ενός καθοριστικού συμβολισμού του μυθιστορήματος. Όσο για τη συνύπαρξη των δύο ειδών, πρέπει να πω ότι η ποίηση είναι μια πιο θεμελιώδης συνθήκη από την πεζογραφία. Είναι μια διαφανής κόλλα που μπορεί να συνέχει και τους αρμούς ενός πεζογραφικού οικοδομήματος. Υπό αυτήν την έννοια, σίγουρα η ποίηση βρίσκεται πάντα μέσα μου και επηρεάζει τη γλώσσα μου και τις συναισθηματικές απορροές μου. Και με την πιο στενή έννοια όμως: Η ποίηση συνήθως αφηγείται ιστορίες με διαφορετικό, πιο αφηρημένο και λιγότερο εγκεφαλικό τρόπο, μετουσιώνοντας αιθέρια και θραυσματικά το συναίσθημα – οπότε θέλω να συνεχίσω να γράφω ποιήματα, γιατί κι εκεί υπάρχει μεγάλο πεδίο εξερεύνησης και δοκιμασιών, με έναν τρόπο όμως που είναι, νομίζω, πιο βραδυφλεγής. Και, φυσικά, υπάρχει και το διήγημα, με το οποίο μπορείς να κινηθείς κάπου στο ενδιάμεσο.

Με τι ασχολείστε αυτό το διάστημα; Ετοιμάζετε κάποιο καινούργιο βιβλίο;
Έχω μια ποιητική συλλογή σχεδόν έτοιμη, στο στάδιο των διορθώσεων και του εξονυχιστικού ελέγχου. Το επόμενο διάστημα θα δουλεύω κυρίως το νέο πεζό μου, το οποίο θα είναι μια μαύρη κωμωδία.