Πείνα για Ψαλμωδία

Του
Κων/νου Χαριλ. Καραγκούνη,
καθηγητού της Ανωτάτης
Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Αθηνών

Το ρήμα πένομαι σημαίνει είμαι πολύ φτωχός, πάμπτωχος, πένης. Όταν συντάσσεται με Γενική, σημαίνει είμαι φτωχός από κάτι, έχω ανάγκη ή έλλειψη από κάτι. Άραγε, η φράση «πένομαι Ψαλμωδίας», δηλαδή, έχω έλλειψη, είμαι φτωχός από Ψαλμωδία, στέκει; Πριν από μία εικοσαετία θα λέγαμε, ειρωνικά: Όχι και πένομαι Ψαλμωδίας! Έχω όλα τα καλά, ειρήνη, ευημερία, εργασία, πλούτο, όχι να πεινώ για Ψαλμωδία! Σήμερα, πάλι, θα πούμε το ίδιο για άλλο λόγο: Δουλειά δεν βρίσκω, περιουσία δεν έχω, το σπίτι μου κινδυνεύει, το αμάξι το κατέσχεσαν, το μόνο για το οποίο δεν πεινώ είναι η Ψαλμωδία! Και όμως· χωρίς υπερβολές σήμερα περισσότερο από ποτέ, αυτό που χρειαζόμαστε είναι Ψαλμωδία.
Στον Προοιμιακό Ψαλμό του Εσπερινού διαβάζουμε: «Εξελεύσεται άνθρωπος επί το έργον αυτού και επί την εργασίαν αυτού έως εσπέρας». Ποιο είναι, αλήθεια, το έργον του ανθρώπου (σε Ενικό Αριθμό· όχι «επί τα έργα αυτού»), ποια η εργασία του (πάλι σε Ενικό Αριθμό· όχι «επί τας εργασίας αυτού»), για την οποία ξυπνά ο άνθρωπος το πρωί και εξέρχεται στον βίο του να την εργαστεί ώς το βράδυ; Είναι η ευλόγηση και δοξολόγηση του Αγίου Τριαδικού Θεού και του Θεανθρώπου Ιησού Χριστού. Το κύριο καθημερινό έργο του ανθρώπου είναι η αδιάκοπη «λόγω, έργω και διανοία» Ψαλμωδία του Κυρίου. Όλα τα άλλα είναι πάρεργα.
Να γιατί «πενόμεθα Ψαλμωδίας». Ενώ σκοπός του βίου μας είναι η ακατάπαυστη δοξολόγηση του Τριαδικού Θεού, εμείς θεωρούμε ότι η Ψαλμωδία είναι τέχνη περιορισμένης χρήσης που ασκούν οι ψάλτες για να «ξελειτουργούν» τους παπάδες· ότι είναι μουσική για τους Ναούς και για καμιά εόρτιο συναυλία. Όμως, στην πραγματικότητα ο άνθρωπος πρέπει να καταστήσει όλο τον βίο του Ψαλμωδία· να θέσει σε εφαρμογή το, «ψαλώ τω Θεώ μου έως υπάρχω». Αυτό βρίσκει εφαρμογή όταν κάθε στιγμή του ανθρώπου, κάθε κτύπος της καρδιάς, κάθε ανάσα του σώματος, κάθε κίνηση των αισθήσεων, ματιά, ακοή, όσφρηση, αφή, γεύση, γενικώς, όταν όλο το είναι γίνει Ψαλμωδία για τον Κύριο. Γιατί; Γιατί και στη Βασιλεία Του ο Κύριος υμνείται αδιαλείπτως, ακαταπαύστως και ακοιμήτως από τους Αγγέλους Του. Το γνωρίζουμε από την Αγία Γραφή, από τα οράματα των προφητών, του Ησαΐου, του Ιεζεκιήλ και άλλων· από τις αποκαλύψεις της Βασιλείας του Θεού στους Αποστόλους Ιωάννη και Παύλο· από τις «αρπαγές» του Θεοφόρου Ιγνατίου, του διά Χριστόν Σαλού Ανδρέα και των συγχρόνων Αγίων (του Οσίου Παϊσίου), οι οποίοι αξιώθηκαν να δουν και να ακούσουν Αγγέλους, ψάλλοντας τους εξ Αποκαλύψεως ύμνους (Τρισάγιο, Επινίκιο, Δοξολογία). Διαβάζουμε στο Συναξάρι της μοναχής Σωφρονίας (6 Αυγούστου): «Οι Άγιοι Άγγελοι, υπεράνω ιστάμενοι, έψαλλον ασιγήτοις στόμασι, «Άγιος, Άγιος, Άγιος Κύριος Σαβαώθ, πλήρης ο ουρανός και η γη της δόξης σου». Έτεροι δε χοροί έψαλλον· «Άγιος, Άγιος, Άγιος Κύριος, ο ων και προών και φανείς ως άνθρωπος Θεός…». Εκείνοι δε οίτινες ήσαν μεθ’ ημών…· «Δόξα εν υψίστοις Θεώ και επί γης ειρήνη…»· οι δε έτεροι· «Αλληλούια»· άλλοι έλεγον· «Αμήν, Αμήν, Αμήν»· και ουδέποτε έπαυεν η δοξολογία των…».
Γιατί να ψάλλουμε αδιάκοπα τον Τριαδικό Θεό; Γιατί και τα άλογα ζώα, τα άψυχα όντα, αναγνωρίζουν τον Δημιουργό τους και τον δοξολογούν ακατάπαυστα. Πόσο εκπληκτικά περιγράφεται αυτό από τον Δαυίδ στον 18ο Ψαλμό: «Οι ουρανοί διηγούνται δόξαν Θεού, ποίησιν δε χειρών αυτού αναγγέλλει το στερέωμα· ημέρα τη ημέρα ερεύγεται ρήμα, και νυξ νυκτί αναγγέλλει γνώσιν…». Μεταφέρω εδώ και κάτι εξαιρετικό από το Συναξάρι τού Μητροπολίτου Λαρίσης Βησσαρίωνος Β’ (15 Σεπτεμβρίου): «Βλέπετε, αδελφοί, τον ουρανόν, τον λαμπρόν ήλιον, την αργυροειδήν σελήνην, τα πολύφωτα άστρα; Βλέπετε τα τέσσαρα στοιχεία; Βλέπετε τα πολυποίκιλα δένδρα, τα αναρίθμητα γένη και είδη των αλόγων ζώων; Όλα ακαταπαύστως υμνούσι τον Θεόν και δοξάσουσιν, όχι με φωνάς και λόγους, αλλ’ εμπράκτως με έργα… Παρακινούσι τούς βλέποντας αυτά λογικούς ανθρώπους να υμνώσιν τον Ποιητήν των και να τον δοξάζωσι. Πόση ατιμία και εντροπή είναι, τα μεν αναίσθητα και άλογα ποιήματα του Θεού να Τον δοξάζωσι με τα έργα των, ημείς δε οι λογικοί και κατ’ εικόνα Θεού κτισθέντες άνθρωποι, να Τον ατιμάζωμεν με έργα… Διά τούτο, ομού με την διά λόγου δοξολογίαν, ας προσθέσωμεν και την διά των έργων δοξολογίαν, την πλέον ευπρόσδεκτον εις Αυτόν…».