Η Ισαβέλλα Μαρτζοπούλου στο ερωτηματολόγιο του Proust – Μια ιστορία είναι το «κάτι που μένει…»

Η Ισαβέλλα Μαρτζοπούλου στο ερωτηματολόγιο του Proust – Μια ιστορία είναι το «κάτι που μένει…»

Επιμέλεια 

Μαίρη Τσακνάκη Γαβαλά 

Η σημερινή μας καλεσμένη είναι η Ισαβέλλα Μαρτζοπούλου.

Για χάρη του αγαπημένου μας Proust, εγώ δεν σου στέλνω madeleines, αλλά λέξεις για να τις πάρεις και να θυμηθείς την ιστορία σου, αγαπημένη μου μαθήτρια στα Γαλλικά.

Καταγωγή. Παιδικά χρόνια. Σπουδές. Καριέρα. Οικογένεια. Χόμπι, out of the box. Σ’ ακούμε.

Ήρθα στον κόσμο κατόπιν γόνιμων προσπαθειών, ένθεν και ένθεν, μητρός τε και πατρός τε, από Εβραίο παππού και βλάχα γιαγιά, γονέων, εκ μητρός μου, και εκ Τραπεζουντίου τε και Κεφαλονίτισσας, γονέων, εκ πατρός μου. Αξιομνημόνευτος ο Αλέξανδρος Μαρμπουτζόγλου (αργότερα, στο στράτευμα, όπου υπηρέτησε ο πατέρας μου, Γεώργιος, εξέπεσε στο Μαρτζόπουλος, το πατρώνυμό μου), ως πρώτος μεταφραστής του Όσκαρ Ουάιλντ, «Μπαλάντα στις φυλακές του Ρήντιγκ» (εκδόσεις Φέξη, 1910, Intensions, 1915, ιδίοις εξόδοις) κατά, αλήστου μνήμης, Δημήτρη Αρμάο, εκδόσεις Ίνδικτος, εισαγωγή στον Ναπολέοντα Λαπαθιώτη. Μνημονεύεται στα πρακτικά της Δίκης του Ναυπλίου 1911, ως μάρτυς υπερασπίσεως του Αλέξανδρου Δελμούζου (εκδόσεις Διόνυσος), 1976. Εν συνέχεια διετέλεσε πρόεδρος των Φιλότεχνων επί σειρά ετών και ως εμψυχωτής και σκηνοθέτης του ερασιτεχνικού θιάσου τους. Στο βαθύ γήρας, με τις άπειρες γάτες του, έτυχε της αμέριστης και θέρμης φροντίδας της αείμνηστης Έρσης Σαράτση. Το 1960, εκλάπη η βιβλιοθήκη του, από το πατρικό μας της Κασσαβέτη, ωσεί και η μετάφραση του Δόκτορα Ζιβάγκο εκ της ρωσικής. Μυστήριον!.. Το 1990 παραδώσαμε τα ελάχιστα γραπτά του, ως οικογένειά του και τα πλείστα οι Φιλότεχνοι, επί προεδρίας Έρσης Σαράτση, στο ΔΗΚΕΜΒ, όπως μας εζητήθη με σκοπό την ειδική μονογραφία επί της ζωής και του έργου του. Έκτοτε αγνοείται η τύχη τους. Σημειωτέον, ότι ο Αλέξανδρος Μαρμπουτζόγλου ηυδόκησε να έχει φίλο και συνομιλητή διά αλληλογραφίας τον Τζωρτζ Μπερνάρ Σώου επί μίαν 20ετίαν, τουλάχιστον.

Γεννήθηκα με τους περίφημους σεισμούς του 1955 και φυγαδεύτηκα με τις πλημμύρες στο κλεινόν άστυ, άρον, άρον, για λόγους ευνόητους οικογενειακής πρόνοιας. Η μητέρα μου δεν ηυδόκησε να πραγματώσει το όνειρόν της ως τραγουδίστρια κλασικού τραγουδιού, λόγω σφοδρού έρωτα με τον Εύελπη πατέρα μου, που ακολούθησε σ’ έναν μυστικό γάμο στην Πάτρα, το 1944. Απ’ όπου ο πατέρας μου εφυγαδεύθη στη Μέση Ανατολή, αφού αντελήφθη κατά την παραμονή του στο βουνό ότι μυρίζει Στάλιν, όπως πληροφορήθηκα από το ημερολόγιό του.

