Σε κόσμο κλειστό

Της Λίνας Φυτιλή,
συγγραφέα

Στο δεύτερο ποιητικό βιβλίο της Χαριτίνης Μαλισσόβα, το οποίο κυκλοφόρησε το 2023 από τις εκδόσεις Αρμός, κυριαρχεί ένας κόσμος κλειστός όπου η ακινησία βασιλεύει, η ματαίωση επιμένει κόντρα στις ανθρώπινες επιθυμίες και η ζωική ορμή συχνά, μεταβάλλεται. Το βιβλίο είναι δομημένο σε έξι ενότητες. Στην πρώτη ενότητα, η ποιήτρια πραγματεύεται το ζήτημα του εγκλεισμού, την ελευθερία που περιορίστηκε με την πανδημία, το κλίμα φόβου και ανασφάλειας που επικράτησε για αρκετούς μήνες, όταν η αντοχή υπήρξε το κύριο ζητούμενο. Η χρήση της μάσκας, ο ύπουλος εχθρός της αβεβαιότητας, ο υγειονομικός πόλεμος, η έλλειψη επικοινωνίας ωθούν σε μια φθορά, σε μία κατάσταση κενού και κόπωσης, που κάνει το πέρασμα του χρόνου, να φαίνεται οδυνηρό.

«Το βλέμμα που αποτυπώνει / έκφραση / συναίσθημα / χαρακτήρα / προσωπικότητα / κρυμμένο καλά πίσω από μια μάσκα / Το βλέμμα που προειδοποιεί / για την πρόθεση / προστατευμένο καλά πίσω από τα χρώματα / Φοβάται ότι / την ώρα που θα αποκαλυφθεί / δεν θα έχουν πέσει οι μάσκες / των άλλων».
Ο κόσμος γίνεται κλειστοφοβικός, ανοίκειος, με ανθρώπινες σχέσεις, οι οποίες κινούνται ανάμεσα στην επιθυμία και τη ματαίωση, στην ανάγκη και την εξουθένωση. Έτσι ο τίτλος της ποιητικής συλλογής «Περίκλειστοι», ερμηνεύει αυτή τη στατική κατάσταση, εποχές και μέρες, που «τις ακολουθεί μια ατελείωτη, σκοτεινή και παγερή νύχτα».
Με περισσή ευαισθησία, η ποιήτρια ενσκήπτει στα προβλήματα του φυσικού περιβάλλοντος στην ενότητα «Αυτή η γη», ενώ στην ενότητα Απώλειες, αναφέρεται στα χάσματα που αφήνει πίσω η απότομη στέρηση της ζωής. Με γλώσσα απλή και περιεκτική, εστιάζει στο εφήμερο της ύπαρξης, στις απουσίες που σκληραγωγούν την ψυχή, στο χάος που επιφέρει ο χρόνος. Η αρχέγονη σκληρότητα του θανάτου ωστόσο, έρχεται σε αντίθεση με τον έρωτα που ενδυναμώνει την ύπαρξη.
Ο Heidegger στο βιβλίο του «Είναι και χρόνος» αναφέρεται στην κυρίαρχη, ανθρώπινη ανάγκη να συναντηθεί το Είναι του με αυτό ενός άλλου ανθρώπου, ώστε να επιβεβαιώσει τον σκοπό της ύπαρξής του. Κι αυτή η βαθιά ανάγκη ξεπηδάει μέσα στους στίχους της ενότητας Θ – έρως, στις αναμνήσεις των ηλιοκαμένων ημερών, στον εξαγνισμό του έρωτα, στις αντανακλάσεις του θερινού ηλιοστασίου.

«Όσο πιο βαθύ το θέρος, τόσο πιο βαρύς ο έρως;» αναρωτιέται η ποιήτρια μέσα από το λογοπαίγνιο, στο ομώνυμο ποίημα. Οι εικόνες αίφνης, περνούν από την ακινησία, τον φόβο, σε μια παραδεισένια ομορφιά και γαλήνη, τοποθετώντας τον άνθρωπο στον πυρήνα του φυσικού κόσμου, που τον περιβάλλει.
Στην τελευταία ενότητα (Πάνω απ’ όλα η ζωή), τη σκυτάλη αναλαμβάνει η αισιοδοξία, που σαν καταλύτης υπερβαίνει τη φθορά, τα δυσοίωνα γεγονότα, τις απώλειες. Αίφνης, το τοπίο φωτίζεται, αλλάζει, αποχωρίζεται τα σκοτάδια του. Μοιάζει με θαύμα – όπως το να μπορείς να κρατιέσαι από την παλάμη ενός βρέφους, ενώ αρχικά πίστευες ότι αυτό κρατιέται από σένα. Όλες αυτές οι βιωμένες εμπειρίες προσφέρονται από την ποιήτρια με τρόπο αβίαστο, σαν αποστάγματα μιας γεμάτης ζωής, που καθόρισαν τη διαδρομή της. Οι εμπειρίες λειτουργούν στην ποίησή της σαν μια προσπάθεια ερμηνείας του κόσμου, μέσω του αναστοχασμού, με τον οποίο η ανθρώπινη φύση, δεν εφησυχάζει. Έτσι η γραφή απαλύνεται, λειαίνοντας τις ζάρες της πρότερης ανησυχίας.

«Κάποιες φορές / μια στάλα αισιοδοξίας / είναι αρκετή / για να φαίνεται και πάλι / το ποτήρι / μισογεμάτο», γράφει στο ποίημα Οριακά (σελ. 66).
Όλη η συλλογή επισημαίνει το μεταιχμιακό στοιχείο μιας εποχής, όπου η αλήθεια της ύπαρξης βρίσκεται σε οριακό σημείο. Η ήρεμη δύναμη της συμπύκνωσης προσδίδει στα ποιήματα αυτά, έναν ανθρωπιστικό κι εξομολογητικό χαρακτήρα, μέσα σ’ ένα αλλοτριωμένο, κοινωνικό και πολιτικό παρόν.
Καθώς όλα γύρω μας μεταβάλλονται, η ποίηση εξισορροπεί τις εικόνες ενός αινιγματικού μέλλοντος. Ο περίκλειστος κόσμος κι οι άνθρωποι έχουν ανάγκη από μια τέτοια προοπτική, ακριβώς επειδή «το ανθρώπινο είδος δεν μπορεί να αντέξει πάρα πολλή πραγματικότητα» επιστρέφοντας στη διαχρονική ρήση του Έλιοτ, ανακτούμε πάλι την ελπίδα γι’ αυτή την απρόβλεπτη γωνιά της αβύσσου, που αποκαλούμε σύμπαν, στην οποία καλούμαστε να βγούμε από τον εαυτό μας και να συνυπάρξουμε με τους άλλους, προσφέροντας ό,τι καλύτερο μπορούμε. «Ο μόνος τρόπος για να δείξεις έναν καλό εαυτό είναι να τον διαθέτεις». Ίσως αυτοί οι στίχοι στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου, να συμπυκνώνουν ψήγματα σοφίας για μια ζωή που συχνά, μπορεί να μας πληγώνει, αλλά αδυνατούμε να της ξεφύγουμε.