Ο Νίκος Τσούκας στο ερωτηματολόγιο του Proust – Γίναμε αδέλφια, όχι απλώς φίλοι…

Καλεσμένος μας σήμερα ο Νίκος Τσούκας. 

Επιμέλεια 

Μαίρη Τσακνάκη Γαβαλά 

Κύριε Τσούκα, σας καλωσορίζω ξανά στην κυριακάτικη «Θεσσαλία». Αφορμή για το σημερινό κάλεσμα, μια που δεν είναι η πρώτη φορά που είστε καλεσμένος μας, είναι η εκλογή σας στη θέση του προέδρου του Πανελληνίου Συλλόγου Αποφοίτων Παιδοπόλεων, στο τέλος του περασμένου χρόνου. Σήμερα θα ήθελα να μας μιλήσετε για τις Παιδοπόλεις, τον Πανελλήνιο Σύλλογο Αποφοίτων, την πορεία του και τους στόχους του. Ο δικός σας ρόλος, που είναι όπως γνωρίζω σημαντικός πολύ.

Μια μικρή εισαγωγή κυρία Μαίρη. Ευχαριστώ πάρα πολύ για την τιμή να απευθυνθείτε για μια ακόμη φορά στην ταπεινότητά μου, όπου στη σημαντική και ανθεκτική στήλη σας έχουν περάσει εξέχουσες και καταξιωμένες προσωπικότητες της περιοχής μας με έργο και προσφορά στα δημόσια θέματα, την Επιστήμη και τον Πολιτισμό. 

Θεωρώ όμως ξεχωριστή τη σημερινή συμμετοχή μου, διότι επιθυμώ να καταγράψω ένα σημαντικό κεφάλαιο όχι μόνο της προσωπικής μου ζωής, αλλά και χιλιάδων άλλων «παιδιών», που ένιωσαν την αρωγή και την εξαιρετική προσφορά των Παιδοπόλεων και να αναδείξουμε σημαντικά πρόσωπα στην πενηντάχρονη σχεδόν πορεία τους.

Πολύ σημαντικό και ενδιαφέρον, ξεκινήστε με μια μικρή αναφορά στις Παιδοπόλεις.

Η πρώτη ίδρυσή τους αποδίδεται στην Επιτροπή Εράνου «Πρόνοια Βορείων Επαρχιών της Ελλάδος», που έγινε στη συνέχεια «Βασιλικό Ίδρυμα Πρόνοιας» το καλοκαίρι του 1947, όπου 18.000 παιδιά στεγάστηκαν σε 53 Παιδοπόλεις. Το καλοκαίρι του 1950, με το τέλος του εμφυλίου, 15.000 παιδιά επέστρεψαν στα χωριά τους, οι περισσότερες Παιδοπόλεις έκλεισαν και έμειναν 13 από αυτές που συνέχισαν να φιλοξενούν 3.000 περίπου παιδιά, τα περισσότερα ορφανά ή άλλα τα οποία δεν μπορούσαν να μεγαλώσουν με τις οικογένειές τους.

Η Παιδόπολη «Αγία Σοφία» υπήρξε μια από τις πρώτες Παιδοπόλεις που δημιουργήθηκαν από τον Έρανο της «Πρόνοιας Βορείων Επαρχιών Ελλάδος» και λειτούργησε αρχικά πίσω από την Κλινική Μπισακού στην Αγριά Βόλου. Όμως ήταν μια από τις 13 Παιδοπόλεις που λειτούργησαν μετά το τέλος του εμφυλίου, ενώ έκλεισε οριστικά το 2003, αφού πέρασαν από αυτή πάνω από 10.000 παιδιά! Πρόκειται για το σημερινό συγκρότημα, του οποίου τα εγκαίνια έγιναν στις 11 Φεβρουαρίου 1959. Περιλαμβάνει 8 κτίρια κοιτώνων φιλοξενίας, κτίριο εστιατορίου-ψυχαγωγίας, αναρρωτήριο, ξενώνα, αποθήκες, κτίριο προσωπικού, εξατάξιο Δημοτικό Σχολείο, καθώς και βοηθητικές εγκαταστάσεις συνολικής επιφάνειας κάλυψης 5.725,00μ2 σε οικόπεδο 38.200,00 μ2.

Δυστυχώς η σημερινή εικόνα των εγκαταστάσεων είναι αποκρουστική, αλλά για τούτο, αν και μας «πονάει» πολύ, δεν θέλω να καταχραστώ την καλοσύνη σας. Θα μας δοθεί μια άλλη ευκαιρία να το περιγράψουμε. 

