Η Γκρέτα και το σύστημα

του Λάζαρου Γαβαλά*

Ασφαλώς ο πλανήτης κινδυνεύει από την κλιματική αλλαγή. Οι πάγοι στους πόλους λιώνουν. Τεράστιες περιοχές του πλανήτη πλήττονται από την ξηρασία. Στη χώρα μας, τα καλοκαίρια γίνονται όλο και πιο ζεστά και έχουν όλο και μεγαλύτερη διάρκεια. Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι υπεύθυνη είναι η ανεξέλεγκτη βιομηχανική ανάπτυξη και η τυφλή επιδίωξη του κέρδους. Η σύγχρονη ζωή είναι όλο και περισσότερο εξαρτημένη από την κατανάλωση ενέργειας και όλο και περισσότεροι άνθρωποι έχουν την ικανότητα να πληρώσουν μέχρι πρόσφατα απλησίαστες για τους πολλούς ενεργοβόρες πολυτέλειες, όπως συχνά και μακρινά αεροπορικά ταξίδια, θαλαμηγούς, πολυτελή αυτοκίνητα, κ.λπ.
Καλά κάνει συνεπώς και φωνάζει η Γκρέτα. Κάποιος πρέπει να μιλήσει επιτέλους έξω από τα δόντια, λένε κάποιοι. Να ταρακουνήσει τις ηγεσίες, αυτούς που παίρνουν τις αποφάσεις. Μακάρι να ήταν τόσο απλά τα πράγματα. Είναι βέβαιο ότι πολλοί πολιτικοί ηγέτες έχουν τη διάθεση να πάρουν μέτρα. Και βέβαια δεν περίμεναν την Γκρέτα και τους συμμαθητές της να κάνουν κοπάνα από το μάθημα για να τους εξηγήσουν με τις ακτιβιστικές δράσεις τους το πρόβλημα. Όμως, η πραγματική εξουσία δεν βρίσκεται πια στα χέρια των πολιτικών. Μια κρίσιμη αλλαγή που σχετίζεται με την παγκοσμιοποίηση είναι η μεταφορά της εξουσίας από τα κράτη στους οικονομικούς οργανισμούς της παγκόσμιας διακυβέρνησης: Το ΔΝΤ, τον παγκόσμιο οργανισμό εμπορίου και την παγκόσμια τράπεζα και, δι αυτών, στους πολυεθνικούς οικονομικούς κολοσσούς, όπως η Microsoft, το Facebook, η Apple, οι πετρελαϊκοί κολοσσοί.

Αλλά και οι απλοί άνθρωποι έχουν ευθύνη, όλοι μας. Ποιος είναι πραγματικά διατεθειμένος να περιορίσει τη χρήση της θέρμανσης/ ψύξης, να καταργήσει το αυτοκίνητο, να μην πάρει αεροπλάνο; Κανείς. Ή, μάλλον, ελάχιστοι. Οι περισσότεροι έχουν τη δικαιολογία έτοιμη, «κι εγώ να το κάνω, δεν έχει νόημα, αφού δε θα το κάνουν οι άλλοι».
Το ζήτημα με την Γκρέτα δεν είναι ότι είναι μικρή, πάνω στην ορμή της εφηβείας, ότι δεν γνωρίζει πως παίρνονται οι αποφάσεις και τελικά δεν θα την ακούσει κανείς. Αντίθετα. Την ακούνε πολλοί και οι δράσεις της παίρνουν μεγάλη δημοσιότητα και διάχυση μέσα από τα νέα μέσα. Πολλοί συζητούν το πρόβλημα, πολλοί διαμαρτύρονται και πολλοί την αντιγράφουν. Διαφημίσεις εμφανίζονται με έφηβους που ανακοινώνουν ότι «σταματούν να μεγαλώνουν». Ποιος διαφημίζεται; Πολυεθνική εταιρεία σούπερ – μάρκετ. Μήπως άραγε όλος αυτός ο θόρυβος είναι κατευθυνόμενος; Μήπως η πολλή συζήτηση είναι απλώς ένας κυματοθραύστης εκτόνωσης, που εξυπηρετεί το σύστημα; Πόσο μάλλον που η ηλικία και το γενικότερο προφίλ της νεαρής μαθήτριας και των γύρω της ευτελίζουν και αποδυναμώνουν έναν τόσο σημαντικό σκοπό. Γι’ αυτό και προωθούνται. Γιατί δεν είναι απλώς ακίνδυνοι, αλλά «χρήσιμοι».
Οι διαμαρτυρίες του καναπέ και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης δεν έχουν νόημα. Όποιος νοιάζεται για την κλιματική αλλαγή, ας κλείσει το καλοριφέρ κι ας πάρει το λεωφορείο. Δεν είναι δύσκολο. Και μπορεί να γίνει έτσι μια καλή αρχή. Αυτό είναι πιο δύσκολο. Ο κόσμος θα αλλάξει, αν αλλάξει, από αυτούς που θέλουν να αλλάξει και μπορούν να αλλάξουν οι ίδιοι.
* Ο κ. Λάζαρος Γαβαλάς είναι Κοινωνικός Επιστήμονας