Ο καθηγητής Δ. Γούσιος στη “Θ” για κινδύνους ερήμωσης – Πώς οι πλημμύρες επιδείνωσαν την κατάσταση

Τα σημάδια της ερήμωσης των χωριών από τις ορεινές περιοχές της Θεσσαλίας εμφανίστηκαν πριν 30 χρόνια, ενώ εδώ και 20 χρόνια το αντίστοιχο φαινόμενο παρατηρείται και στις πεδινές περιοχές. Οι πλημμύρες του Σεπτεμβρίου φαίνεται να λειτουργούν πιο καταλυτικά στην επιδείνωση του φαινομένου, καθώς ελλοχεύει ο κίνδυνος της ακόμη μεγαλύτερης εγκατάλειψης των χωριών.

Και αν πριν 30 χρόνια άρχισαν να ερημώνουν τα χωριά και μετά ακολούθησαν τα κεφαλοχώρια, τώρα αυτό αποτυπώνεται και στην αποδυνάμωση των κωμοπόλεων, με αποτέλεσμα η Θεσσαλία να εξελίσσεται σε μια περιφέρεια των τεσσάρων μεγάλων πόλεων με μικρότερους αστικούς πόλους γύρω τους, οι οποίοι αποδυναμώνονται αντιμετωπίζοντας προβλήματα στην αγροτική παραγωγή, στις υποδομές και στην καθημερινότητα των κατοίκων.
Ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης κ. Δημήτρης Γούσιος ασχολείται εδώ και χρόνια με τα ζητήματα της ανάπτυξης και της χωροταξίας του ύπαιθρου χώρου. Μάλιστα συμμετέχει και στην επιστημονική ομάδα που έχει δημιουργηθεί από την Περιφέρεια Θεσσαλίας για να συμβάλλει με τη γνώση της στην ανάκαμψη της Θεσσαλίας μετά τις πλημμύρες.
«Στη Θεσσαλία ήδη απωλέσαμε τα χωριά από τις ορεινές περιοχές εδώ και 30 χρόνια και εδώ και 20 χρόνια το ίδιο πάει να συμβεί και με τα χωριά των πεδινών περιοχών. Ήδη ένας Γάλλος συνάδελφος μου είπε ότι αυτό που συνέβη με τις πλημμύρες ήταν η εκδίκηση της φύσης από την εγκατάλειψη των βουνών» τόνισε ο κ. Γούσιος και πρόσθεσε πως «οι ορεινές κοινότητες των χιλιάδων κατοίκων πριν μερικές δεκαετίες, τώρα είναι εγκαταλειμμένες, άδειες. Για παράδειγμα στην Αργιθέα ελάχιστοι είναι οι κάτοικοι στα χωριά» τόνισε ο κ. Γούσιος.
Ακόμη και χωριά του Πηλίου, που άλλοτε έσφυζαν από ζωή, τώρα βλέπουν τον πληθυσμό τους να μειώνεται δραματικά, παιδιά να μην γεννιούνται και τα σχολεία να έχουν κλείσει εδώ και καιρό.

