“Σώστε τον Βόλο” – Χρειάζεται πράσινο και ελεύθερους χώρους

Ο κατ’ οίκον περιορισμός εξαφάνισε τα οχήματα από τους δρόμους και οι περισσότεροι άνθρωποι έμειναν σπίτι, με μοναδική έξοδο τη μετακίνηση για τα απαραίτητα ή μια βόλτα για σωματική άσκηση. Και έτσι απέμεινε για όλους μόνο η γειτονιά τους. Οι άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους και ξαναγνώρισαν τον τόπο τους και απογοητεύτηκαν από την εικόνα που αντίκρισαν. Η περίοδος του κορωνοϊού ξαναέφερε στο προσκήνιο την πόλη και τις ανισότητές της. Μας θύμισε τις μεγάλες ελλείψεις σε πράσινο και κοινόχρηστους χώρους και για τη βελτίωση των όρων ζωής στην πόλη μιλούν σήμερα στη «Θ» πανεπιστημιακοί και μηχανικοί, «ανοίγοντας» τον διάλογο για τα νέα δεδομένα.

Ο Θάνος Βλαστός, καθηγητής του ΕΜΠ, πολεοδόμος, συγκοινωνιολόγος τονίζει στη «Θ» πως ο πιο ευρύς δημόσιος χώρος, κέλυφος συλλογικότητας, είναι η πόλη, το ίδιο και ο δρόμος. Κάθε κτίριο έχει δικαίωμα σε αυτόν. Είναι η ανάσα του. Ο δρόμος, χωρίς αρχή και τέλος, διατρέχει την πόλη, αποτελεί τη δυναμική πλευρά της. Οι δρόμοι σχεδιάστηκαν για την επικοινωνία, όμως κατακτήθηκαν από τα αυτοκίνητα που εκτόπισαν πεζούς και ποδηλάτες. Ωστόσο σήμερα αποτελούν μια μεγάλη ελπίδα, γιατί ως ελεύθερες επιφάνειες, με ελάχιστο έργο θα μπορούσαν να αποκτήσουν νέα ταυτότητα. Η μικρότερη αλλαγή είναι να φαρδύνουν τα πεζοδρόμια. Η μέγιστη είναι να πεζοδρομηθούν. Ανάμεσα στα δύο αυτά άκρα υπάρχουν διάφορες λύσεις. Όλες προϋποθέτουν τη μείωση της στάθμευσης και της κυκλοφορίας αυτοκινήτων. Θα συμφωνήσουμε;
«Στο παραπάνω ερώτημα η απάντηση είναι απόλυτη λόγω της κλιματικής απορρύθμισης, που έχει ανατρέψει όλα τα δεδομένα. Τα αυτοκίνητα παράγουν αέρια του θερμοκηπίου, άρα πρέπει να αποσυρθούν. Αλλιώτικα δεν έχει ζωή ο πλανήτης. Ο ΟΗΕ έχει καλέσει τις χώρες να μην παράγουν ούτε ένα γραμμάριο αυτών των αερίων μετά το 2050. Μέχρι το 2030 η μείωση θα πρέπει να είναι 45%.

Σχεδιάζεται λοιπόν μια μεγάλη στροφή (σε 160 ελληνικές πόλεις εκπονούνται Στρατηγικές Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας) προς πόλεις διαφορετικές από τις σημερινές, πιο ήπιες, πιο δίκαιες και πιο ζωντανές, με έντονη δηλαδή παρουσία πεζών και ποδηλατών σε δημόσιους χώρους. Μεγάλες ανατροπές αναμένεται να επιτευχθούν και στο επίπεδο νοοτροπίας και κουλτούρας.
Η πρόσφατη εμπειρία απέναντι στον κορωνοϊό απέδειξε ότι ωριμότητα υπάρχει. Μας χρειάζεται για την οικοδόμηση της δημόσιας πόλης, απαραίτητης και απέναντι στην κλιματική απορρύθμιση».

Ο Παντολέων Σκάγιαννης, καθηγητής Πολιτικής των Υποδομών, Τμήμα Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας σημειώνει πως η δραματική φάση του κορωνοϊού που περνάμε, έχει θέσει επί τάπητος για μια ακόμη φορά καίρια ζητήματα που σχετίζονται με τους ελεύθερους δημόσιους χώρους. Μάθαμε ότι ο ιός μεταδίδεται περισσότερο σε κλειστούς χώρους ιδιαίτερα σε καταστάσεις συνάθροισης. Άρα οι ελεύθεροι δημόσιοι χώροι, συμπεριλαμβανομένων των παραλίων και τηρουμένων (σήμερα) των αποστάσεων είναι ασφαλέστεροι. Ξέρουμε ότι η φυσική ευεξία προσθέτει στη ρώμη και στην ανθεκτικότητα του οργανισμού, άρα οι ελεύθεροι δημόσιοι χώροι είναι επιθυμητοί ως πεδία φιλοξενίας τέτοιων δραστηριοτήτων. Σήμερα διεθνώς (και στον Βόλο) υπάρχουν αρκετοί χώροι με όργανα γυμναστικής για ενήλικες, δημόσιοι και ανοιχτοί. Η επιστήμη επίσης μας διδάσκει ότι οι πόλεις χρειάζονται ζώνες αερισμού για την κυκλοφορία του αέρα και πράσινους χώρους. Θα προσθέσω τα διδάγματα από το Μάτι και τη Μάνδρα για το τι σημαίνει να «ιδιωτικοποιούμε» αυθαιρέτως, ρέματα, προσβάσεις στη θάλασσα, κλπ. Η περίπτωση του Κραυσίδωνα στον Βόλο πολύ κραυγαλέα: Ένας έστω μικρός πνεύμονας πρασίνου πρακτικά να επιστρέφει στα ΙΧ. Μιας και πολύ μιλάμε για την πολιτική προστασία σήμερα, ας την προσθέσουμε και αυτή. Σεισμοί. Πού είναι τα πεδία εκτόνωσης του πληθυσμού σε ανοιχτούς χώρους (τέτοιους που να μην κινδυνεύουν να τους πέσει κανένα μπαλκόνι στο κεφάλι); Πρόσφατα ανακοινώθηκαν τα νέα δεδομένα της προσωρινής εκμηδένισης των ρύπων παγκοσμίως (λόγω της μείωσης της κυκλοφορίας και της αδρανοποίησης της βιομηχανίας). Γιατί άραγε χρειαστήκαμε τον κορωνοϊό για να κατανοήσουμε τα αυτονόητα; Ότι δηλαδή το φυσικό περιβάλλον χρειάζεται εδώ και τώρα μεγάλη προσοχή; (βλ. κλιματική αλλαγή και όχι μόνο). Όλες οι παραπάνω παρατηρήσεις μεταφράζονται σε πολιτικές που είναι δυνατές, αρκεί η πολιτική βούληση. Μπορούμε να έχουμε και στην Ελλάδα βιώσιμες πόλεις. Μπορούμε να δημιουργήσουμε αστικούς πράσινους διαδρόμους, μπορούμε να φτιάξουμε ποδηλατοδρόμους (στον Βόλο τους βελτιώσαμε καταργώντας τους) και ανοιχτά γυμναστήρια, μπορούμε να διευθετήσουμε και να οργανώσουμε όλα τα ρέματα, μπορούμε να λάβουμε όλη τη σειρά των περιβαλλοντικών μέτρων που είναι αναγκαία σήμερα, μπορούμε όλα αυτά να τα θωρακίσουμε θεσμικά. Γιατί δεν το κάνουμε; Ο κορωνοϊός μας έδωσε μια ευκαιρία να ξαναδούμε κάποια ζητήματα, αλλά φοβάμαι ότι το νέφος που θα αφήσει φεύγοντας δεν θα μας αφήσει να συνεχίσουμε να τα βλέπουμε».