Πώς βιώνετε την προσφορά των Παιδοπόλεων και ποιες οι μεταξύ σας σχέσεις;

Ομότιμοι καθηγητές, βραβευμένοι συγγραφείς και καλλιτέχνες, διεθνείς οικονομολόγοι, στελέχη πολυεθνικών επιχειρήσεων, πανελλήνιας αναγνώρισης αθλητές, ελληνιστές στην αλλοδαπή, επώνυμοι γιατροί, δικαστικοί, δικηγόροι, εκπαιδευτικοί, στρατιωτικοί, δημόσιοι υπάλληλοι και απλοί ιδιώτες, είναι μερικοί από τους Αποφοίτους των Παιδοπόλεων.

Όλοι κουβαλάμε δύσκολες ιστορίες με κοινή μοίρα, με αξιόλογη παιδεία και κοινούς στόχους. Κυρίως με κοινές παιδικές μνήμες από τις σωτήριες Παιδοπόλεις. Ποτέ οι φιλίες μας δεν είχαν διαχωριστικές γραμμές, ούτε υπήρξαν αναλώσιμες. Καλοδουλεύτηκαν με το χρόνο γιατί στο «κτίσιμό» τους, ο ένας είχε αποκούμπι τον άλλο, άσχετα με το τι υπήρξαν οι γονείς του. Είχαμε το ίδιο πάθος για ζωή, τα ίδια όνειρα για καταλλαγή. Να αλλάξουμε τον τόπο, θέλαμε. Οι φιλίες μας είχαν διαποτιστεί απ’ το αιθέριο υλικό που χαρακτηρίζει μια φιλία αιώνια.

Γεμάτοι γνώσεις σήμερα και φορτωμένοι εμπειρίες ζωής, μοιραζόμαστε νοερά πλέον την κοινή θέληση για αναγνώριση της τεράστιας προσφοράς τους. Πώς τα πήγαμε; Τι καταφέραμε; Σε ποιο σημείο βρισκόμαστε; Για όσους βιώσαν την ξενιτιά μακριά απ’ την Ελλάδα.

Οι συζητήσεις μας περιστρέφονται σε ατομικές ανιχνεύσεις, «συμπεράσματα» ζωής, μικρά μαθήματα γύρω από την ατομική και εθνική αυτογνωσία. Για μας τους Παιδοπολίτες, σε όλη μας τη ζωή είχαμε οδηγούς τις λέξεις «προσπάθεια», «ευθύνη» και «ευγνωμοσύνη». 

Στις σχέσεις μας με τον κόσμο, αυτό που προείχε -και παραμένει ακόμη- ήταν να τα έχουμε καλά πρώτα με τον εαυτό μας. Έπειτα με τους άλλους. Μια τέτοια στάση ζωής επιτυγχάνεται με την ολιγάρκεια στη βιοτή και την προσωπική συναισθηματική αυτάρκεια. Δεν φθονούμε να έχει ο άλλος, δεν ανακατευόμαστε σε ξένες υποθέσεις. Επικροτούμε και αναδεικνύουμε το καλό που έχει ο άλλος και χαιρόμαστε με τη χαρά του.

Η πολυκύμαντη δική μας παιδική ηλικία, λέει πως την πορεία κάθε ανθρώπου τη διαμορφώνουν ο χαρακτήρας και οι επιλογές του, είτε τις παίρνεις μόνος σου τις αποφάσεις, είτε μετά από συμβουλές γονέων, δασκάλων, φίλων. Στη ζωή, τίποτε δεν είναι τυχαίο, τίποτε δεν χαρίζεται. Οι συνθήκες μέσα στις οποίες μεγαλώνει κάθε γενιά, είναι σημαντικές, όχι όμως καταλυτικές. Επειδή απ’ την πιο απάνθρωπη εποχή, μπορεί να ανθίσει ο πιο όμορφος ανθός, το λουλούδι της φιλίας.