Τα χωριά, τα κεφαλοχώρια και οι κωμοπόλεις
«Μάλιστα φαίνεται από τις αναλύσεις ότι μετά τα χωριά, πρόβλημα εγκατάλειψης εμφανίζουν και τα κεφαλοχώρια. Στις δεκαετίες του ’80 και του ’90 άδειασαν τα χωριά στα βουνά, στη δεκαετία του 2000 «χτυπήθηκαν» τα κεφαλοχώρια των 1.500 – 2.000 κατοίκων και την τελευταία δεκαετία κινδυνεύουν με δημογραφικό μαρασμό και οι κωμοπόλεις. Οδηγούμαστε δηλαδή σε μια Θεσσαλία των τεσσάρων πόλεων, η οποία, όμως, δεν θα μπορεί να ζήσει έτσι. Γιατί όταν σβήνουν τα χωριά, οι κωμοπόλεις, τα κεφαλοχώρια, υπάρχει απώλεια κεφαλαίου στην παραγωγή, στον πολιτισμό, στην παράδοση, στο περιβάλλον. Υπάρχει μια πυραμίδα στο οικιστικό δίκτυο που διαμορφώνεται από τις πόλεις, τις κωμοπόλεις, τα κεφαλοχώρια, τα χωριά. Τα χωριά εξυπηρετούνται από τα κεφαλοχώρια, τα κεφαλοχώρια από τις κωμοπόλεις, και οι κωμοπόλεις από τις πόλεις» είπε ο καθηγητής.
Ο ίδιος τόνισε πως «οι πλημμύρες μπορεί να μην είχαν αυτές τις καταστροφικές συνέπειες, αν τα βουνά δεν ήταν εγκαταλειμμένα, αν δεν είχαν γίνει οι εκχερσώσεις. Φτάνουμε στο σημείο να οργώνουμε και τη γη κάθετα, ώστε το νερό να τρέχει πιο γρήγορα».
Οι πλημμύρες έρχονται να χειροτερέψουν την εγκατάλειψη των περιοχών. Ο κ. Γούσιος εξηγεί πως τα τελευταία χρόνια κάποιοι συνταξιούχοι και άλλοι πολίτες είχαν διαθέσει πολλά χρήματα για να ανακαινίσουν τα σπίτια τους στα χωριά τους και να τα κατοικήσουν. Πολλά από αυτά τα σπίτια υπέστησαν ζημιές από τις πλημμύρες και είναι πολύ δύσκολο οι ιδιοκτήτες τους να θελήσουν να τα ανακαινίσουν ξανά. Και αυτούς τους χάσαμε που θα μπορούσαν να έρθουν ξανά στο χωριό και να ζουν εκεί. Επίσης παρατηρούνταν το φαινόμενο κάποια νέα ζευγάρια να επιστρέφουν στα χωριά και για να ζήσουν από την αγροτική παραγωγή. Και αυτά τα ζευγάρια με τα προβλήματα που υπάρχουν στα χωριά από τις ζημιές στα σπίτια και τα χωράφια είναι ίσως δύσκολο να επιστρέψουν. Ακόμη σπίτια που ήταν εξαρχής εγκαταλειμμένα, αλλά θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν και να αποτελέσουν νέα στέγη για κάποιους, τώρα μετά τις πλημμύρες δεν μπορούν να εξυπηρετήσουν αυτό το σκοπό».
Παράλληλα, υπάρχουν και χωριά που έχουν αποκοπεί μεταξύ τους λόγω ζημιών σε δρόμους, γέφυρες και άλλους διασυνδετήριους κρίκους. Η εικόνα εντός των χωριών από τις πλημμύρες δεν είναι καθόλου ενθαρρυντική με φερτές ύλες, χόρτα και άλλα αντικείμενα στις αυλές των σπιτιών και τους δρόμους.

Πολυδιάστατος πόρος η Κάρλα
Για την Κάρλα και την κατάσταση που έχει προκληθεί με τα 180.000 πλημμυρισμένα στρέμματα, ο κ. Γούσιος ανέφερε πως η Κάρλα είναι ένας πολυδιάστατος πόρος, μια φυσική λεκάνη, και δεν μπορούμε να την προσεγγίσουμε όπως στη δεκαετία του ’60, όταν οι πολίτες για να μην ζήσουν την πείνα της Κατοχής, ήθελαν να βοσκούν και να καλλιεργούν αυτή τη μεγάλη περιοχή. Η Κάρλα είναι ένας περιβαλλοντικός πόρος με μια πλούσια πανίδα και χλωρίδα και έναν φορέα διαχείρισης. Επίσης είναι κτηνοτροφικός πόρος, καθώς κοντά στη φύση μπορεί να αναπτυχθεί μια καλή κτηνοτροφία. Ο τρίτος πόρος είναι η γεωργία και ο τέταρτος πόρος ο τουρισμός. Εμείς που αναλύουμε τα χωριά της Θεσσαλίας, βλέπουμε ότι δύο-τρία νέα ζευγάρια να αποφασίζουν να ζήσουν σε ένα χωριό, μπορούν να αλλάξουν την εικόνα του. Γι’ αυτό, λοιπόν, θα πρέπει να βρούμε ποιοι εκπροσωπούν αυτούς τους τομείς, από τη γεωργία, την κτηνοτροφία, το περιβάλλον, τον τουρισμό και να τους καλέσουμε στη διαβούλευση».