Επέστρεψα στη γενέθλια γη των ονείρων μου το 1968, ως έφηβη στο Γυμνάσιο, στα γνωστά παραπήγματα Γαλλίας και Γαμβέτα. Οι συμμαθήτριές μου λόγω του ονόματός μου, Ιζαμπέλα, άργησαν να μου απευθύνουν τον λόγο, νομίζοντας, ότι κατάγομαι εκ Πορτογαλίας! Όπως μου εξομολογήθηκαν αργότερα. Είχαμε γυμνασιάρχη την κ. Φραγγινέα, φυσιογνωμία! Εν συνεχεία, αναβαθμιστήκαμε στο αειθαλές κτίριο της Κύπρου με γυμνασιάρχη τον αείμνηστο κ. Λαδογιάννη. Ομολογώ ότι ένα τετράδιο τον χρόνο κατέγραφε την πορεία της μάθησής μου, αν και φρόντιζα στο σχολείο να πηγαίνω συχνά, κατά τα γνωστά κάλαντα της εποχής «…τα παιδιά εις το σχολείον να πηγαίνουμε συχνά…». 

Ερωτεύτηκα νέον που αγαπούσε τις μηχανές και έτσι σύντομα ήμουν αναβάτωρ και οδηγός μιας honda 350 κυβικών που προμηθεύτηκε από τον αντιπρόσωπο της HONDA, επί της Σπυρίδη τότε, Μίμη Ραυτόπουλο. Σημειωτέον, μέχρι τότε κυκλοφορούσαν στην πόλη bmw, ζούνταπ και φλορέτες, ήταν το πρώτο γιαπωνέζικο που έσκασε το 1971. Αντιλαμβάνεσθε, ως εκ τούτου, το αίσθημα ελευθερίας και υπερηφάνειας που μας διακατείχε. Στην Πέμπτη Γυμνασίου, με το παλιό, και λόγω της αγάπης του σπουδαίου Φαίδωνα Μακρή, και υπό τη διεύθυνση του Γεωργίου Παρασκευοπούλου, μου ανετέθη στη νεοσύστατη Πρωινή, έκδοση της Δευτέρας της Θεσσαλίας, μια ολόκληρη σελίδα υπό τον τίτλο «Οι νέοι για τους νέους». Η δημοσιογραφική μου καριέρα έληξε άδοξα, όταν εδημοσιεύθη, εφηβικό μου ποίημα, που θεωρήθηκε από τας Αρχάς αντικαθεστωτικόν, αν και συμπεριελήφθη στις εκδόσεις Άγκυρα, στην Ανθολογία νέων ποιητών… Έλεγε περίπου: «Ακούω μηνύματα και καλέσματα του Απείρου / πόσα καλέσματα και πόσες καταδιώξεις». Οι έχοντες την μυίγαν, εμυγιάσθησαν…

Έτσι οδηγήθηκα στις σπουδές της επιστήμης του Δικαίου, ουδέν κακόν, αμιγές καλού… Και εν συνεχεία στην εκπόνηση διατριβής στον τομέα του Ποινικού Δικαίου, όπως με κατηύθυνε ο σπουδαίος Ιωάννης Μανωλεδάκης, που κατείχε την έδρα του Ποινικού στο ΑΠΘ, άρτι αφιχθείς εκ Βόννης, μεταπολιτευτικά, καθότι είχομεν διέλθει στο σωτήριο έτος 1978. Εν συνεχεία το κοσμοπολίτικο dna με οδήγησε εις Παρισίους, που ήτο και της μοδός και είχαν και την Ιστορία με το μέρος τους. Από το 1789, και την κομμούνα, μέχρι τους υπαρξιστές και τους σουρεαλιστές. Ακαταμάχητη έλξη για νέους με φλογερή καρδιά και Ανεμόεσσα διάνοια. Όπου η φυσικά εδιδάχθην την τέχνη της κινηματογραφίας στο Paris huite, Vincainnes, και κατήλθα σε διαδηλώσεις με ηγέτη τον Ζαν Λυκ Γκοντάρ, κόντρα στο νεογέννητο video στην γκαλερί Υβ Τανγκύ, στη Βαστίλη και φτάσαμε κιόλας στο 1989. Η χημεία, κόντρα στον μαγνήτη. Εκεί αφιερώνονται πλέον στο Ανθρωπολογικό Θέατρο με τους Γιέρζι Γκροτόφσκι, Ρίτσαρντ Τσίσλακ και Λούντβιχ Φλασσεν. Οι δύο τελευταίοι, καθότι ο πρώτος εγκατέλειψε τα εγκόσμια, και στον Βόλο, επί δημαρχίας Μιχάλη Κουντούρη, και αργότερα ο Λούντβιχ Φλασσεν στον Δήμο Σταυρούπολης όπου φιλοξενήθηκε η Δραματική Σχολή υπό την αιγίδα μας, και το ensemble Theatriko ergotaxio, από τους αποφοίτους της. Το οποίο διακρίθηκε σε πλείστα όσα σημαντικά διεθνή φεστιβάλ με κορυφαίο το Διεθνές Φεστιβάλ Πειραματικού Θεάτρου στο Κάιρο, το 2002. Συμμετείχαν 67 χώρες και η συμμετοχή του σ’ αυτό αποτελούσε πιστοποίηση για τη σπουδαιότητα του θιάσου. 

Ο Φάκελος Χαρμς, ήταν η παραγωγή του θεατρικού εργοταξίου που απέσπασε τον ενθουσιασμό της Επιτροπής του Φεστιβάλ, με αποτέλεσμα να δοθούν άλλες 4 παραστάσεις, προς έπαινον των ήδη νοσούντων από τη γνωστή γαστρεντερίτιδα της περιοχής, ηθοποιών μου, παρά την πολυτελή φιλοξενία στο Sheraton κ.λπ. Ο Φάκελος Χαρμς απετέλεσε την επιτομή της ζωής και του έργου του «τελευταίου Ρώσου Πρωτοπόρου», που εισήγαγα στη χώρα μας το 2000 στο Κρατικό Θέατρο Βόρειας Ελλάδας, με το επικό έργο του Η γριά, με πρωταγωνιστή τον αείμνηστο Φούλη Μπουντούρογλου. Εξάλλου στην επεξεργασία της δραματουργίας του έργου του Δανιήλ Χαρμς εργάστηκε το Εργοτάξιο από το 1999 μέχρι το 2002. Άλλωστε δεν νοείται σκηνοθεσία χωρίς δραματουργία, ήτοι ιστορική, ανθρωπολογική και ψυχαναλυτική ανάλυση, του προς αναπαράστασιν κειμένου. Ένας μεταφραστής ή ενδιάμεσος είναι και ο αποκαλούμενος α λα γαλλικά σκηνοθέτης. Σημειωτέον είμασταν η πρώτη συμμετοχή της Ελλάδας, που ενεκρίθη από τη Θεατρική Ακαδημία του Παν/μίου του Καϊρού, που το συνδιοργάνωνε μαζί με το Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού (theatriko-ergotaxio.gr). Το theatriko ergotaxio αποτέλεσε την πρώτη ελληνική συμμετοχή και έτυχε ανάλογου δημοσιότητας, το εν λόγω Φεστιβάλ είχε ήδη ζωή 14 χρόνων και διεκδικούσαν τη συμμετοχή τους όλα τα σημαντικά θέατρα της εποχής, όπως το Εθνικό Θέατρο, ο Μιχαήλ Μαρμαρινός κ.ά.

Ενώ έχω δρομολογήσει την υπέρβαση της απογοήτευσής μου από την υλοποίηση της πολιτιστικής αποκέντρωσης, αποδεχόμενη την πρόταση που μου έγινε από τον διευθυντή του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, επελέγην να παρακολουθήσω τον διετή κύκλο της Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Διοίκησης, που είχε προκηρύξει η τότε ΕΟΚ και το Συμβούλιο της Ευρώπης, 1990. Επί δημαρχίας Δημήτρη Πιτσιώρη απέκτησα τον τίτλο του Πολιτιστικού Μάνατζερ της χώρας μας το 1992, κατόπιν υποβολής δίγλωσσης εργασίας 250 σελίδων, με θέμα Οργάνωση Διεθνούς Φεστιβάλ στον Βόλο. Είχε προηγηθεί η διετής εκπαίδευσή μας σχεδόν σε όλους τους πολιτιστικούς ευρωπαϊκούς θεσμούς, με έμφαση στη Γαλλία και με σημαντικούς δασκάλους, κυρίως Βέλγους. Εξάλλου οι συνάδελφοί μου εν συνεχεία ανέλαβαν τη Διεύθυνση των Πολιτιστικών Πρωτευουσών της χώρας τους, πλην των Λακεδαιμονίων… Anyway… Με αυτό τον τίτλο δίδαξα στο νεοσύστατο διεπιστημονικό μεταπτυχιακό του Ινστιτούτου Περιφερειακής Ανάπτυξης του Παντείου Παν/μίου, η επιβλέπουσά μου από την ελληνική πλευρά κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσής μου και την εκπόνηση της εργασίας μου, ήταν η Ντόρα Κονσόλα, καθηγήτρια του Παντείου και πρωτοπόρος στον εν λόγω νεογέννητο τομέα της Πολιτιστικής Διοίκησης.

