Σπανακάκι, η βόρεια διάσχιση του Ταΰγετου

Του Κυριάκου Παπαγεωργίου

«Να βλέπεις τον Ταΰγετο νύχτα ψηλά απ’ το κάστρο
καθώς κραυγάζει ο ουρανός το θαλασσί».
Νίκος Καρούζος

Ο Ταΰγετος, αυτό το πανώριο και πολυκόρυφο βουνό της πατρίδας μας, θαρρώ ότι εκπέμπει, μέρα νύχτα, ένα ιδιότυπο γαλάζιο φως, που το αρμέγει από τρία πελάγη, καθώς το τυλίγουν με το ηλεκτρικό τους φως και το καθιστούν ορατό κι ολοφώτεινο όλες τις εποχές του χρόνου. Η τεράστια και ρωμαλέα δορά του βουνού δεν μπορεί παρά να συγκεντρώνει το θαυμαστικό βλέμμα όλων όσοι το πρωταντικρίζουν από οποιαδήποτε πλευρά. Συνεπώς η πιο πάνω στροφή του ποιητή Νίκου Καρούζου δεν απέχει πολύ από την πραγματικότητα, έστω κι αν ο τελευταίος βλέπει τον Ταΰγετο με τα ποιητικά μάτια της ψυχής του.
*
Είναι ένα βουνό που σε καλεί πάντα και σε καθηλώνει με την ίδια πάντοτε μαγεία, να το περπατήσεις και να το αφουγκραστείς, μέσα ασφαλώς από τον κύκλο, τόσο των μυθικών του περιηγήσεων, όσο και των καθαρά ιστορικών του αναγωγών και παραδόσεων. Σε τέτοιο βαθμό και με τέτοιαν ένταση που κανένα άλλο βουνό στην Ελλάδα δεν μπορεί να σου προσφέρει.
Ο Ταΰγετος που αδρά χωρίζεται σε δυο μέρη, το βόρειο και το νότιο, διασπαθίζεται, για λογαριασμό όσων το εξερευνούν και το τεμαχίζουν, σε πολύ περισσότερα κομμάτια, που κυρίως έχουν να κάνουν με τα μέτωπα και τις όψεις του.
Ο βόρειος Ταΰγετος ξεκινάει από τα ριζά του Μεγαλοπολίτικου οροπέδιου και τελειώνει στη χαράδρα της Λαγκάδας, εκεί δηλαδή που περνάει ο εθνικός δρόμος Σπάρτης – Καλαμάτας.
Ο νότιος Ταΰγετος ξεκινάει από τις παρυφές της Λαγκάδας, όπου και το μυθικό σπήλαιο του Καιάδα και καταλήγει στα υπέροχα και εντυπωσιακά δάση της Βασιλικής.
*

Η κύρια ανάβαση στον Ταΰγετο, η πιο γνωστή και καθιερωμένη, για το τεράστιο πλήθος των Ελλήνων και ξένων περιηγητών, γίνεται από τη νότια μεριά της Σπάρτης (στροφή Παλαιοπαναγιάς προς Τόριζα), με αφετηρία της ορειβατικής διαδρομής από την πηγή Μαγγανάρη προς το ορειβατικό καταφύγιο της Βαρβάρας και από εκεί με δυτική κατεύθυνση προς την κορυφή του Προφήτη Ηλία.
Το χάραμα στην κορφή του Προφήτη Ηλία είναι μια απαράμιλλη και μοναδικής αισθητικής εμπειρίας στιγμή που τη ζουν όσοι έχουν αποφασίσει (και είναι πολλοί που το κάνουν αυτό) να διανυκτερεύσουν κάποιες ανοιξιάτικες μέρες εκεί πάνω, για να απολαύσουν τη μαγική συγκέντρωση των ηλιακών ακτίνων, την ώρα που το πρώτο φως του ήλιου σπάει την κρούστα του θαλασσινού μετώπου κι εκτοξεύει μια καθηλωτική και πολύμορφη δεσμίδα αναλαμπών.
*
Από τη βόρεια μεριά του Ταΰγετου τα μέρη και οι ιστορικές τοποθεσίες είναι όχι μόνο γνωστές, αλλά και πολυπερπατημένες, σε αντίθεση με τους δρόμους και τα μονοπάτια του νότιου Ταΰγετου.
Εδώ μέσα στη βόρεια ανάπτυξη του βουνού, θα βρούμε τον Μυστρά, τη Λαγκάδα, τον Καιάδα και πολλά άλλα σημαντικά και πασίγνωστα στέκια της Λακωνίας, εκτός βέβαια από τα θρυλικά ανάκτορα της αρχαίας Σπάρτης, για τα οποία ακόμη δεν έχει δοθεί το πράσινο φως, ώστε να γίνει η οριστική τους αποκατάσταση.
Η διαδρομή που βιώσαμε και την οποία θα περιγράψουμε, καθώς και η περιοχή στην οποία θα κινηθούμε, ανήκουν στο βόρειο σκέλος του Ταΰγετου και είναι μια από τις ωραιότερες και τις πιο «ορειβατικές» του βουνού.
Θα ανεβούμε από ένα εκπληκτικό χτιστό καλντερίμι, που αποτελεί σήμα κατατεθέν για τον Ταΰγετο, αλλά και για την Ελλάδα ολόκληρη, θαρρώ, αφού αναρριχιέται στις ανατολικές υπώρειες του θρυλικού βουνού, πάνω ακριβώς από τη Σπάρτη και αμέσως μετά τον ολόχαρο κάμπο του Αϊ-Γιάννη. Θα φτάσουμε σε ένα από τα πιο απομονωμένα, αλλά και πιο όμορφα ορεινά χωριά της Λακωνίας, την Αναβρυτή και από εκεί θα διεισδύσουμε στο ανωφερικό δάσος, κορφολογώντας μαγευτικές τοποθεσίες, χαράδρες και οροπέδια, και περιπλανώμενοι σε ένα εκτεταμένο πεδίο βοτανικού παράδεισου.

