Η διαχείριση των ελαιόδεντρων μετά την πυρκαγιά

Των
Περσεφόνης Μαλέτσικα
και Γιώργου Νάνου*

Δυστυχώς, πολλά δεινά χτύπησαν την περιοχή μας εφέτος. Ανάμεσά τους είναι και η πυρκαγιά που κατέκαψε ανθρώπους και περιουσίες και ανάμεσά τους και αρκετά ελαιόδεντρα. Πώς θα διαχειριστούμε αυτά τα ελαιόδεντρα μετά την πυρκαγιά; Εξαρτάται από το μέγεθος της ζημιάς και την εμφάνιση του δέντρου τον χειμώνα ή καλύτερα τον Μάιο.
Αυτή την περίοδο (χειμώνας 2023-24) δεν κάνουμε κάποιο κλάδεμα ανανέωσης στα προσβεβλημένα ελαιόδεντρα. Φυσικά, εκεί που είναι εμφανής η ζημιά, μπορούν να αφαιρεθούν τα νεκρά τμήματα του δέντρου. Πρέπει να περιμένουμε όμως μέχρι αργά την άνοιξη να δούμε την ένταση της ζημιάς και τις δυνατότητες επανασύστασης των δέντρων. Τον Δεκέμβριο 2023 από παρατηρήσεις μας μερικά δέντρα έχουν υποστεί ολική νέκρωση και εκπτύσσουν παραφυάδες (άγριο) από το έδαφος, ενώ άλλα έχουν πάθει μερική ζημιά (τμήμα αυτών έχει ξεραθεί, μαύρος φλοιός) και κάποιοι βραχίονες αναβλάστησαν.
Αν η φωτιά «έμεινε» μέσα στον ελαιώνα για ώρες, τα περισσότερα δέντρα κάηκαν ολοσχερώς. Ήδη εκβλαστάνει από το έδαφος είτε το άγριο πάνω στο οποίο ήταν εμβολιασμένες όλα τα ελαιόδεντρα των ποικιλιών Πηλίου και Καλαμών, είτε η ποικιλία στις Κορωνέικες και τις περισσότερες Χονδρολιές Χαλκιδικής, γιατί αυτές οι ποικιλίες συνήθως δεν εμβολιάζονται, αλλά δημιουργούνται από αυτόριζα φυτά. Οι άγριοι βλαστοί που εκβλαστάνουν θα πρέπει να αραιωθούν τον Μάιο 2024 και τον Μάρτιο-Απρίλιο του 2025 να εμβολιαστούν. Θα ακολουθήσει φροντίδα με αφαιρέσεις νέων παραφυάδων και προώθηση της ανάπτυξης των εμβολίων. Αρκετά χρόνια μετά θα είναι ξανά ένα παραγωγικό δέντρο. Προφανώς πολύ δύσκολη διαδικασία. Αν ήταν αυτόριζα τα ελαιόδεντρα, τότε οι βλαστοί που βγαίνουν κοντά στο έδαφος είναι η ποικιλία, πρέπει να αραιωθούν τον Μάιο του 2024 αφήνοντας 1-2 νέους δυνατούς βλαστούς-μελλοντικούς κορμούς για να επανασυσταθεί το δέντρο σε μερικά χρόνια. Ας μην ξεχνάμε ότι το ριζικό σύστημα του δέντρου είναι εκεί και μπορεί με αυτή την ελάχιστη διαχείριση να βοηθήσει στην ανάπτυξη του νέου δέντρου. Δεν απαιτούνται λιπάνσεις, αλλά αραιές αρδεύσεις.
Επειδή όμως η φωτιά κινήθηκε γρήγορα με τον δυνατό άνεμο που δημιουργούνταν και με τον απίστευτο καύσωνα, είναι πιθανό ότι τα περισσότερα ελαιόδεντρα έπαθαν μερική μόνο ζημιά της κόμης. Έτσι, τον Μάιο του 2024 πρέπει να παρατηρήσουμε κάθε δέντρο χωριστά και να ανανεώσουμε την προσβεβλημένη κόμη σε σημεία των βραχιόνων ή υποβραχιόνων με ζωηρή νέα βλάστηση, ή απλά όπου όλος ο παλιός φλοιός είναι υγιής. Από τμήματα της κόμης που είναι μερικώς καμένοι οι βλαστοί έχουν ήδη εκπτυχθεί αδύναμοι νέοι βλαστοί. Αυτά τα τμήματα δεν πρέπει να παραμείνουν στο δέντρο, καθώς για πολλά χρόνια θα είναι, να τα ονομάσουμε, «μισοζωντανά», άρα και μερικώς μόνο παραγωγικά σε βλαστούς και καρπούς. Εδώ να τονιστεί ότι σε οποιονδήποτε βλαστό έχει καεί τμήμα ή περιμετρικά όλος ο φλοιός του δεν πρόκειται να ξαναδημιουργηθεί νέος φλοιός και θα παραμείνει για πάντα νεκρός.
Όσα περιγράφηκαν ανωτέρω ισχύουν και για όλα τα υπόλοιπα δέντρα που αξίζει να παραμείνουν στον αγρό, όπως οι αμυγδαλιές, κερασιές και καρυδιές, ενώ για δέντρα που ζουν λίγα χρόνια, όπως οι ροδακινιές, δαμασκηνιές, βερικοκιές, το αποτελεσματικότερο είναι η αντικατάστασή τους με νέα φυτά.
Ελαιόδεντρα που ζημιώνονται από παγετό έχουν τα ίδια προβλήματα όπως ανωτέρω και απαιτούν την ίδια διαχείριση. Ας ελπίσουμε ότι δεν θα έχουμε και παγετούς στην περιοχή. Υπομονή λοιπόν μέχρι αργά την άνοιξη να δούμε το μέγεθος της ζημιάς και πως να διαχειριστούμε τα ελαιόδεντρα για να ανασυσταθούν, αν ο ιδιοκτήτης έχει τη δύναμη και υπομονή.

*Η κ. Περσεφόνη Μαλέτσικα είναι επίκ. καθηγήτρια Δενδροκομίας – Ελαιοκομίας και ο κ. Γιώργος Νάνος είναι καθηγητής Δενδροκομίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας