Του ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΑΚΡΙΒΟΠΟΥΛΟΥ
Editorial
Η αγνωμοσύνη είναι το εθνικό μας άθλημα. Το αποδείξαμε περίτρανα στο διάβα της ιστορίας. Στην αρχαιότητα οι μεγάλοι μας φιλόσοφοι σχεδόν όλοι εξορίστηκαν ή έφυγαν από τις πόλεις τους για να γλιτώσουν την τιμωρία, ο Μέγας Κωνσταντίνος λοιδορήθηκε όσο λίγοι, στα νεότερα χρόνια ο Κολοκοτρώνης φυλακίστηκε, ο Καποδίστριας δολοφονήθηκε, γεμάτη είναι η ιστορική μας φαρέτρα από πράξεις αγνωμοσύνης απέναντι σε τιτάνιες προσωπικότητες που έγραψαν χρυσές σελίδες στο βιβλίο της ιστορίας.
Και σήμερα οι νεοέλληνες ακολουθούν την ίδια τακτική. Είμαστε αγνώμονες απέναντι σε όλους και σε όλα. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του μακαριστού Χριστοδούλου. Όταν ήταν μητροπολίτης στην περιοχή μας πολεμήθηκε από όλο το κατεστημένο, το οποίο, όμως τον «προσκύνησε» όταν έγινε αρχιεπίσκοπος. Και κατά τη θητεία του το σύστημα θέλησε να τον χειραγωγήσει, να τον συντρίψει, πράγμα που μερικώς κατάφερε. Και σήμερα οι ίδιοι οι κατήγοροί του τον ανακαλούν στη μνήμη τους εκθειάζοντας την προσωπικότητά του!
Η αγνωμοσύνη μας όμως σήμερα κινείται σε περισσότερα επίπεδα. Πρώτα από όλα είμαστε αγνώμονες απέναντι στο Θεό. Αντί να τον ευχαριστούμε για τα αγαθά που μας πρόσφερε απλόχερα, μεμψιμοιρούμε για το καθετί. Ας τολμήσουμε να κάνουμε μια σύγκριση με την Ελλάδα της δεκαετίας του ’50 και του ’60, όταν δεν είχαμε ηλεκτρικό ρεύμα, επικοινωνίες, ασφαλείς δρόμους, αυτοκίνητα, με ένα άθλιο επίπεδο ζωής, χωρίς ασφάλιση και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη για να καταλάβουμε το μέγεθος της αποκοτιάς μας. Η μικρόνοια μας οδηγεί στο να πολεμούμε το Θεό, ιδιαίτερα όσοι δεν πιστεύουν σε αυτόν (και απορώ: είσαι τόσο ανόητος ώστε να πολεμάς κάτι που κατά τη γνώμη σου δεν υπάρχει;).
Είμαστε αγνώμονες απέναντι στους πολιτικούς μας. Για όλα ευθύνονται εκείνοι. Μα καλά δεν υπάρχουν άνθρωποι στον χώρο της πολιτικής που να υπηρετούν την πατρίδα μας; Όλοι είναι ανεύθυνοι ατομιστές που αποσκοπούν στο προσωπικό τους συμφέρον; Και στο κάτω της γραφής αυτούς δεν ψηφίζουμε, δεν είναι σάρκα από τη σάρκα μας; Κι όμως. Πολλοί από το πολιτικό μας προσωπικό φλέγονται από την αγάπη για την πατρίδα και τον συνάνθρωπο, βρίσκονται δίπλα στον απλό πολίτη για να τον ακούσουν και να υπερασπιστούν τα δίκια του.