*
Μέσα από τη Σπάρτη φεύγουν τρεις δρόμοι ακτινωτά προς τον Ταΰγετο, με δυτική κατεύθυνση. Ο ένας – κύριος οδικός άξονας – οδηγεί στην Καλαμάτα, μέσω Τρύπης και Λαγκάδας. Ο δεύτερος οδηγεί στον Μυστρά και ο τρίτος στον Αϊ-Γιάννη. Αυτόν τον τρίτο δρόμο θα πάρουμε για να κατευθυνθούμε στο ωραίο αυτό προάστιο της Σπάρτης.
Από εκεί θ’ ακολουθήσουμε τον δρόμο σε μια χαρακτηριστική ευθεία που διαγράφει ένα Γάμα, περνώντας αρχικά το ρέμα της Μαρουσώς. Στη συνέχεια ο ασφαλτοστρωμένος δρόμος σχεδιάζει ένα τραπεζοειδές ορθογώνιο, μέχρι να φτάσει έξω από το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου. Από το σημείο αυτό θα αρχίσει η οδοιπορία μας προς τον Αϊ-Γιάννη. Δυστυχώς αν πάρουμε το μονοπάτι μέσα από τον Αϊ-Γιάννη, όπως το δίνουν οι οδηγοί, μεσολαβούν νταμάρια που αλλοιώνουν τη μαγευτική εικόνα των πρώτων παρυφών του Ταΰγετου, γι’ αυτό θα ξεκινήσουμε την πορεία μας από το εκκλησάκι του Αϊ-Γιώργη, όπου θα αφήσουμε το αμάξι μας για να πάρουμε το υπέροχο και μοναδικό πέτρινο καλντερίμι που σκαρφαλώνει στις απότομες ορθοπλαγιές κι ανηφορίζει με φουρκέτες στο πλούσιο τοπίο του Ταΰγετου.
Ο δρόμος στην αρχή ακολουθεί τις φουρκέτες του μονοπατιού, αλλά στη συνέχεια απομακρύνεται, για να ακολουθήσει τη δική του χάραξη, που είναι διαφορετική της πεζοπορικής. Η τραβέρσα που επιχειρούμε έχει νότια και δυτική κατεύθυνση διασχίζοντας τις απότομες πλαγιές του λόφου του Αϊ-Γιάννη (872 μέτρα).
Η συνολική πορεία της ανάβασης αυτής, από τον Άγιο Γεώργιο ώς το πανέμορφο χωριό της Αναβρυτής θα μας πάρει δύο ώρες.
Επειδή η ανάβαση είναι αρκετά επίπονη και απότομη θα διαμείνουμε το βράδυ στην Αναβρυτή, στον ξενώνα που διατηρεί ο φίλος Αντώνης, από τα Τσίντζινα (Πολύδροσο) του Πάρνωνα, ώστε πρωί – πρωί ν’ ανηφορίσουμε την ανατολική πλαγιά του Ταΰγετου που απαιτεί πολύωρη οδοιπορία και κυρίως μεγάλη διαφορά υψομετρικής κάλυψης.
Το χωριό της Αναβρυτής βρίσκεται σε υψόμετρο 800 μέτρων, ενώ η κορυφή Σπανακάκι που επιθυμούμε να πατήσουμε, είναι στα 2.024 μέτρα. Κάπου 1.200 μέτρα υψομετρική κλίση και διαφορά.
*

Μέσα από το χωριό της Αναβρυτής παίρνουμε το δρομάκι για το εξωκλήσι του Αγίου Ελισαίου. Αφήνουμε δεξιά μας το κεφαλάρι της Μεσαϊτονιάς και την Παναγία, προσπερνούμε τον Αη-Στράτηγο και κινούμαστε παράλληλα με τον αγροτικό δρόμο. Ο δασικός αυτός δρόμος συνδέει την Αναβρυτή με την αρχή του μονοπατιού για τη μεγάλη κορυφή του Ταΰγετου, τον Προφήτη Ηλία, μέσω της Πηγής Μαγγανάρη.
Μπαίνουμε σε πολύ πυκνό δάσος πεύκης, που γρήγορα μετατρέπεται σε κυκλώνα βελανιδιάς. Το μονοπάτι είναι όχι μόνο ευδιάκριτο, αλλά και ευχάριστο, καθώς τριγυρίζει αστάθμητες ράχες και δασιές χαράδρες που κάνουν το βουνό να ζωηρεύει από λογής ποικιλίες μικρής και μεσαίας χλωρίδας.
Η πρώτη μας στάση θα γίνει στη θέση Πλατανάκι, κάτω ακριβώς από την κορυφή Σπλιθάρα (1.503 μέτρα).
Θα διασχίσουμε ωραία λιβαδοτόπια με άγρια και ήμερα καρποφόρα, βαδίζοντας πάνω στα χνάρια ενός έξοχου και υπέροχου μονοπατιού που ανηφορίζει με ήπιες κλίσεις. Όταν γυρίζουμε το βλέμμα προς τα πίσω αντικρίζουμε το λακωνικό πεδίο και τη βασιλίδα των δωρικών πόλεων, τη Σπάρτη, όπως έχει μετασχηματιστεί από τους αιώνες της κακογουστιάς.
Η δεύτερη στάση θα γίνει στο Λιβαδοτόπι, μιαν έξοχη λάκα γης Χαναάν, όπου θα συναντήσουμε το τετράσταυρο με τις διαφορετικές κατευθύνσεις. Ο βασικός κορμός της διαδρομής για το Σπανακάκι ακολουθεί με κόκκινα τριγωνάκια την πορεία προς τον Βοτανικό Σταθμό και δυτική κατεύθυνση. Η άλλη διαδρομή για το Σπανακάκι, με μπλε σημάδια, κινείται νότια και σκαρφαλώνει λίγο απότομα μέσα από τραχιές και δασωμένες πλαγιές κυκλώνοντας την κορυφή από ανατολικά.
Ακολουθούμε τραχιά και επίπονη ανάβαση προς τον Βοτανικό Σταθμό, μια γυμνή λάκα, όπου φυτρώνουν τα περισσότερα ενδημικά και σπάνια αγριολούλουδα, βότανα και θεραπευτικά φυτά στην Πελοπόννησο.
Εδώ θα δούμε και τον Βοτανικό Σταθμό, ένα μικρό πέτρινο κτίσμα, με κεκλιμένη κεραμοσκεπή που χρησιμοποιείται για λόγους ερευνητικούς από την Κοινότητα του Βοτανικού Πανεπιστημίου.
Εγκαταλείποντας τον Σταθμό και ανηφορίζοντας την πετρώδη πλαγιά καβαλικεύουμε τη ράχη, στη θέση Τσάρκος, στο ψηλότερο σημείο της οποίας θα βρεθούμε μπροστά σε ένα από τα ωραιότερα εποπτικά θεάματα του Ταΰγετου. Η εκπληκτική θέα του θα μας αποκαλύψει το φάσμα ενός ονειρεμένου λίθινου χαλκείου που το συνθέτουν τόσο η μακριά πέτρινη κορμοστασιά του Πενταδάχτυλου, όσο και ο ξεχωριστός, αλλά και μεγαλοπρεπής βραχώδης όγκος της Νεραϊδοβούνας, ενός ημιανεξάρτητου βουνού που ορθώνεται στα δυτικά του Τσάρκου.
Βαθιά όμως κάτω από τον Τσάρκο, βλέπουμε να βυθίζεται η τεράστια κι ανοικονόμητη σχισμή του Ρίντομου, του γνωστού φαραγγιού του Ταΰγετου, με έναν τρόπο που αφήνει ανεξίτηλα τα σημάδια της φοβερής του ρωγμής.
Η λάκα του βοτανικού σταθμού όσο ανηφορίζουμε τόσο μικραίνει, αλλά μεγαλώνει ο ήσκιος (προσοχή: στο ήτα) των πέντε δαχτύλων του Ταΰγετου.
Θέλουμε μια ολόκληρη ώρα μέχρι να πατήσουμε κορυφή.
Το Σπανακάκι μας εξαπατά ώς έναν βαθμό, γιατί μας ξεγελάει η πρώτη νομιζόμενη σκάλα της κορυφής.
Στα 2.024 μέτρα θα δοκιμάσουμε την οπτική γεύση των κορυφαίων ηδονών. Θα σκορπίσουμε ολόγυρα το βλέμμα, σε μιαν αλήτικη περιπλάνηση που θα τα αγκαλιάσει όλα. Όλα τα άγια υλικά (πέτρα, χώμα, και φυτά) κι όλα τα μυστήρια αισθητικά (ψυχή, ουρανό και πνεύμα). Αλλά κυρίως θα νιώσουμε μια κάθαρση διεγερτική, μια κάθαρση εντελώς διαφορετική κι αλλιώτικη από την εκκαθάριση των ψυχικών πιέσεων της μεγάλης «Ποιητικής», μια κάθαρση μακριά από τα γήινα, τα μάταια και τα θλιβερά, της επίπεδης φύσης των ανθρώπων…
Αυτός άλλωστε είναι ο Ταΰγετος, των μακρινών, επίπονων και ανελέητων διαδρομών, της ψυχής και του σώματος…