Εν τω μεταξύ ερωτεύτηκα σφόδρα, ούσα ήδη γοητευμένη από το μουσικό έργο του, που κυκλοφορούσε στα χρόνια της χούντας στους φοιτητικούς κύκλους, τον σπουδαίο δημιουργό και συντοπίτη μας Λάκη Κάραλη. Αφού εξαντλήσαμε τις προσπάθειές μας στην πραγμάτωση του ονείρου της Αποκέντρωσης στη γενέτειρά μας, ο Καραλής με το περίφημο Θεατρικό Εργαστήρι στο πλαίσιο του τότε ΚΟΔΒ, κι εγώ, μετά τον θάνατο του Ρίτσαρντ Τσίσλακ, με τον οποίο είχαμε αναλάβει τη διοργάνωση ενός πρότυπου εργαστηρίου Αρχαίου Δράματος, μια γέφυρα ανάμεσα στον Πήτερ Μπρουκ, του οποίου ήταν ήδη ηθοποιός στη Μαχαμπαράτα, ο Τσίσλακ και του Γέρζι Γκροτόφσκι που διηύθυνε το Ανθρωπολογικό Κέντρο Θεάτρου στην Ποντετέρα, το managment του νεοεγκαινιασθέντος Δημοτικού Θεάτρου Βόλου 1989, επί δημαρχίας Μιχάλη Κουντούρη (προγραμματισμό, προβολή – επικοινωνία). Αποδέχθηκα την πρόταση του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών (ΟΜΜΜΑ) στη διεύθυνση παραγωγών που θα άρχιζε μαζί μου με τον κύκλο Ηλέκτρα, 1991. Εν τω μεταξύ είχα στήσει και το TRT, επί Αντωνίου, από το οποίο αποχώρησα με τις χειρότερες εντυπώσεις. Εμφορούμενη από το όραμα της Ιταλίας είχα θυσιάσει πολύτιμο χρόνο και συνεργάτες, όπως τον Δημήτρη Μαυρίκιο, σε ένα πείραμα πολύ κατώτερο των προσδοκιών μας.

Κορυφαία στιγμή στη ζωή μου αποτέλεσε ο ερχομός της κόρης μου, Αλίκης, στις 6 Αυγούστου 1993. Καρπός της δεκαετούς σχέσης μας με τον Λάκη Κάραλη. Στην οποία οφείλω τη ζωή μου και κυριολεκτώ… Τα τελευταία χρόνια ζω στην Κέρκυρα, όπου η Αλίκη φοιτά στο Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Παν/μίου, στον τομέα της ηλεκτροακουστικής μουσικής και ως όργανο έχει επιλέξει το κοντραμπάσο, μετά από τη δοκιμή σχεδόν όλων των γνωστών υπολοίπων. Στις εμφανίσεις της π.χ. με τον Στέφανο Χυτήρη, γιο της Μαρίας Φαραντούρη, έχει επιλέξει το Νοραοτο ,που σημαίνει Αδέσποτος ήχος, στα ιαπωνικά, με την εκμάθηση των οποίων ασχολείται από την παιδική της ηλικία. Είναι αξιομνημόνευτο το γεγονός ότι ο πατέρας της άρχισε την καριέρα του με τη Μαρία Φαραντούρη στα Τραγούδια του Αγώνα, και τα παιδιά τους συναντήθηκαν στην Κέρκυρα και παίζουν μαζί… μετά από μισό αιώνα! Συμπτώσεις πολλών διαδρομών…

Μια ιστορία, μια ιστορία είναι το «κάτι που μένει…» όταν η ζωή θα μας οδηγήσει στον αναπόφευκτο προορισμό μας, στο επέκεινα.

Merci beaucoup pour l entretien.