Ο Στάθης Χαλαστάρας, μηχανικός τονίζει πως η πόλη του Βόλου και της Ν. Ιωνίας από άκρο σε άκρο έχει απόσταση περίπου 5.000 μέτρα.
«Ας πούμε ότι η Δημοτική Αρχή φρόντιζε για την ύπαρξη ενός ασφαλούς για πεζούς και ποδηλάτες γραμμικού χώρου, δηλαδή μια ή και περισσότερες «πράσινες διαδρομές» που θα συνέδεαν το ένα άκρο της πόλης με το άλλο. Τότε τα 5.000 μέτρα, με ένα σχετικά γρήγορο βηματισμό 5 km/h και λόγω της μη ύπαρξης των γνωστών σε όλους μας εμποδίων, όπως στενά πεζοδρόμια, αυτοκίνητα παντού, αστικός εξοπλισμός…όπου βολεύει κ.λπ. της ελκυστικότητας και προδιάθεσης που θα προσφέρει αυτός ο χώρος, ίσως και σε λιγότερο από μία ώρα έχετε φτάσει στην άλλη άκρη της πόλης. Η αντίστοιχη απόσταση με ποδήλατο και με μια σχετικά χαμηλή ταχύτητα 15-20 Km/h έχετε διασχίσει την πόλη άνετα σε 25 με 30 λεπτά. Τα οφέλη για την ανθρώπινη υγεία πολλά και μια ευκαιρία για την πόλη να ανασάνει από τον θόρυβο, τη ρύπανση, τον εκνευρισμό, με τους ανθρώπους κάθε δυνατότητας και ηλικίας να αντλούν καθημερινά ζωή. Αν αυτός ή αυτοί οι γραμμικοί χώροι συνδυαστούν με τους τρεις χειμάρρους της πόλης μας, «γαλάζιες διαδρομές», με κεντρικό τον χείμαρρο Κραυσίδωνα, με τη διαδρομή του να ξεκινά από τον Παγασητικό και να φτάνει στις Σταγιάτες, στη Μακρινίτσα, στην Πορταριά και ακόμη πιο ψηλά, τότε θα μπορούμε να πούμε ότι, ναι έγιναν βήματα για μια αξιοπρεπή διαβίωση και ποιοτική αστική μετακίνηση, στην όμορφη κατά τ΄ αλλά πόλη μας. Και να είμαστε βέβαιοι ότι οι δημότες θα τιμήσουν ανάλογες διαμορφώσεις μιας και η πανδημία σε όλους μας έδειξε την αξία του να μπορείς να βρίσκεσαι έξω από το σπίτι, όπως έδειξε και την έλλειψη ανάλογων χώρων. Η παραλία της πόλης δεν μπορεί εκ των πραγμάτων να καλύψει τις ανάγκες μιας πόλης 120.000 και πλέον κατοίκων»

Ο Χαράλαμπος Α. Σκυργιάννης, συγκοινωνιολόγος μηχανικός MSc, επισημαίνει πως η συνειδητοποίηση από τις τοπικές κοινωνίες των προβλημάτων που δημιουργούνται από την ανεξέλεγκτη χρήση του αυτοκινήτου μέσα στις πόλεις, τόσο στα θέματα ατμοσφαιρικής και ηχητικής ρύπανσης, όσο και στο θέμα της διαχείρισης των διαθέσιμων επιφανειών γης είναι θεμελιώδους σημασίας για την ανάπτυξη των πόλεων.
Το πολεοδομικό συγκρότημα Βόλου κατανόησε πριν πολλά χρόνια ότι ο περιορισμός της χρήσης των ΙΧΕ αυτοκινήτων είναι για το καλό του, είναι για το καλό των πολιτών που ζουν σ’ αυτή την όμορφη γωνιά της γης. Ενστερνίστηκε τις βασικές αρχές του ανάλογου σχεδιασμού και δημιούργησε δύο πρωτοποριακές για τα ελληνικά δεδομένα Περιοχές Ήπιας Κυκλοφορίας (ΠΗΚ) και πολλούς Δρόμους Ήπιας Κυκλοφορίας.

Η γενική ιδέα γι’ αυτές τις περιοχές κατοικίας είναι η μείωση των επιπτώσεων της κυκλοφορίας (ατυχήματα, θόρυβος, ρύπανση), η σημαντική λειτουργική και αισθητική βελτίωση του χώρου και άρα η άνοδος της ποιότητας ζωής των κατοίκων της πόλης. Στις ΠΗΚ υλοποιούνται τρία «δόγματα»: 1) λιγότερος κυκλοφοριακός φόρτος 2) χαμηλή ταχύτητα κίνησης οχημάτων 3) άριστη οπτική επαφή. Οι κατασκευαστικές τεχνικές που εφαρμόζονται είναι πολλές και διάφορες, με ίσως σημαντικότερη τη διακοπή της διαμπερότητας των οδικών τμημάτων που περιλαμβάνονται στις ΠΗΚ. Βασικός στόχος επίσης είναι η καλύτερη εξυπηρέτηση των ευάλωτων χρηστών της οδού.
Οι περιοχές ήπιας κυκλοφορίας είναι οάσεις ηρεμίας μέσα στις ταραγμένες ζούγκλες των πόλεων».