Οι Παιδοπολίτικες φιλίες δεν ήταν απλώς γνωριμίες, ούτε απλώς συναναστροφές. Είχαν ένα κάποιο ηρωικό, σχεδόν, στοιχείο που σου ραγίζει την καρδιά. Παιδιά ορφανά, συχνά ξεκληρισμένα, με ανοιχτές πληγές στις ψυχούλες τους, να προσπαθούν, δίνοντας ό,τι είχαν μέσα τους, να στήσουν σκηνικό οικογένειας, να φροντίζουν το ένα για το άλλο, να λαχταρούν ν’ ακούσουν τον καημό σου και να λαχταρούν ν’ ακούσεις εσύ τον δικό τους. Οι τρόφιμοι της Παιδόπολης μέσα από τα ερείπια των οικογενειών που δεν είχαν πια, ανακάλυπταν τη στοργή με το να δίνουν στοργή ο ένας στον άλλο. Γίναμε αδέλφια, όχι απλώς φίλοι. Αυτό μας έδωσε η Παιδόπολη, τη δυνατότητα να «κατασκευάσουμε» τις οικογένειες που δεν είχαμε. 

Καθιερώσατε τον τίτλο «Παιδοπολίτης της χρονιάς», ποια η σημασία και η αξία του;

Για να τιμήσει κάποιες από αυτές τις προσωπικότητες που διακρίνονται σε πανελλήνιο -και όχι μόνο – επίπεδο, ο Σύλλογος καθιέρωσε τον παραπάνω τίτλο.

Ο θεσμός αυτός ξεκίνησε από το 2010 και έκτοτε συνδυάζεται η κοπή της πρωτοχρονιάτικης πίτας με την απονομή αυτού του εξαιρετικά τιμητικού τίτλου σε κάποιον από τους Απόφοιτους των Παιδοπόλεων, που την περασμένη χρονιά, με τη στάση του συνέβαλε στη διατήρηση της άριστης εικόνας που η κοινωνία έχει διαμορφώσει για τα «παιδιά» που φιλοξενήθηκαν διαχρονικά στις Παιδοπόλεις.

Ξεχωριστή σημασία έχει για όλους εμάς η απόδοση της τιμής στην κ. Κλεοπάτρα Τσακίρη – Χατζηαγγέλου, την οποία ταυτόχρονα ανακηρύξαμε σε «Επίτιμο πρόεδρο του Συλλόγου».

Η κ. Κλεοπάτρα Τσακίρη – Χατζηαγγέλου έζησε τα νεανικά της χρόνια, στα τέλη της πολύ δύσκολης δεκαετίας του ’40, στην Παιδόπολη «Άγιος Γεώργιος» Καβάλας, για να μεταβεί στη συνέχεια στην Αθήνα και όταν ολοκλήρωσε τον κύκλο των σπουδών της να στελεχώσει ως παιδαγωγός την Παιδόπολη «Αγία Σοφία» στην Αγριά Βόλου. Εδώ βέβαια ήταν και το «λιμάνι» της, διότι παράλληλα με την εργασία της στον Παιδόπολη, δημιούργησε μια πολύ όμορφη οικογένεια, η οποία μέχρι σήμερα την στηρίζει. Τόσο δε ήταν η αγάπη και τα βιώματα για τις Παιδοπόλεις, που αμέσως μετά τη συνταξιοδότησή της, συνέχισε να επικοινωνεί με παλιούς και νέους από τις Παιδοπόλεις, να φροντίζει και να οργανώνει «Πανελλήνιες Συναντήσεις Αποφοίτων» και σαν επιστέγασμα όλων αυτών να πρωτοστατήσει για τη δημιουργία του Πανελληνίου Συλλόγου Αποφοίτων Παιδοπόλεων κατέχοντας δικαιωματικά από την ίδρυσή του το 2007 μέχρι και το 2023 την προεδρία του. Όλη αυτή η πορεία της κ. Πάτρας δεν έπαψε ποτέ να αποτελεί ισχυρό αποτύπωμα στο διάβα του χρόνου, αναφερόμενο στο συλλογικό ασυνείδητο σημαντικών πληθυσμιακών ομάδων και αποτελεί πλέον ένα σημαντικό κεφάλαιο στη ζωή των περισσοτέρων Αποφοίτων, που συνδέονται με κάποιες από τις ωραιότερες αναμνήσεις τους στις Παιδοπόλεις και που η ίδια αποτέλεσε το σημείο αναφοράς για κάθε συνάντηση ή δραστηριότητας.

Με τον τίτλο του «Παιδοπολίτης της χρονιάς», έχουν τιμηθεί:

Ατζακάς Γιάννης, Τσάτσος Αθανάσιος, Πολυχρονιάδης Γεώργιος, Κουτσιαμπασάκος Δημήτρης , Αντωνάκος Γιάννης, Κοσμίδης Γιώργος, Γκατζογιάννης Θωμάς, Αστέριος Αργυρίου, Βασιλόπουλος Ανδρέας, Κούγιαλη Γιώτα και Παρδαλός Παναγιώτης.

