Του Κων/νου Χαριλ. Καραγκούνη,
καθηγητού της Ανωτάτης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Αθηνών
Στο άρθρο της περασμένης Κυριακής σημειώθηκε ότι η Μαγνησία, αν και απομακρυσμένη από το Άγιον Όρος, διατήρησε στενούς δεσμούς με αυτό λόγω εμπορικών και πολιτισμικών ανταλλαγών, εξαιτίας και της καλά συγκροτημένης εκκλησιαστικής οργάνωσης της περιοχής κατά τον 18ο αιώνα. Ως εκ τούτου, και η Εκκλησιαστική Μουσική τής Μαγνησίας ανέπτυξε στενή σχέση με το Άγιον Όρος κατά τους τρεις περασμένους αιώνες και μέχρι σήμερα. Ο Άθως, ως κέντρο ανάπτυξης και καλλιέργειας της Ψαλτικής Τέχνης, επηρέασε και εμβολίασε τη Μαγνησία με αυθεντικό Βυζαντινό Μέλος, ενώ, συγχρόνως, η Δημητριάδα τροφοδοτεί διαρκώς το Όρος με έμψυχο υλικό.
Δύο σπουδαίες προσωπικότητες, μάλιστα με κοινή καταγωγή από τη δική μας Μακρινίτσα «της Ζαγοράς», θα προβάλουμε σήμερα από τη στήλη μας, τρέφοντες αισθήματα βαθιάς ευγνωμοσύνης για την προσφορά τους στην Ψαλτική και εις αιωνία μνήμη αυτών.
Διονύσιος Ιερομόναχος Σιμωνοπετρίτης εκ Μακρινίτζας της Ζαγοράς: Κατά το α’ μισό τού 18ου αιώνα η Μονή Σίμωνος Πέτρας φιλοξενεί ένα σημαντικό κωδικογράφο, του οποίου το αντιγραφικό έργο εξυπηρετεί ολόκληρο το Άγιον Όρος. Πρόκειται για τον Διονύσιο Ιερομόναχο Σιμωνοπετρίτη «εκ Μακρινίτζας της Ζαγοράς», όπως υπογράφεται, ο οποίος αντιγράφει και παραδίδει μουσικούς κώδικες από το 1725 ώς το 1755, ενώ προφανώς ζει και μετά από το διάστημα αυτό. Έξι αυτόγραφά του επισημαίνονται στις Μονές Βατοπεδίου (Ανθολογία Παπαδικής τού έτους 1725), Χιναδαρίου (Ειρµολόγιο του Μπαλασίου ιερέως και Νοµοφύλακος της Μ.Χ.Ε. του β’ μισού τού ΙΖ’ αι.), ∆οχειαρίου (Μαθηµατάριο Στιχηραρίου ολοκληρωμένο στις 26 Μαρτίου 1726), Ιβήρων (Ανθολογία – Αναστασιµατάριο, 4 Απριλίου 1732) και Μεγίστης Λαύρας (δύο Στιχηράρια των ετών 1741 και 1755). Ο υπ’ αριθμ. 334 κώδικας της Δοχειαρίου επιγράφεται: «Μαθηματάριον συν Θεώ αγίω περιέχον τα Μαθήματα του όλου ενιαυτού, λίαν πλουσιώτατα. Ποιήματα διαφόρων διδασκάλων παλαιών τε και νέων». Στο χειρόγραφο αυτό ο Διονύσιος υπογράφει τον εξής ενημερωτικό κολοφώνα: «Το παρόν Μαθηματάριον είληφε τέλος διά χειρός εμού του ευτελούς και αμαθούς αμαρτωλού τε υπέρ πάντας Διονυσίου ιερομονάχου εκ της Σίμωνος Πέτρας και πατρίς Ζαγουράν [sic] εκ χωρίον Μακρινίτζα εν έτει από μεν της κοσμοποιίας ζσλδ’ (7234) από δε της ενσάρκου οικονομίας αψκς’ (1726), όσοι δε των φιλομαθών ανδρών εντυγχάνοντες τω μικρώ πονήματι τούτω μέμνησθε καμού του ευτελούς συγγραφέως και αμαρτωλού διά τον Κύριον, όπως έξωμεν άμα παρά Θεού τον μισθόν και αξιωθείημεν της δεξιάς μερίδος του απροσωπολήπτου και αδεκάστου Θεού ημών, Αμήν: -Ώσπερ ξένοι χαίροντες ιδείν πατρίδα // και οι θαλαττεύοντες ιδείν λιμένα, // ούτω και οι γράφοντες βιβλίου τέλος. // Εν μηνί Μαρτίου κς’».
Γαβριήλ Ιερομόναχος Λαυριώτης εκ Μακρινίτζης της Ζαγοράς: Κατά το β’ μισό τού 18ου αιώνα αναφέρεται ως Προηγούμενος της Μεγίστης Λαύρας ο Ιερομόναχος Γαβριήλ Λαυριώτης, ο οποίος παραδίδει ένα μόνο αυτόγραφο μουσικό κώδικα, την Παπαδική 1267 / Ι 183 του δ’ τέταρτου του 18ου αιώνα. Ο κώδικας περιέχει τα περί των Σημαδιών της Μουσικής Τέχνης, δηλαδή, τη λεγόμενη «Προθεωρία της Παπαδικής», τα μέλη των Ακολουθιών Εσπερινού, Όρθρου και τα της Θείας Λειτουργίας. Πιθανότατα, ο Γαβριήλ είναι μαθητής ενός άλλου περίφημου λαυριώτου μουσικού, του Σεραφείμ Μυτιληναίου Εκκλησιάρχου και μετέπειτα Προηγούμενου της Μονής. Στο αυτόγραφο Στιχηράριό του Μεγίστης Λαύρας 1271 / Ι 187 ο Σεραφείμ σημειώνει (φ. 159β): «Εγράφη το παρόν Τριώδιον και Πεντηκοστάριον διά χειρός εμού Σεραφείμ, δι’ αιτήσεως Γαβριήλ ιερομονάχου και ημετέρου μαθητού εις τους αψξα’ (1761), Αυγούστω μηνί». Ο ίδιος ο Γαβριήλ στο προμνημονευθέν αυτόγραφό του παραθέτει τον εξής έμμετρο κολοφώνα, αποτελούμενο από δέκα δεκαπεντασύλλαβους στίχους και αυτοαποκαλύπτεται ως «Προηγούμενος Γαβριήλ της παμμεγίστης Λαύρας, εκ Μακρινίτζης Ζαγοράς της εκπεμπούσης αύρας…»: «Μέλη παντευφρόσυνα της θείας υμνωδίας, // ποθών ο φίλος Γαβριήλ ο μύστης μελωδίας, // την βίβλον ταύτην έγραψε μετά φερεπονίας, // ομού και συνεκήσατο μετά φιλοτιμίας. // Λοιπόν οι εντυγχάνοντες συνάδελφοι και φίλοι, // μνήσθητι, τούτου άπαντες ξένοι τε και οικείοι, // προηγουμένου Γαβριήλ της παμμεγίστης Λαύρας, // εκ Μακρινίτζης Ζαγοράς τής εκπεμπούσης αύρας, // ασμάτων, λόγων τε τερπνάς ωδάς λογογραφίας, // τας εμπιπλώσας των ψυχών αισθήσεις μελωδίας».
Ας είναι αιωνία η μνήμη αυτών.