Της ΆΝΝΑΣ ΜΑΡΙΑΣ ΚΟΥΤΣΙΡΙΜΠΑ – ΣΕΜΙΛΙΕΤΩΦ,
φιλολόγου – συγγραφέα*
Θα βρεθούμε στο χωριό Μπατουάν δεκαπέντε χιλιόμετρα από την πρωτεύουσα Ντεπανσάρ που φημίζεται για τους πίνακες ζωγραφικής, με μια σειρά από γκαλερί τέχνης, αλλά και για τα εργαστήρια ξυλογλυπτικής. Το χωριό έδωσε το όνομά του σε ένα ιδιαίτερο στυλ ζωγραφικής που άρχισε να δημιουργείται το 1930 και οι καλλιτέχνες άρχισαν να απεικονίζουν μόνο τον παραδοσιακό κόσμο με σκηνές από την καθημερινή τους ζωή μέχρι περίπου τα τέλη της δεκαετίας του 1980 και έχουν καθαρά μπαλινέζικο χαρακτήρα.
Το χωριό είναι διάσημο και για τις κατοικίες του, για τα μπαλινέζικα αρχοντικά. Θα περάσουμε σε ένα από τα μεγάλα αρχοντικά για να γνωρίσουμε τα σπίτια τους και την καθημερινότητά τους.
Η είσοδος με τις ορθάνοιχτες πόρτες έχει αρκετά διακοσμητικά στοιχεία και λεπτομέρειες. Στις εισόδους των σπιτιών τους παρατηρούμε μια επιγραφή, όπου καταγράφονται το όνομα, το επώνυμο του ιδιοκτήτη και ο αριθμός των μελών που φιλοξενούνται στην οικία του. Είναι γραμμένο με κιμωλία ώστε αν χρειάζεται, αν έχει καλεσμένους, να αλλάξει εύκολα τον αριθμό. Το κράτος ανά πάσα στιγμή γνωρίζει πόσοι και ποιοι μένουν σε κάθε σπίτι. Άλλωστε το ίδιο συμβαίνει και με τους τουρίστες. Όταν επιβιβαστήκαμε στο Μπαλί συμπληρώσαμε τις φόρμες παραμονής μας, όπου καταγράψαμε τα στοιχεία του διαβατηρίου μας, αλλά και το πού θα μέναμε, το όνομα του ξενοδοχείου και πόσες ακριβώς ημέρες. Αν άλλαζε κάτι και κάποιος ήθελε να παραμείνει στο νησί για περισσότερο χρονικό διάστημα, θα το κανόνιζε στη συνέχεια το ξενοδοχείο για να μην υπάρχει πρόβλημα.
Περνούμε στο εσωτερικό του αρχοντικού. Η βόρεια κατεύθυνση θεωρείται ιερή, ενώ η νότια, η κακή. Στο μεσαίο τμήμα υπάρχουν οι κατοικίες των μελών της οικογένειας. Και στο πίσω μέρος από την εσωτερική αυλή στο νότιο τμήμα η κουζίνα. Τα δωμάτιά τους δεν αποτελούν ένα ενιαίο κτήριο, αλλά πολλά μικρά δωμάτια – περίπτερα στον περιφραγμένο περίβολο. Στο μπροστινό περίπτερο είναι η υποδοχή των ξένων, ξεχωρίζουν τα υπνοδωμάτια, η κουζίνα, οι αποθηκευτικοί χώροι και φυσικά το ιερό για να τιμήσουν τους θεούς και τους προγόνους τους.
Τα περίπτερα που βρίσκονται στα ανατολικά χρησιμοποιούνται ως ιερά για να τελούν τις προσφορές τους καθημερινά. Κάθε κτήριο θα δούμε να έχει τη δική του βεράντα για ξεκούραση. Τα περισσότερα είναι ανοιχτά και κλείνονται με κουρτίνες. Ανάλογα με τους ενοίκους υπάρχουν και τα δωμάτια. Εδώ βέβαια είχαμε μια πληθώρα περιπτέρων και επιβλητικών ιερών που φάνταζε μια αρκετά ευκατάστατη οικογένεια όσον αφορά στον ναό και τα ιερά, τις πόρτες και την αρχιτεκτονική, γιατί τα δωμάτια, ήταν σχεδόν άδεια και η κουζίνα σε άσχημη κατάσταση, μόνο με τα απαραίτητα.
