Η Έλσα Κορνέτη γεννήθηκε στο Μόναχο. Σπούδασε Οικονομικά στην Ελλάδα και τη Γερμανία. Εργάστηκε ως δημοσιογράφος. Δημοσιεύει τακτικά ποιήματα, διηγήματα, δοκίμια, κριτικά κείμενα και μεταφράσεις. Ποιήματά της έχουν περιληφθεί σε ελληνικές και ξένες ανθολογίες και έχουν μεταφραστεί και δημοσιευτεί σε έντεκα γλώσσες. Έχει εκδώσει δεκαπέντε βιβλία, εκ των οποίων τα δέκα είναι ποιητικές συλλογές και συνθέσεις. Δύο ποιητικά βιβλία της, το Ένα μπουκέτο ψαροκόκαλα (2009) και το Κονσέρβα μαργαριτάρι (2011) ήταν υποψήφια για το Κρατικό Βραβείο Ποίησης. Το ποιητικό βιβλίο της Κανονικοί άνθρωποι με λοφίο και μια παρδαλή ουρά (2014) τιμήθηκε με το βραβείο «Γιώργος Κάρτερ». Το τελευταίο ποιητικό της βιβλίο έχει τον τίτλο Ο ήρωας πέφτει (Οι Εκδόσεις των Φίλων, 2021). Το τελευταίο πεζογραφικό της βιβλίο, με τίτλο Δωμάτια με δόντια και άλλες κοφτερές ιστορίες (Εκδόσεις Μελάνι, 2023), μας έδωσε την αφορμή για τη συνέντευξη.
Συνέντευξη
ΧΑΡΙΤΙΝΗ ΜΑΛΙΣΣΟΒΑ
«Δωμάτια με δόντια και άλλες κοφτερές ιστορίες», ο τίτλος της τελευταίας συλλογής διηγημάτων σας. Θα μας δώσετε κάποια στοιχεία του βιβλίου;
Τι συμβαίνει στο μεσοδιάστημα ανάμεσα στην πραγματικότητα και τη φαντασία; Πού τελειώνει το πραγματικό και πού αρχίζει το φανταστικό; Μήπως κάπου εκεί ανάμεσα εισχώρησε το μεταπραγματικό; Μήπως κάπου εκεί ανάμεσα κρύβονται όλες οι αναμνήσεις του κόσμου για τον κόσμο; Αν θεωρήσουμε ότι τα πάντα στον κόσμο είναι ιστορίες για το νόημα της ζωής, για την αγριότητα, αλλά και την τρυφερότητά της, τότε -ναι- σε αυτό το βιβλίο μου τις ξετρυπώνω με μια σειρά διηγημάτων που συνθέτουν τη μεγάλη εικόνα σε μικρά και μεγάλα δωμάτια, ένα γαϊτανάκι ανθρώπων και καταστάσεων που κουρδίζονται και ξεκουρδίζονται διαφορετικά, έτοιμοι να πρωταγωνιστήσουν σε ένα περιβάλλον σουρεαλιστικά δυστοπικό που προσομοιάζει σε εφιαλτικό παιχνιδότοπο. Επιχειρώ να ξεδιπλώσω τους αλλαγμένους και επικίνδυνους καιρούς τονίζοντας ότι η τεχνολογική κυριαρχία έχει διαμορφώσει μια νέα οικονομία ομφαλοσκοπική, ναρκισσιστική, αυτοκαταστροφική, ενώ σε παράλληλους χρόνους η κοινωνία βρίσκεται σε φάση ταχύτατης εξελικτικής μετάβασης και το περιβάλλον διαμορφώνεται σε μια μετα-αποκαλυπτική συνθήκη.
Πόσο συχνά θεωρείτε ότι συναντάμε καταστάσεις και χαρακτήρες αντίστοιχους με τους ήρωες του βιβλίου σας;
Οι πάντες γύρω μας, εμείς οι ίδιοι είμαστε μέρος μιας θεατρικής παράστασης που παίζεται καθημερινά εμπλουτισμένη με νέα στοιχεία και νέα πρόσωπα κάθε φορά. Είμαστε όλοι εν δυνάμει ηθοποιοί που παίζουμε τους ρόλους μας, ό,τι μας έχει δοθεί από την κοινωνία, την οικογένεια, τη βιολογία, τον χαρακτήρα, τις επιθυμίες, την προσωπική ηθική. Όλοι βρίσκονται γύρω μας σαν μια αρχαία φυλή Ινδιάνων σε τελετουργία, σαν ένα πολύχρωμο πανηγύρι εποχής, σαν ένα τσίρκο, σαν μια παράσταση με μπουλούκια στην κωμικοτραγική γιορτή της σοβαροφάνειας και της αστειότητας, αρκεί να μπούμε στη διαδικασία να τους δούμε. Είναι θέμα απόφασης του τι θέλεις να δεις.