Όμως μιας και αναφερόμαστε σε προσωπικότητες, θα ήταν μεγάλη παράληψη εάν δεν αναφέραμε την Αρχηγό της Παιδόπολης «Αγία Σοφία» της περιόδου 1960 έως 1967, την αείμνηστη Μάγδα Τσαβίδου. Αντιμετώπισε τα ζητήματα των παιδιών με εξαιρετική διορατικότητα, δίνοντας ευκαιρίες πρωτοποριακές για εκείνη την εποχή. Έδωσε δυνατότητες εκπαίδευσης των παιδιών και με μαθήματα εκτός των σχολικών, βελτίωσε κατά πολύ τις συνθήκες διαβίωσης, δημιούργησε δημοκρατικές διαδικασίες για την εκπροσώπηση των παιδιών σε θέματα διοίκησης, δίδοντας παράλληλα κίνητρα για συμμετοχή του σε αθλητικές και πολιτιστικές δραστηριότητες, συμπεριφερόμενη, προ πάντων, με άκρα συναδελφικότητα προς τους εργαζόμενους στην Παιδόπολη.

Συμμετοχή όμως στη διαπαιδαγώγηση και τη διαμόρφωση άριστων συνθηκών διαβίωσης είχαν και όλοι οι εργαζόμενοι, από τους ομαδάρχες μέχρι και έχοντες όλα τα άλλα καθήκοντα. 

Ο ρόλος του Πανελληνίου Συλλόγου Αποφοίτων Παιδοπόλεων είναι σημαντικός; Θα θέλατε να μας δώσετε περισσότερες πληροφορίες; Διοικητικό συμβούλιο, εκδηλώσεις, μελλοντικοί σχεδιασμοί. 

Ο Πανελλήνιος Σύλλογος Αποφοίτων Παιδοπόλεων, πλησιάζοντας την πρώτη εικοσαετία από την ίδρυσή του, κατάφερε να εδραιωθεί στη συνείδηση όλων των Αποφοίτων, μελών του και μη, αλλά και συνολικά στη χώρα μας για το κοινωνικό, περιβαλλοντικό και πολιτισμικό του έργο, προπάντων όμως για τη διάσωση, διαφύλαξη και προβολή του έργου που επιτέλεσαν οι Παιδοπόλεις, στα πενήντα περίπου χρόνια της λειτουργίας τους.

Με γνώμονα την ανάγκη για επικοινωνία και επαφή με τους αποφοίτους, το Διοικητικό Συμβούλιο προσπάθησε και έκανε πραγματικότητα, αφού δεν θα επέτρεψε, κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες, να σταματήσει ή ακόμη και να περιορίσει την λειτουργία του Συλλόγου. 

Οι στόχοι και οι σκοποί που αναφέρονται στο καταστατικό, το Δ.Σ. πιστεύει σταθερά, ότι τηρούνται απαρέγκλιτα, κάνοντας αυστηρά την αυτοκριτική του. 

Με όραμα και πυξίδα τις αξίες που συντρόφευσαν σε όλη αυτή την πορεία, με ομαδικότητα, εργατικότητα και εντιμότητα, συνεχίζει την προσπάθεια για την ουσιαστική παρέμβαση του Συλλόγου και τα επόμενα χρόνια με αφετηρία τις υποσχέσεις που δόθηκαν και κατά την πρόσφατη Γενική Συνέλευση, αλλά και από την πρώτη μέρα της διοίκηση του Συλλόγου μας.

Το Διοικητικό Συμβούλιο, στο πλαίσιο που αυτό ήταν εφικτό με βάση τις τρέχουσες συνθήκες, συνέχισε την δραστηριότητα ενημέρωσης – ευαισθητοποίησης στον Σύλλογο, αλλά και την προστασία του χτισμένου περιβάλλοντος και ολοκλήρου του συγκροτήματος της Παιδόπολης «Αγία Σοφία», με απτά αποτελέσματα που συνηγορούν στην επιτυχία της δράσης και της μεγάλης απήχησής της στην τοπική κοινωνία. 

Μέχρι σήμερα, έχουν εγγραφεί περίπου 700 μέλη. 

Σφυρηλατείται μεταξύ των μελών αλληλεγγύη και σύσφιξη των σχέσεων, όπως είχαν καλλιεργηθεί κατά τα χρόνια της παραμονής τους στα ιδρύματα.