Να αναφέρω πως τα σπίτια τους έχουν αρκετά δωμάτια γιατί οι γονείς μένουν μαζί με τα παιδιά τους, επειδή στο Μπαλί δεν υπάρχουν συντάξεις ώστε να μπορούν να ζουν μόνοι τους και να καλύπτουν τα έξοδά τους. Έτσι τη φροντίδα των γονιών και των συγγενών τους μέχρι το τέλος της ζωής τους την έχουν αποκλειστικά τα παιδιά τους. Αρχηγός της οικογένειας είναι το γηραιότερο αρσενικό μέλος.
Η αρχιτεκτονική, η ζωγραφική, η ξυλογλυπτική είναι χαρακτηριστική. Τα σπίτια τους, περιβάλλονται από έναν πέτρινο φράχτη ύψους περίπου δυο μέτρων, ώστε να μην είναι ορατά από τον δρόμο. Ξεχωρίζει ο ναός της οικογένειας, εκεί όπου τελούνται οι γάμοι, οι κηδείες, η καύση, οι καθημερινές προσευχές τους. Θα παρατηρήσουμε πως τα δωμάτιά τους μπορεί να είναι φτωχικά, αλλά τα ιερά τους είναι ξεχωριστά, με μεγάλο ύψος, πέτρινα, με απαράμιλλη διακόσμηση και αρκετά πέτρινα ομοιώματα των θεοτήτων τους να τα περιβάλλουν. Συχνά παρατηρούμε και το χαρακτηριστικό ασπρόμαυρο ύφασμα να τα περιβάλλει ή ακόμη και με κίτρινη μπορντούρα. Εκεί αφήνουν καθημερινά τις προσφορές τους μέσα σε όμορφα διακοσμημένα χειροποίητα πανεράκια.
Ο μπαλινέζικος ναός είναι ένας υπαίθριος χώρος λατρείας, με όμορφες διακοσμημένες πύλες και κλειστούς τοίχους που ενδιάμεσα θα δούμε πολλά ιερά και τρεις ζώνες την εξωτερική, τη μεσαία και την πιο ιερή ζώνη. Θα διακρίνουμε τον θρόνο του υψηλότερου θεού. Κάτι αντίστοιχο έχουμε και εδώ.
Η μπαλινέζικη αρχιτεκτονική είναι μια παράδοση αιώνων επηρεασμένη από τον πολιτισμό τους με έντονα πολιτιστικά χαρακτηριστικά που διαφαίνονται από τα διάφορα σκαλίσματα, τα σχέδια και από τις ινδουιστικές επιρροές. Θα παρατηρήσουμε πως τα κτήρια βρίσκονται σε μια αρμονία με το περιβάλλον. Είναι χτισμένα με υλικά που τα παίρνουν από τη φύση. Οι στέγες τους από άχυρα, κοντάρια από μπαμπού, ξύλα, πέτρες και κόκκινα τούβλα.
Η γλυπτική χρησιμοποιείται για την εσωτερική διακόσμηση. Πέτρινα και ξύλινα γλυπτά σε διάφορα μοτίβα. Στην είσοδό τους χρησιμεύουν ως φύλακες του σπιτιού.
Περιφερόμαστε ανάμεσα στα δωμάτια και στην αυλή που είναι ευρύχωρη, με διαδρόμους, δέντρα και λουλούδια για να εξοικειώνονται οι άνθρωποι με τη φύση. Τα περίπτερα ανοιχτά για να υπάρχει κίνηση του αέρα, αλλά και να επικοινωνούν οι άνθρωποι πιο ομαλά με τη φύση. Θα λέγαμε πως τηρούν αυστηρούς νόμους δόμησης, αφήνοντας μια μεγάλη αυλή στο εσωτερικό με πολλά περίπτερα – δωμάτια που περικλείονται από έναν πέτρινο φράχτη για να κρατούν τα κακά πνεύματα μακριά. Η αρμονία και η ισορροπία συντελείται με την εναρμόνιση τριών στοιχείων με τα οποία ο άνθρωπος θα πρέπει να έχει καλή σχέση, τον Θεό, τη Φύση και τον Συνάνθρωπο.
Συνεχίζεται…
*Οι φωτογραφίες είναι του Μιλτιάδη και του Γιώργου Σεμιλιέτωφ.