Είμαστε αγνώμονες απέναντι στους ιατρούς. Πόση χολή χύθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας για τους ανθρώπους εκείνους που ηρωικά έθεσαν τη ζωή τους σε κίνδυνο για να υπηρετήσουν το νοσούντα άνθρωπο μέσα σε εντατικές και δωμάτια νοσηλείας; Πόσοι γιατροί και νοσοκόμοι δεν πάλεψαν με την ασθένεια με νύχια και με δόντια για να αμφισβητήσουν οι αδαείς τις ιατρικές τους γνώσεις και ικανότητες;
Είμαστε αγνώμονες απέναντι στους δασκάλους μας. Αυτούς τους ανθρώπους που τάχθηκαν να γαλουχήσουν τα παιδιά μας με τα νάματα της γνώσης. Κάτω από αντίξοες συνθήκες και σε ένα σύστημα εκπαίδευσης που παραπαίει αυτοί επιμένουν πάνω σε ένα θρανίο, στο κέντρο αλλά και στις ακρώρειες της χώρας μας, να μεγαλώσουν τις νέες γενιές των Ελλήνων, χωρίς να αμείβονται ικανοποιητικά με πολλά προσκόμματα στο έργο τους.
Είμαστε αγνώμονες απέναντι στους ιερείς μας, τους ανθρώπους που αθόρυβα και άοκνα διακονούν την κοινωνία μας. Τους υβρίζουμε, τους ταπεινώνουμε, τους υποτιμούμε. Κι όμως, εκείνοι με απαράμιλλο σθένος βρίσκονται στο πλάι του μοναχικού ανθρώπου, στο προσκεφάλι του αρρώστου, στηρίζουν παιδιά του δρόμου, τα αλάνια της ζωής που χωρίς αυτούς δε θα είχαν κανένα μέλλον, κάθονται με τις ώρες σε εξομολογητάρια, αφανείς και ταπεινοί, για να ακουμπήσουν την ψυχή του πάσχοντος ανθρώπου και να τον οδηγήσουν στο δρόμο της αληθινής ευδαιμονίας.
Είμαστε αγνώμονες απέναντι στους δημοσιογράφους, τους ανθρώπους που έχουν επωμιστεί τη μεγάλη αποστολή της ενημέρωσης. Θεωρούμε ότι χρηματίζονται, ότι υπηρετούν συμφέροντα, ότι πληρώνονται για να χειραγωγήσουν τους ανθρώπους. Κι όμως, υπάρχουν πολλοί λειτουργοί του Τύπου, που με πενιχρούς μισθούς και μοχθηρά αφεντικά αγωνίζονται για να μεταδώσουν τη σωστή πληροφορία, στο σωστό χρόνο, αδέκαστοι, ακέραιοι, σώφρονες.
Είμαστε αγνώμονες απέναντι στους δικαστές μας που υπηρετούν τη δικαιοσύνη και πασχίζουν να αποδώσουν το δίκαιο, σε ένα νομοθετικό κυκεώνα που δεν είναι υπηρετεί πάντα το δίκαιο. Όποτε μας βολεύει τους επαινούμε, όποτε όχι τους επικρίνουμε.
Είμαστε αγνώμονες απέναντι στους αστυνομικούς που αποκαλούμε «μπάτσους» για να υποτιμήσουμε το έργο τους. Κι όμως, αυτοί οι «μπάτσοι» θέτουν καθημερινά σε κίνδυνο τη ζωή τους, σκοτώνονται στις επάλξεις του καθήκοντος για να προστατέψουν από το έγκλημα την κοινωνία, με μισθούς πείνας. Ειλικρινά, συγκινούμαι κάθε φορά που βλέπω τα παλικάρια μας πάνω σε μηχανές να τρέχουν ιλιγγιωδώς κυνηγώντας τους παρανόμους για να με προστατέψουν από την κάθε ανομία.
Ο κατάλογος είναι μακρύς: είμαστε αγνώμονες απέναντι στους πυροσβέστες (τους ταβλαδόρους!), τους στρατιωτικούς, τους εμπόρους, τους τραπεζικούς υπαλλήλους, τους τοπικούς άρχοντες, γενικά απέναντι σε όλους και σε όλα.
