Ο Καναλιώτης δάσκαλος Νίκος Παππάς

Της
Αγγελικής Θάνου,
δρ Παιδαγωγικών,
συγγραφέα

Πληθώρα εκπαιδευτικών όλων των βαθμίδων έχουν περάσει από τα Κανάλια της
Μαγνησίας, όπως και από κάθε άλλον τόπο στη χώρα μας. Άλλοι άφησαν ισχυρή σφραγίδα
με το έργο τους και άλλοι απλά το διεκπεραίωσαν. Κάθε δάσκαλος μπορεί να μαγεύει τους
μαθητές του, να τους εμπνέει, να τους εμψυχώνει επιβεβαιώνοντας τη ρήση του
Αριστοτέλη «πάντες του ειδέναι ορέγονται φύσει». Επιπλέον εάν ο εκπαιδευτικός δεν
ξεφύγει από τον κρατικό – κατευθυνόμενο δογματισμό του, χάνεται ο δρόμος προς την
καινοτομία, τη δημιουργία, την υψηλή παιδεία.
Ένα ισχυρό παράδειγμα τολμηρού και αξιόλογου δασκάλου είναι ο Νικόλαος Παππάς του
Θεμιστοκλή και της Βικτώριας, το γένος Χατζηνικολάου, γεννηθείς στα Κανάλια το έτος
1912 και αποδημήσας στις 19 του Γενάρη του 1997 στην πόλη του Βόλου όπου διέμενε με
την οικογένειά του. Ευτύχησε να γίνει γονιός δυο αγοριών, του Κωνσταντίνου και του
Θεμιστοκλή – Παρθένιου, από τον γάμο του με την αξιότιμη Πηνελόπη Ματιαστή,
Καναλιώτισσα επίσης, καθώς και δυο εγγονών – κοριτσιών από τον γιο του Κωνσταντίνο
Παππά.
Υπηρέτησε στο τριτάξιο τότε Δημοτικό Σχολείο Καναλίων ως διευθυντής τις σχολικές
χρονιές 1937 – 1938 και 1938 – 1939 μαζί με τις δασκάλες Δέσποινα Παλαιογενίδου και
Σοφία Σαρίμβεη. Βασικός σκοπός της εκπαίδευσης των μαθητών του ήταν, εκτός από τις
γνώσεις των διαφόρων μαθημάτων, να αναπτυχθούν δεξιότητες ζωής και ανθρώπινες
αρετές. Για να πραγματοποιηθεί αυτό το τόσο σημαντικό επίτευγμα έπρεπε κάθε μαθητής
να μάθει να συνεργάζεται με τους συμμαθητές του στη μικρή σχολική ζωή. Να μοιράζεται,
να επικοινωνεί, να στοχεύει από κοινού, να επιτυγχάνει, να αποτυγχάνει.
Δημιουργήθηκε μαθητική κοινότητα με τους μαθητές της Ε’ και της Στ’ τάξης αρχικά. Αυτή
κλήθηκε να υποστηρίξει και να διαχειριστεί το ζωοτεχνικό τμήμα όπου ένα μικρό
κονικλοτροφείο και ένα μικρό ορνιθοτροφείο αναπτύχθηκαν στο σχολείο. Η φροντίδα των
ζώων ήταν υπόθεση των μαθητών. Το ίδιο και η διαχείριση των εσόδων από τα προϊόντα,
όπως και από τα κάλαντα των εορτών. Όλα διατίθεντο για εκδρομές των μαθητών των δυο
τελευταίων τάξεων σε άλλα σχολεία άλλων περιφερειών.
Το έτος 1938 πραγματοποιήθηκε διήμερη εκδρομή στη Λάρισα με επίσκεψη στην
Αβερώφειο Γεωργική Σχολή της πόλης. Εκεί οι μαθητές γνώρισαν διάφορες γεωτεχνικές
εργασίες. Οι υπεύθυνοι του χώρου χάρισαν στους μαθητές αυγά για εκκόλαψη,
αμερικάνικης ράτσας, για μεγαλόσωμα κρεατοπαραγωγικά πουλερικά. Οι μαθητές

φιλοξενήθηκαν από τους μαθητές του 1ου Δημοτικού Σχολείου Λάρισας με τους οποίους
είχαν συνεχή αλληλογραφία.
Το έτος 1939 πραγματοποιήθηκε διήμερη εκδρομή στα Λεχώνια της Μαγνησίας όπου
επισκέφτηκαν τα ελαιοτριβεία και γνώρισαν τις καλλιέργειες των εσπεριδοειδών. Και εκεί
φιλοξενήθηκαν από τους μαθητές του Δημοτικού Σχολείου Λεχωνίων με το οποίο είχαν
επικοινωνιακές σχέσεις.
Πολλές φορές από τα προϊόντα του ζωοτεχνικού τμήματος εγεύοντο και οι μαθητές. Σε
συνδυασμό με εξόρμηση στη φύση μοιράζονταν όλοι ένα γευστικότατο πικ – νικ. Κατά το
έτος 1938 λειτούργησε στο σχολείο μαθητικό συσσίτιο για 30 άπορους μαθητές. Τα έξοδα
καλύπτονταν από δωρεές οικονομικές των κατοίκων και από προσφορές των γεωργών
παραγωγών.
Είχε επίσης δημιουργηθεί μικρό σχολικό φαρμακείο για τις πρώτες βοήθειες. Οι μαθητές
μάζευαν χαμομήλι και το αντάλλασσαν με φάρμακα από το φαρμακείο του Δημήτρη
Μόρφη στην πόλη του Βόλου.
Στη συγκεκριμένη σχολική ζωή οι μεγαλύτεροι μαθητές καλλιεργούσαν τον σχολικό κήπο
όπου εκπαιδεύονταν καλλιεργώντας διάφορα φυτά και λουλούδια. Από το μικρό φυτώριο
δασικών δέντρων δεντροφυτεύθηκαν αρκετά στον λόφο Κούτρια και στο νεκροταφείο των
Καναλίων.
Το καλοκαίρι του 1940 και πριν ξεσπάσει στη χώρα μας ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος οι
μαθητές και οι μαθήτριες του Δημοτικού Σχολείου πήραν μέρος στις αγροτικές παιδικές
εξοχές που δημιούργησε το Πατριωτικό Ίδρυμα Βόλου με διευθυντή τότε τον Παν.
Χονδροδήμο. Στη συγκεκριμένη κατασκήνωση έπαιρναν μέρος μαθητές και μαθήτριες των
περιοχών Βελεστίνου, Αγίου Γεωργίου Φερών και Καναλίων. Οι εγκαταστάσεις τους ήταν
στο μοναστήρι των Ταξιαρχών του Αγίου Γεωργίου Νηλείας. Αρχηγός στην κατασκήνωση
ήταν ο ίδιος ο δάσκαλος Νικόλαος Παππάς.
Το τριτάξιο Δημοτικό Σχολείο Καναλίων λειτουργούσε με δυο αίθουσες τύπου Συγγρού
στον χώρο του σημερινού σχολείου και μια αίθουσα στην πλατεία του χωριού. Η Σχολική
Εφορεία με την καθοδήγηση του Νίκου Παππά αποφάσισε την προσθήκη δυο ακόμη
αιθουσών πλάι στο κεντρικό κτήριο, ώστε να είναι όλοι οι μαθητές μαζί. Πωλήθηκε η
αίθουσα στην πλατεία, συγκεντρώθηκαν δωρεές και προσφορές και το έργο ξεκίνησε. Είναι
εντυπωσιακό ότι οι Καναλιώτες επί δυο Κυριακές μετά τη θεία λειτουργία σχημάτιζαν δυο
σειρές, μια ανδρική και μια γυναικεία, παίρνοντας θέση ο ένας δίπλα στον άλλον
δημιουργώντας ανθρώπινες αλυσίδες 120 – 150 μέτρων προκειμένου να μεταφερθεί η
πέτρα από το πλησιέστερο νταμάρι προς το σχολείο για την ολοκλήρωση της λιθοδομής.
«Δυο αυλάκια που έτρεχαν συνεχώς πέτρες και όχι νερό» περιγράφει ο ίδιος ο Νίκος
Παππάς με γλαφυρότητα στο κείμενό του με ημερομηνία 9/3/96 που συνέταξε για το
βιβλίο «Κανάλια και Κάρλα» επιμ. Ηλία Λεφούση.
Είναι ολοφάνερο μέσα από τις δράσεις του μα και από τις αφηγήσεις του φωτογραφικού
υλικού που συνοδεύει το παρόν αφιέρωμα, ότι ο δάσκαλος Νίκος Παππάς είχε το σχολείο
του ανοιχτό στην κοινωνία και τη ζωή προκατοχικά, πράγμα που παραμένει ζητούμενο
ακόμα και σήμερα.