Ήταν για εσάς η περίοδος της πανδημίας γόνιμη αναγνωστικά και συγγραφικά;
Ναι, διάβασα πολύ και έγραψα πολύ. Είχα την τύχη να βρω το σωστό μεταφορικό εύρημα, «τα δόντια», μια αίσθηση που με κατέκλυζε νυχθημερόν, σαν κάποιος ή κάτι, ένα άγριο θηρίο για παράδειγμα, να καραδοκεί για να σου χιμήξει και να σε κατασπαράξει κάθε λεπτό της άγριας ημέρας και της ακόμα αγριότερης νύχτας. Τα δόντια σε όλες τις εκφάνσεις και τις μεταφορές τους με βοήθησαν να ξετυλίξω τις ιστορίες του βιβλίου μου και να το ολοκληρώσω.
Πότε αισθάνεστε έτοιμη να στείλετε ένα βιβλίο σας στο αναγνωστικό κοινό;
Όταν είμαι σίγουρη ότι έχω «κάτι που βρυχάται» κι είναι έτοιμο να ξεχυθεί από το κλουβί του. Τότε είναι σημαντικό για εμένα να το κοινωνήσω, πιστεύοντας ότι θα αγγίξει το αναγνωστικό κοινό και θα επικοινωνήσω μαζί του. Όταν αισθανθώ ότι κάποιοι αναγνώστες θα καθρεφτιστούν μέσα στο βιβλίο και θα αναγνωρίσουν κάτι από τον εαυτό τους.
Τι μπορεί να προσφέρει ένα λογοτεχνικό βιβλίο σε περίεργους καιρούς;
Είναι ένας τρόπος αντίστασης και αντίδρασης σε ό,τι σαν πολυπλόκαμο πλάσμα βυθού σε καταδιώκει μέσα στα σκοτάδια σου, σε τυλίγει και σε πνίγει. Φυγή και απόδραση από μια πραγματικότητα που σε καταπιέζει και σε θλίβει, γιατί σε βρίσκει παθητικό θεατή των γεγονότων, ουσιαστικά ανήμπορο ν’ αντιδράσεις. Ένα βιβλίο σε περίεργους κι όχι μόνον καιρούς έχει τη δύναμη να σε συγκινήσει, να σε ταρακουνήσει, να σε αφυπνίσει, να σε ταξιδέψει από την πολυθρόνα σου. Ένα καλό βιβλίο μπορεί να σε κάνει να αισθανθείς μέσα σου, έστω και ανεπαίσθητα, επαναστατικός.
Τι θεωρείτε εξέλιξη σε έναν συγγραφέα;
Το να επαναπροσδιορίζεται διαρκώς με ανησυχία και περιέργεια, να μην επαναπαύεται, να διαβάζει πολύ και να ψάχνει νέες αναπάντεχες πηγές έμπνευσης, επινοώντας έναν νέο και φρέσκο τρόπο έκφρασης.
Ποιο βιβλίο διαβάσατε πρόσφατα και σας εντυπωσίασε;
Διάβασα τις Επουλωμένες καρδιές του Μαξ Μπλέχερ, από τις καλαίσθητες Εκδόσεις Loggia, αποτελεί μέρος μιας έξοχης τριλογίας, σε μετάφραση του Β. Ιβάνοβιτς. Είναι ένας συγγραφέας που είχε μια δύσκολη, κακή και σύντομη ζωή λόγω της φιλάσθενης φύσης του, που όμως αντλούσε το υλικό του από την αχαλίνωτη φαντασία του με τις υπερρεαλιστικές ρίζες και αξίζει να διαβαστεί. Παραθέτω ένα υπέροχο απόσπασμα, που με γοήτευσε: «Είναι φορές που νιώθεις «λιγότερο από τον εαυτό σου» και λιγότερο από καθετί άλλο. Είσαι ένα σχήμα πιο εφήμερο και πιο διαλυμένο ακόμα κι από τη ζωή σου την ίδια και κάτω από όσα συμβαίνουν γύρω σου. Είσαι ένα σχήμα πιο εφήμερο και διαλυμένο ακόμα και από το εφήμερο της στοιχειώδους, αδρανούς ύλης».