Μα καλά δεν υπάρχουν επίορκοι; Υπήρχαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν, όπως θα υπάρχουν και λαϊκιστές και συνωμοσιολόγοι και μέτρια μυαλά και άνθρωποι χωρίς αξίες, με κακία, εμπαθείς απ’ όλα έχει ο «μπαξές». Αλλά τι; Θα αφήσουμε τη μιζέρια να απλώσει το βασίλειό της και να μας μετατρέψει σε μέτρια ανθρωπάκια που θα ψάχνουν να βρουν το κακό παντού για να δικαιολογήσουν στα κατάβαθα της ψυχής τους τις προσωπικές τους αδυναμίες;
Ευγνώμονες πρέπει να είμαστε απέναντι σε όλους, την πλειοψηφία των ανθρώπων που είναι οι γονείς μας, τα αδέλφια μας, οι συγγενείς και γείτονές μας. Ας δούμε το ποτήρι γεμάτο κι όχι άδειο. Το χρωστάμε πρώτα από όλα στον εαυτό μας. Για να μη δικαιωθεί ο Ντοστογιέφσκι που δογμάτιζε πως «ο καλύτερος ορισμός για τον άνθρωπο είναι «το αγνώμον δίποδο».
ΠΟΙΗΣΗ
Πόσο δύσκολο ή πόσο εύκολο είναι να λες «ευχαριστώ» και να το εννοείς. Η ευγνωμοσύνη είναι το αντίδοτο στη μικρότητα, το φάρμακο στη λύπη, η λύση στο αδιέξοδο. Είναι «αεικίνητον όφλημα» στον κυκεώνα της ζωής, μια υπενθύμιση αξιοπρεπούς θνητότητας που αναγνωρίζει, που στέργει, που ελπίζει και υπομένει. Ένα «ευχαριστώ», μια σύσπαση των μυών του προσώπου που προϋποθέτει άνοιγμα της καρδιάς, του κέντρου της ζωής μας. Αυτά μας υπενθυμίζουν ο Γιάννης Ρίτσος και η Βισλάβα Σιμπόρσκα.
ΤΟ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ
Εσύ δε θα μου πεις ευχαριστώ,
όπως δε λες ευχαριστώ στους χτύπους της καρδιάς σου
που σμιλεύουν το πρόσωπο της ζωής σου.
Όμως εγώ θα σου λέω ευχαριστώ
γιατί γνωρίζω τι σου οφείλω.
Αυτό το ευχαριστώ είναι το τραγούδι μου.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ
EYXΑΡΙΣΤΙΕΣ
Χρωστάω τόσα πολλά
σ’ αυτούς που δεν αγαπώ.
Την ανακούφιση καθώς αποδέχομαι ότι είναι
οι αγαπημένοι κάποιων άλλων.
Την γαλήνη που νιώθω,
την ελευθερία μαζί τους
κι αυτά είναι κάτι που η αγάπη
δεν μπορεί ούτε να προσφέρει
ούτε καταφέρνει να μειώσει.
Κι όταν μας χωρίζουν
επτά βουνά και ποτάμια
είναι τα βουνά και τα ποτάμια
που τα εντοπίζουμε αμέσως απ’ τον χάρτη.
Σ’ αυτούς οφείλεται το γεγονός
ότι ζω σε τρεις διαστάσεις,
σ’ ένα αντιλυρικό και αντιρητορικό διάστημα,
μ’ έναν ορίζοντα πραγματικό γιατί μετακινείται.
Οι ίδιοι δεν ξέρουν
πόσα κρατάνε στα άδεια τους χέρια
«Δεν τους χρωστάω τίποτα»
θ’ απαντούσε η αγάπη
στο σχετικό ανοιχτό ερώτημα.
ΒΙΣΛΑΒΑ ΣΙΜΠΟΡΣΚΑ, «Μια ποιητική διαδρομή», μτφρ. Βασίλης Καραβίτης.