Ανέπτυξε επίσης έντονη κοινωνική δραστηριότητα συμμετέχοντας ενεργά σε
συλλογικότητες και ομίλους. Σε δημοσίευμα της εφημερίδας «Θεσσαλία» σχετικά με το
«Θέατρο Καναλίων Βόλου» διαβάζουμε: «…Η δεύτερη περίοδος λειτουργίας του θεάτρου
Καναλίων με διευθυντήν αυτού τον νεαρόν εκ Καναλίων δημοδιδάσκαλον Νικόλαον
Παππάν του Θεμιστοκλέους ήτο μεταξύ των ετών 1934 – 1939… Στο ίδιο δημοσίευμα
αναφέρεται ότι συμμετείχε επίσης και ως ηθοποιός».
Όταν οι μαύρες φτερούγες του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου απλώθηκαν στη χώρα μας,
ο δάσκαλος Νίκος Παππάς δεν έμεινε άπρακτος, συμμετείχε ενεργά εναντίον των
κατακτητών, Ιταλών και Γερμανών.

Την ημέρα των Βαΐων του 1942 οι Ιταλοί ήρθαν στα Κανάλια και συνέλαβαν πατριώτες
επειδή άκουγαν ειδήσεις στο ραδιόφωνο από τον σταθμό του Λονδίνου, μεταξύ αυτών και
ο Νίκος Παππάς, μεταφέρθηκαν στην Καραμπιναρία στον Βόλο, Ερμού με Κουμουνδούρου,
όπου υπέστησαν εξουθενωτικές ανακρίσεις.
Στις 10 Ιουνίου του 1943 οι Ιταλοί επέδραμαν στα Κανάλια έχοντας μια λίστα από ονόματα
Καναλιωτών, των οποίων τα σπίτια έκαψαν και αναζητούσαν επίμονα το σπίτι του
δάσκαλου Νίκου Παππά για να συλλάβουν τον ίδιο, μάταια, όμως, γιατί κανείς Καναλιώτης
δεν μαρτύρησε πού ήταν το σπίτι του, έκαναν όλοι ότι δεν καταλάβαιναν τη γλώσσα τους.
Ο δευτερότοκος γιος του, Κωνσταντίνος, επάγγελμα θεολόγος καθηγητής, περιγράφει τον
πατέρα του ως μια πολύπλευρη και δημιουργική προσωπικότητα με θάρρος, τόλμη και
ενθουσιασμό. Τον χαρακτήριζε η φιλοπατρία σε βαθμό υπερθετικό. Αναφέρει επίσης ότι
θεωρούσε μεγάλο προτέρημα την ανθρώπινη υπομονή ειδικά στις δυσκολίες της ζωής. Το
ενοχλούσε πολύ οποιαδήποτε ανθρώπινη συμπεριφορά που δεν ταυτίζεται με τη
χριστιανική ηθική. Η συμβουλή του πάντοτε προς τα παιδιά του ήταν να έχουν
υπευθυνότητα, συνέπεια, ανεκτικότητα και ενωτικό πνεύμα.
Αξίζουν αφιερώματα και τιμές σε όλους όσοι κάνουν τη διαφορά στο εργασιακό τους
μετερίζι, πολύ δε περισσότερο σε κάθε εκπαιδευτικό που αποτυπώνεται στη μνήμη των
μαθητών του και της κοινωνίας με φωτεινά χρώματα. Ποιος άλλος θα μπορούσε να υμνήσει
καλύτερα τον δάσκαλο από τον δεύτερο εθνικό μας ποιητή, τον μεγάλο Κωστή Παλαμά;
Στον δάσκαλο
Σµίλεψε πάλι, δάσκαλε, ψυχές!
Κι ό,τι σ’ απόμεινε ακόμη στη ζωή σου,
Μην τ’ αρνηθείς! Θυσίασέ το ως τη στερνή πνοή σου!
Χτισ’ το παλάτι, δάσκαλε σοφέ!
Κι αν λίγη δύναμη μεσ’ το κορμί σου μένει,
Μην κουρασθείς. Είν’ η ψυχή σου ατσαλωμένη.
Θέμελα βάλε τώρα πιο βαθειά,
Ο πόλεμος να µη μπορεί να τα γκρεμίσει
Σκάψε βαθειά. Τι κι’ αν πολλοί σ’ έχουνε λησμονήσει;
Θα θυμηθούνε κάποτε κι αυτοί
Τα βάρη που κρατάς σαν Άτλαντας στην πλάτη,
Υπομονή! Χτίζε, σοφέ, της κοινωνίας το παλάτι…