Οικονομική κρίση, πανδημία, πυρκαγιές, πλημμύρες και δυο πόλεμοι στη γειτονιά μας…
H εποχή μας είναι μια εποχή που τη χαρακτηρίζει η σύμπτωση παράλληλων κρίσεων, η μία συνέπεια της άλλης, που κινούνται σαν ινδικά χοιρίδια στην τροχαλία ενός κοινού φαύλου κύκλου. Ακραίος καπιταλισμός, κακοποίηση της φύσης, υπερεξάντληση των φυσικών πόρων, κλιματική κρίση, οικονομική κρίση, ανεργία, χρεοκοπία, υγειονομική κρίση με κόβιντ, ξανά οικονομική κρίση συνέπεια του κόβιντ, φτώχεια, ακρίβεια, ενεργειακή κρίση, πόλεμος, πόλεμοι και πάλι από την αρχή. Ζούμε σε μια χώρα αφάνταστης γεωπολιτικής σημασίας, σε μια περιοχή εύφλεκτη, έτοιμη να εκραγεί κάθε λεπτό, αποδεκατισμένοι δημοσιονομικά, κι όλο αυτό μας κάνει ευάλωτους και ανασφαλείς, δεν είναι άλλωστε τυχαίο το γεγονός ότι σε διεθνείς στατιστικές ανήκουμε στους λαούς με τη μεγαλύτερη αίσθηση άγχους και ανασφάλειας και παρότι ζούμε σε μια από τις ωραιότερες χώρες του κόσμου -την οποία τα τελευταία εξήντα χρόνια αυθαιρετώντας συστηματικά κακοποιούμε, βλέπε φυσικό περιβάλλον- όμως δεν ανήκαμε ποτέ στην κατηγορία των περίφημων ευτυχισμένων κατοίκων της Ευρώπης. Δυστυχώς η ακραία αίσθηση απελπισίας και απογοήτευσης του Έλληνα πολίτη, η κακή οικονομική κατάσταση, στην οποία έχει περιέλθει ο μέσος όρος, δεν είναι αποτέλεσμα απλά μιας παρατεταμένης οικονομικής κρίσης, που έπρεπε να έχει συμμαζευτεί από καιρό, αλλά και ενός κράτους σε κατάσταση χρόνιας σήψης από καταστάσεις διαφθοράς, νεποτισμού και διαπλοκής, αλλά και υποτονικότητας. Για τους προαναφερθέντες λόγους κι όχι μόνον, το μεγαλύτερο πλήγμα που έχουμε δεχτεί τα τελευταία χρόνια είναι η οικονομική μετανάστευση της πλειοψηφίας των νέων ανθρώπων στο εξωτερικό. Έχουμε απομείνει αυτή η χούφτα γερασμένων κατοίκων σε ένα περιβάλλον αφόρητα παρακμιακό, σε μια χώρα που χωρίς παιδιά μοιραία αργοσβήνει.
Ποια είναι η δική σας αίσθηση για όσα συμβαίνουν;
Η αίσθηση ότι παγκοσμίως το άνοιγμα της ψαλίδας των κοινωνικών ανισοτήτων και της αδικίας διαρκώς διευρύνεται. Ακολουθεί η υπερβολική επένδυση του δυτικού κόσμου στην ευδαιμονία, στο φαίνεσθαι, στις ηδονιστικές απολαύσεις, στον ψηφιακό νέο κόσμο, ο επιφανειακός τρόπος ζωής, ο υπέρμετρος υλισμός, η λατρεία του χρήματος, ο αμοραλισμός, η σταδιακή απομάκρυνση από τις ουμανιστικές αξίες, ο μαρασμός των ουμανιστικών επιστημών, η απομάκρυνση του ανθρώπου από τη Φύση, το γεγονός ότι ο άνθρωπος σήμερα δεν πιστεύει σε τίποτα. Είναι προφανές ότι βρισκόμαστε στο σημείο z, όπως η νέα γενιά, η γενιά zero, η γενιά μηδέν, γιατί όλα μοιάζουν να έχουν χάσει τον σκοπό τους και τίποτα να μην έχει νόημα. Ο άνθρωπος στη σημερινή εποχή, που είναι απόλυτα τεχνολογική και τεχνοκρατική, θεωρητικά έχει διευκολυνθεί σε άπειρους τομείς της καθημερινότητάς του, όμως μοιάζει πιο ανασφαλής, αγχωμένος, νευρικός, επιθετικός κι ανήσυχος από ποτέ. Έχω την αίσθηση ή τη διαίσθηση ότι οι χώρες της Δύσης μπορεί να φαντάζουν ως η Γη της Επαγγελίας σε όσους καταφεύγουν σε αυτές με το όνειρο και τη φαντασίωση για μια καλύτερη ζωή, όμως σύντομα θα μοιάζουν περισσότερο με την γκροτέσκ απεικόνιση κάθε λογής τεράτων στον περίφημο πίνακα Ο κήπος των απολαύσεων του υπερρεαλιστή ζωγράφου Ιερώνυμου Μπος.
Ποια αξία θεωρείτε υπέρτατη;
Το ήθος.
Ασχολείστε με τη συγγραφή κάποιου νέου βιβλίου;
Ναι, δουλεύω πάντα παράλληλα διάφορα ετερόκλητα πράγματα που καταλήγουν σε βιβλία. Ανάμεσά τους είναι κάτι καινούργιο αυτή τη φορά και συναρπαστικό για μένα, κυρίως για τον κάπως αιρετικό τρόπο σύνθεσής του.