Η προέλευση του κορωνοϊού και η καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος

Του Νίκου Κατσαρού*

Στα τελευταία χρόνια έχουν εμφανιστεί παθογόνοι για τον άνθρωπο μικροοργανισμοί σε περιοχές του πλανήτη που ήταν μέχρι τότε άγνωστοι, ενδεικτικά αναφέρονται: Ο ιός HIV, που εμφανίστηκε στις ΗΠΑ το 1981, ο Ebola, που εντοπίστηκε στο νότιο Σουδάν και στο Κονγκό το 1976, ο Zika, που έπληξε την αμερικανική ήπειρο το 2015, ο ιός του Δυτικού Νείλου, που ήρθε στην Αμερική το 1999, ο ιός Η1Ν1, που ήρθε από την Ασία το 2009, ο SARS, που ξεκίνησε από το Φοσάν της Κίνας το 2002, ο MERS, που εμφανίστηκε το 2012 στις Αραβικές Χώρες και ο τελευταίος ο κορωνοϊός, που εμφανίστηκε στην περιοχή Γουχάν της Κίνας στα τέλη του 2019. Στο σύνολό τους, οι εν λόγω ιοί προέρχονταν από άγρια ζώα, προκάλεσαν εκατοντάδες χιλιάδες κρούσματα και θανάτους, ήταν μεταδοτικοί και μόλυναν όλον τον πλανήτη.

Τα άγρια ζώα συμβιώνουν με τους ιούς χωρίς να μολύνονται από αυτούς. Λόγω όμως της ξέφρενης αστικοποίησης, του περιορισμού και της καταστροφής του φυσικού περιβάλλοντος και ιδιαίτερα των δασών, κατέληξαν τα άγρια ζώα να έρθουν πολύ κοντά στις αστικές περιοχές και αναπόφευκτα οι ιοί, και εν προκειμένω ο κορωνοϊός να μεταπηδήσει στον άνθρωπο.

Ήδη από τον Ιανουάριο του 2019, δηλαδή έναν χρόνο πριν από την κρίση του νέου κορωνοϊού, το περιοδικό The Scientist φιλοξενούσε άρθρο της Καταρίνα Ζίμερ, το οποίο περιείχε μια δυσοίωνη προειδοποίηση: «Καθώς τα τροπικά δάση αποψιλώνονται με ανησυχητικό ρυθμό σε παγκόσμια κλίμακα, οι επιστήμονες φοβούνται ολοένα και περισσότερο ότι οι πανδημίες του μέλλοντος μπορεί να προέλθουν από την ανθρώπινη δραστηριότητα που καταστρέφει τα δάση». Η αρθρογράφος παρέθεσε αρκετές έρευνες, οι οποίες τεκμηρίωναν ισχυρή συσχέτιση ανάμεσα στην αποψίλωση δασών και στην έκρηξη ιογενών νόσων σε γειτονικές περιοχές. Σε πρόσφατο άρθρο του στους New York Times ο Κινέζος δημοσιογράφος Γουφέι Γιου χαρακτήρισε την επιδημία του κορωνοϊού «εκδίκηση των παγκολίνων». Πρόκειται για είδος μυρμηγκοφάγου, που ζει σε τροπικές περιοχές της Αφρικής και της Ασίας.

Στην Κίνα αποτελεί περιζήτητο εμπόρευμα, καθώς το κρέας του θεωρείται ντελικατέσεν και πολλοί πιστεύουν ότι έχει και θεραπευτικές ιδιότητες. Κατά μία εκδοχή, ο κορωνοϊός πέρασε για πρώτη φορά σε ανθρώπους στην επαρχία Γουχάν της Κίνας από τις νυχτερίδες με ενδιάμεσο αποδέκτη τους παγκολίνους και μέσω της πώλησης παγκολίνων σε υπαίθρια αγορά ζωντανών ζώων (wet market). Η μόλυνση έφτασε στον άνθρωπο. Με παρόμοιο τρόπο από άγρια πουλιά και άγρια ζώα μεταδόθηκαν και οι υπόλοιπες επιδημίες ή και πανδημίες. Ζωτικό χώρο απαιτούν και τα πουλιά και τα άγρια ζώα. Η αλόγιστη καταστροφή των οικοσυστημάτων, των βιοτόπων, των δασών κ.λπ. έφερε τον κορωνοϊό στο σπίτι μας. Κανείς δεν πρέπει να αμφιβάλει γι’ αυτό: Τα αίτια είναι ανθρωπογενή.

Είμαι σίγουρος ότι την επόμενη μέρα θα ακουσθούν από τους γνωστούς επώνυμους, υποκριτικές κραυγές αγωνίας για τη σωτηρία των βιοτόπων, των δασών, του θαλάσσιου περιβάλλοντος, την κλιματική αλλαγή κ.λπ., ας μην ξεχνούν όμως ότι ο επόμενος ιός παραμονεύει και ίσως αυτή τη φορά να είναι πιο καταστροφικός.

*Ο Νίκος Κατσαρός είναι διευθυντής του Τμήματος Διατροφολογίας & Βιοϊατρικής του New York College, π. πρόεδρος ΕΦΕΤ