Η επικοινωνία και η οργάνωση κοινών συναντήσεων, τόσο μεταξύ Βολιωτών, όσον και σε πανελλήνιο επίπεδο έχει εξαιρετικά αποτελέσματα.

Στόχοι της επόμενης περιόδου είναι να συνεχιστεί η φροντίδα για τη συγκέντρωση και φύλαξη των Αρχείων Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα.

Με τη συνεργασία πανεπιστημιακών και κοινωνικών φορέων, να αναδειχθεί το έργο των Παιδοπόλεων μέσα από προσωπικές μαρτυρίες, έρευνες και αξιοποίηση αρχειακού υλικού.

Η δραστηριοποίηση και η ενεργός συμμετοχή του Συλλόγου να συμβάλει αποφασιστικά στη συντήρηση και αξιοποίηση των κτιριακών υποδομών της Παιδόπολης στην Αγριά. Προς την κατεύθυνση αυτή ήδη εγκαινιάσαμε μια πολύ καλή και ελπιδοφόρα συνεργασία με την αντιπεριφερειάρχη Μαγνησίας και Βορείων Σποράδων Άννα Μαρία Παπαδημητρίου – Κλειδωνάρη και την αντιδήμαρχο Κοινωνικής Μέριμνας Αλληλεγγύης – Ισότητας και Διαχείρισης Κοινωνικών Κέντρων του Δήμου Βόλου Βούλα Αναγνώστου – Στάθη.

Να επιδιωχθεί η χρήση του 1ου Κτιρίου για τη φιλοξενία διερχομένων από την περιοχή Αποφοίτων. 

Με συντονισμένες ενέργειες, στο μέτρο του δυνατού, να συνεχίσουν να υποστηρίζονται Παιδοπολίτες στις σύγχρονες ανάγκες τους, στους χαλεπούς σήμερα καιρούς.

Να επιταχυνθεί η σύσφιξη των σχέσεων μεταξύ των Αποφοίτων με τοπικές, προπάντων όμως με τη συνέχιση των Πανελληνίων Συναντήσεων.

Να επιτευχθεί η διοργάνωση μεγάλου Πανελληνίου Επιστημονικού Συνεδρίου για την ιστορία και το κοινωνικό στίγμα που άφησαν οι Παιδοπόλεις.

Να συνεχιστεί η διεκδίκηση του Φωτογραφικού Αρχείου Δ. Χαρισιάδη που διαθέτει το Μουσείο Μπενάκη για την έκδοση Λευκώματος.

Σε συνεργασία με τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, να επιδιωχθεί η κατασκευή ψηφιακής απεικόνισης του αρχείου των Παιδοπόλεων. 

Να συνεχιστούν οι τιμητικές εκδηλώσεις για Παιδοπολίτες που «φεύγουν» (10 χρόνια από την αναχώρηση του Πέτρου Κουτσιαμπασάκου).

Σε συνεργασία με τον βραβευμένο σκηνοθέτη Απόφοιτο Δημήτρη Κουτσιαμπασάκο, να γυριστεί ντοκιμαντέρ για τις Παιδοπόλεις. 

Το Διοικητικό Συμβούλιο περιόδου 2019 – 2024:

Κλεοπάτρα Τσακίρη – Χατζηαγγέλου, επίτιμος πρόεδρος, Νίκος Τσούκας, πρόεδρος, Νίκος Φούκας, αντιπρόεδρος, Κοσμάς Παπαδήμος, γενικός γραμματέας, Ξανθή Νίκου, αναπληρωτής γραμματέας, Δημήτρης Κουτσοσπύρος, ταμίας, Γιάννης Καράτσαλος, μέλος, Απόστολος Μανίνης, μέλος. 

Ολοκληρώνοντας και τούτη την αναφορά, επιτρέψτε μου να εκφράσω ένα ακόμη μεγάλο ευχαριστώ κ. Μαίρη, που μας δώσατε και αυτή την ευκαιρία μιας συνοπτικής καταγραφής του Πανελληνίου Συλλόγου Αποφοίτων Παιδοπόλεων και της μελλοντικής του πορείας.

Ευελπιστούμε ότι την επόμενη χρονική περίοδο, που θα έχουμε την ευθύνη του φορέα, αφού καταφέρουμε να υλοποιήσουμε ένα τουλάχιστον μέρος των στόχων μας, να μας δοθούν και άλλες ευκαιρίες να τις παρουσιάσουμε. 

Νίκο Τσούκα, ευχαριστώ πολύ και τούτη τη φορά. Είναι χαρά να συνεργάζεται κανείς μαζί σας.